Colocaciones verbo-nominales y traducción del griego al latín en el Nuevo Testamento: planteamiento general y perspectivas de análisis (Madrid, 28 de enero de 2015)

Share Embed


Descripción


 “Colocaciones verbo-nominales y traducción del griego al latín en el Nuevo Testamento: planteamiento general y perspectivas de análisis”

(1) ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν, Τὸ οὐ φονεύσεις, οὐ µοιχεύσεις, οὐ κλέψεις, οὐ ψευδοµαρτυρήσεις (= Iesus autem dixit: non homicidium facies, non adulterabis, non facies furtum, non falsum testimonium dices, Matth. 19,18)

José Miguel Baños (UCM) 3. TIPOS SINTÁCTICOS: 1. COLOCACIONES VERBO-NOMINALES Y CONSTRUCCIONES CON VERBO SOPORTE (CVS): Las colocaciones son “combinaciones léxicas restringidas semánticamente” (RAE 2009: 2654): odio visceral (sustantivo + adjetivo), desear fervientemente (verbo + adverbio), dar las gracias (verbo + sustantivo). Dos tipos fundamentales de colocaciones verbo-nominales, según que el significado del verbo sea (i) más abstracto y funcional (tener esperanzas) o (ii) más léxico y pleno (tañer el arpa). Las construcciones con verbo soporte son “grupos verbales semilexicalizados de naturaleza perifrástica constituidos por un verbo y un sustantivo abstracto que lo complementa. Estos grupos admiten muchas veces… paráfrasis formadas con verbos relacionados morfológica o léxicamente con dicho sustantivo: dar un paseo (‘pasear’), echar una carrera (‘correr’), hacer alusión (‘aludir’), etc.” (RAE 2009: 57). 2. UNA DIFERENCIA ENTRE EL LATÍN CLÁSICO Y EL GRIEGO ANTIGUO: El latín clásico emplea las construcciones con verbo soporte con mucha más frecuencia que el griego antiguo. Cf. datos comparados entre el griego (Jiménez López 2011, 2012, 2014) y el latín (Baños 2013, 2015a, 2015b): (i) comparación de la frecuencia global de estas construcciones en corpus textuales similares (César vs. Jenofonte, Cicerón vs. Lisias, etc.); (ii) frecuencia de empleo del verbo soporte por excelencia en ambas lenguas (facio vs. ποιoῦµαι) en un corpus de similar extensión; (iii) comparación de un mismo predicado semántico (“hacer la guerra” y “combatir”), allí donde las dos lenguas disponen de la posibilidad de expresión mediante una colocación (πόλεµον ποιεῖσθαι y µάχην ποιεῖσθαι vs. bellum gerere y proelium facere) o un verbo simple (bellare, proeliari vs. πολεµεῖν y µάχεσθαι).



(2) συνεβουλεύσαντο ἵνα τὸν Ἰησοῦν δόλῳ κρατήσωσιν (= consilium fecerunt, ut Iesum dolo tenerent, “se pusieron de acuerdo para prender a traición a Jesús”, Matth. 26,4) (acusativo) (3) ἐζήτουν ψευδοµαρτυρίαν ὅπως αὐτὸν θανατώσωσιν (= quaerebant falsum testimonium contra Iesum, ut eum morti traderent, “buscaban un falso testimonio contra Jesús, para matarlo”, Matth. 26,59) (dativo) (4) ἐπαναστήσονται τέκνα ἐπὶ γονεῖς καὶ θανατώσουσιν αὐτούς (= insurgent filii in parentes et morte eos afficient, “se rebelarán los hijos contra los padres y los matarán”, Matth. 10,21) (ablativo) (5) δώσουσιν σηµεῖα µεγάλα καὶ τέρατα, ὥστε πλανῆσαι… καὶ τοὺς ἐκλεκτούς (= dabunt signa magna et prodigia ita ut in errorem inducantur… etiam electi, “harán signos y portentos para engañar, si fuera posible, incluso a los elegidos”, Matth. 24,24) (sintagma preposicional) 4. LOS DATOS: (6): número de ejemplos de colocaciones verbo-nominales en el Evangelio de san Mateo distribuidos por tipos sintácticos: Tipos sintácticos (sustantivo en:) acusativo: cf. (1), (2) dativo: cf. (3) ablativo: cf. (4) sintagma prep.: cf. (5) Total de ejemplos

colocaciones en latín nº de ejemplos

colocaciones en griego nº de ejemplos

43 8 6 1 58

13 1 14

XLIV Simposio de la Sociedad Española de Lingüística (Madrid, 28/01/2015)


 5. DOS PRINCIPIOS GENERALES DE LA TRADUCCIÓN DE SAN JERÓNIMO (7) Ego enim non solum fateor, sed libera voce profiteor, me in interpretatione Graecorum, absque scripturis sanctis, ubi et verborum ordo mysterium est, non verbum e verbo, sed sensum exprimere de sensu. Habeoque huius rei magistrum Tullium... quamquam hoc tantum probare voluerim: me semper ab adulescentia non verba, sed sententias transtulisse (“A decir verdad, yo no solo lo reconozco, sino que lo proclamo abiertamente: en la traducción de los textos griegos —dejando a un lado las Sagradas Escrituras, donde incluso el orden de las palabras es un misterio—, no traslado palabra por palabra sino el sentido del sentido. A este respecto tengo como maestro a Cicerón… Aunque lo único que pretendo probar es lo siguiente: desde joven he traducido siempre no las palabras sino las ideas”. (Hier. epist. 57,5-6, la cursiva es mía) (i) colocación en griego  colocación en latín (verbum e verbo): 14 ejemplos. (ii) verbo en griego  colocación en latín (sensum de sensu): 44 ejemplos. •

Vulgata vs. Vetus Latina:

(8) Diliges proximum tuum et odio habebis [Vetus Latina: odies] inimicum tuum (= ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου καὶ µισήσεις τὸν ἐχθρόν σου, “amarás a tu prójimo y odiarás a tu enemigo”, Matth. 5,43) 6. ALGUNAS PERSPECTIVAS DE ANÁLISIS: Un mismo verbo griego se traduce en latín por construcciones con verbo soporte distintas: (i) θανατόω (‘matar’)  morti trado, cf. (3) / morte afficio, cf. (4). (ii) συµβουλεύω / συµβούλιον λαµβάνω (‘decidir, tomar una decisión’)  consilium facio / ineo / accipio. Cf. datos de (9). (iii) µετανοέω / µεταµέλω (‘arrepentirse’)  paenitentiam ago / habeo; paenitentia motus / ductus. Cf. datos de (10).



(9): CVS con consilium en Vulg. Matth. y su expresión original en griego: καὶ συνεβουλεύσαντο ἵνα τὸν Ἰησοῦν δόλῳ κρατήσωσιν

et consilium fecerunt, ut Iesum dolo tenerent (Matth. 26,4)

Τότε πορευθέντες οἱ Φαρισαῖοι συµβούλιον ἔλαβον ὅπως αὐτὸν παγιδεύσωσιν ἐν λόγῳ Πρωΐας δὲ γενοµένης συµβούλιον ἔλαβον πάντες οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ πρεσβύτεροι τοῦ λαοῦ κατὰ τοῦ Ἰησοῦ, ὥστε θανατῶσαι αὐτόν συµβούλιον δὲ λαβόντες ἠγόρασαν ἐξ αὐτῶν τὸν ἀγρὸν συµβούλιόν τε λαβόντες ἀργύρια ἱκανὰ ἔδωκαν

tunc abeuntes Pharisaei consilium inierunt ut caperent eum in sermone (Matth. 22,15) Mane autem facto, consilium inierunt omnes principes sacerdotum et seniores populi adversus Jesum, ut eum morti traderen (Matth. 27,1) consilio autem inito, emerunt ex illis agrum (Matth. 27:7. VL: consilio accepto) consilio accepto, pecuniam copiosam dederunt militibus (Matth. 28,12)

(10): CVS con paenitentia en Vulg. Matth. y su expresión original en griego: καὶ λέγων, µετανοεῖτε, καὶ λέγειν, µετανοεῖτε, ὅτι οὐ µετενόησαν: πάλαι ἂν ἐν σάκκῳ καὶ σποδῷ µετενόησαν µετενόησαν εἰς τὸ κήρυγµα Ἰωνᾶ οὐδὲ µετεµελήθητε ὕστερον µεταµεληθεὶς ἔστρεψεν τὰ τριάκοντα ἀργύρια ὕστερον δὲ µεταµεληθεὶς ἀπῆλθεν

et dicens: "Paenitentiam agite (Matth. 3,2) dicere: "Paenitentiam agite (Matth. 4,17) quia non egissent paenitentiam (Matth. 11,20) olim in cilicio et cinere paenitentiam egissent (Matth.11,21) paenitentiam egerunt in praedicatione Ionae (Matth. 12,41) nec paenitentiam habuistis postea (Matth. 21,32) paenitentia ductus, rettulit triginta argenteos (Matth. 27,3) postea autem paenitentia motus abiit (Matth. 21,29)

2


José Miguel Baños (UCM)

REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS: ALONSO RAMOS, M. (2004), Las construcciones con verbo de apoyo, Madrid. BAÑOS, J.M. (2013), “Sobre las manera de ‘hacer la guerra’ en latín (bellum gero, belligero, bello)”, en J.A. Beltrán et alii (eds.), Otium cum dignitate, Zaragoza, 27-39. -------- (2014a), “Consilium (habere, capere, dare): un sustantivo hecho predicado”, en J.M.Baños et al. (eds.), Philologia, Universitas, Vita. Trabajos en honor de Tomás González Rolán, Madrid, 103-114. -------- (2014b): “Construcciones con verbo soporte, extensiones y elecciones preferentes”, BOSELat 1, 5-11. -------- (2015a), “Algunas consideraciones sobre los verbos soporte en latín: sintaxis y semántica”, en E. Borrell-O. de la Cruz (eds.), Omnia mutantur, Barcelona (e.p.). -------- (2015b), “Sobre las construcciones con verbo soporte en latín (y en griego)”, VII Congreso de la Sociedad de Estudios Latinos, Madrid (e.p.). BARTELINK, G.J.M. (1980), Liber de optimo genere interpretandi. Ein Kommentar, Leiden. BROCK, S. (1979), “Aspects of Translation Technique in Antiquity”, GRBS 20, 69-87. BRUNET, C. (2008), “Accipere, verbe support et élément du passif nominal chez Sénèque et Valère-Maxime”, en G. Vire (ed.), Autour du lexique latin, Bruselas, 167-177. BURTON, P.H. (2000), The Old Latin Gospels: A Study of their Texts and Language, Oxford. CERESA-GASTALDO, A. (1975), Il latino delle antiche versioni bibliche, Roma. ELLIOTT, J.K. (1992), “The Translation of the New Testament into Latin: The Old Latin and the Vulgate.”, ANRW 2.26.1, 198–245. FISCHER, B. (1977), “Limitations of Latin in Representing Greek,” en B.M. Metzger, The Early Versions of the New Testament: Their Origin, Transmission, and Limitations, Oxford, 362–374. FLOBERT, P. (1996), "Verbes supports en latin", en A. Bammesberger et alii (eds.), Akten des VIII internationalen Kolloquiums zur lateinischen Linguistik, Heidelberg, 193-199.



HOFFMANN, R. (1996), “Funktionsverbegefüge im Lateinischen”, en A. Bammesberger et alii (eds.), op.cit., 200-2012. JIMÉNEZ LÓPEZ, M.D. (2011), "El uso de ποιεῖσθαι en Lisias: construcciones con verbo soporte", Linred, 9, 1-20. -------- (2012), "Construcciones con verbo soporte, verbo simple y nombre predicativo: un ejemplo en griego antiguo", Minerva 25, 83-105. -------- (2015), “On Support Verb Constructions in Ancient Greek”, International Conference on Linguistics and Classical Languages, Roma (e.p.). JÜLICHER, A. & MATZKOW, W. & ALAND, K. (1972), Itala. Das neue Testament in lateinischer Überlieferung. I. Matthäus-Evangelium, Berlín-NYork. KOIKE, K. (2001), Colocaciones léxicas en el español actual: estudio formal y léxico-semántico, Madrid. LANGER, S. (2004): “A linguistic test battery for delimiting support verb constructions”, en G. Gross & S. de Pontonx (eds.), Les verbes supports: nouvel état des lieux, Special Issue of Linguisticae Investigaciones, 27.2, 171184. MEERSHOEK, G.Q.A. (1966), Le latin biblique d´après Saint Jérôme. Aspects linguistiques de la rencontre entre le Bible et le monde classique, Nimegen-Utrecht. MARINI, E. (2000), “Criteri di individuazione di una costruzione a verbo supporto: due esempi latini (opem ferre e morem gerere), Studi e Saggi Linguistici, 38, 365-395. NESTLE, E. & E. -ALAND, B. & K. (2005), Novum Testamentum Graece et Latine, Stuttgart. REAL ACADEMIA ESPAÑOLA (RAE) (2009), Nueva Gramática de la Lengua Española, 2 vols., Madrid. ROESCH, S. (2001), “Les emplois de uerbum et sermo dans les expressions à verbe support uerba facere, uerba habere et sermonem habere", en Cl. Moussy (ed.), De lingua Latina novae quaestiones, Lovaina-París, 859874. ROSÉN, H. (1981), Studies in the syntax of the verbal noun in early latin, Múnich.

3


Lihat lebih banyak...

Comentarios

Copyright © 2017 DATOSPDF Inc.