Salustio, La guerra de Yugurta, TEXTOS

June 8, 2017 | Autor: I. Jiménez-Peña B... | Categoría: Filologia Clasica, Clásicas, Salustio
Share Embed


Descripción

Salustio, La guerra de Yugurta INTRODUCCIÓN El autor C. Salustio Crispo (87 a.C. – 35 a.C.) era natural de Amiterno, ciudad de la Sabina, de familia plebeya pero acomodada. Muy joven se trasladó a Roma y, como él mismo dice, se lanzó con pasión a la política, donde le sucedieron muchas adversidades. Fue enemigo de Cicerón y gran amigo de César. Ocupó importantes magistraturas y, con el apoyo de César, fue nombrado gobernador de la provincia de África, donde acumuló en poco tiempo inmensas riquezas, sin duda prescindiendo de todo escrúpulo moral. Vuelto a Roma, se hizo construir un palacio con extensos jardines y, tras el asesinato de su protector, se consagró a la redacción de sus obras históricas.

Su obra Salustio escribió tres obras de contenido histórico, una perdida (las Historias) y dos conservadas: La conjuración de Catilina y La guerra de Yugurta, en la que nos centraremos aquí por ser el texto del que se tomará el examen de Selectividad en Andalucía el presente curso. Pero, ¿de qué trata esta obra? He aquí un breve resumen de su contenido: Yugurta, hijo adoptivo del Micipsa, rey de Numidia, se había formado militarmente con los romanos, acompañando a Escipión en la toma de Numancia. A la muerte de Micipsa, se apodera del reino por la fuerza, eliminando sucesivamente a los dos hijos legítimos del rey, lo que hace que los romanos le declaren la guerra. Después de muchas alternativas con victorias y derrotas por ambas partes, Mario, nombrado cónsul y general en jefe, logra, con la ayuda decisiva de su cuestor Sila, terminar la guerra, haciendo prisionero a Yugurta. Salustio, por encima de César y Nepote, es el verdadero creador de la historia como género literario en Roma. Salustio tenía ambición de supervivencia. Afirma en el prólogo de Catilina que debemos “buscar la gloria con los recursos del espíritu” y “dejar larga memoria de nosotros”. En la Roma de su tiempo había dos profesiones principales para adquirir la gloria y la fama: la milicia y el foro. Pero Salustio tuvo la mala suerte de coincidir con el más grande de los generales y el más grande de los oradores. Quiso, por tanto, buscar la gloria en un campo nuevo, y se decidió por la historia, dado que el

Salustio, La guerra de Yugurta

propio Cicerón acababa de lamentarse de que en Roma no hubiera un historiador comparable a los historiadores griegos. Salustio tiene, como Tucídides (al cual sigue), una concepción “dramática” de la historia. Elige personajes de recia personalidad y los coloca en una situación límite. Es verdad que describe certeramente las causas de los sucesos, pero, sobre todo, Salustio es un gran pintor de personas, de dramas de almas. Hay toda una galería de retratos de gran profundidad psicológica; baste citar, además de los magníficos de los dos protagonistas, los de César, Catón, Sempronia o Mario. Para caracterizar a los personajes se vale con frecuencia de discursos puestos en su boca. El valor histórico es mayor en Yugurta que en Catilina, pues en éste se deja llevar de su postura de cesariano incondicional. En Yugurta describe los sucesos con muchas más objetividad. Su lengua y estilo tienen dos características resaltables: el color arcaico y la concisión, a las que podría añadirse su tendencia a la asimetría en la construcción del período. Todo esto lo acentúa conscientemente para diferenciarse de Cicerón. Su concisión potencia la densidad del pensamiento y sus arcaísmos dan al relato una “andadura grave y austera”.

Su estilo El estilo de Salustio ofrece algunas peculiaridades, como el uso de la variatio, el quiasmo, la lítote, la aliteración, giros populares, vulgarismos, arcaísmos, neologismos, etc. Son también frecuentes las siguientes particularidades: 1. Uso de u por i: maxumus, optumus, lubido, lubet, maritumus, lacrumas, etc. 2. Uso de o por e: aduorsum, uoster, uortere, reuorti, etc. 3. Uso de -und- por -end- : faciundi, largiundo, etc. 4. Dativos contractos: luxu, fide, etc. 5. Nom. sing. en -os por -us; acus. sing. en -om por -um: equos, uiuos, etc. 6. Acus. pl. en -is por -es. 7. Uso de quis por quibus. 8. Desinencia -ere por -erunt. 9. foret por esset. 10. Verbos frecuentativos intensivos: grassatur, imperitabat, defensabantur, aduentabat, ductare, missitare, etc. 11. Uso muy frecuente del infinitivo histórico; a veces emplea series de diez o más seguidos, que se cierran con un imperfecto de indicativo, que resume una situación resultante de los hechos enumerados anteriormente. No se olvide que el sujeto de los infinitivos históricos va en nominativo.

2

Salustio, La guerra de Yugurta

12. Uso frecuente del presente histórico. 13. Falta de asimilación en las palabras compuestas, en el enlace de los elementos componentes: in-r-; in-p-; in-l-; etc. 14. Uso frecuente del adjetivo con valor adverbial. 15. Formas arcaicas del pronombre relativo: quoi (cui), quoius (cuius), etc. Sin embargo, todas estas características aparecerán modificadas en los textos de los exámenes de Selectividad para adecuarlas al latín clásico.

3

Salustio, La guerra de Yugurta

ANTOLOGÍA Y SELECCIÓN DE TEXTOS Retrato de Yugurta Tras explicar la vieja amistad entre el reino de Numidia y Roma, desde los tiempos de Masinisa, abuelo de Yugurta, y la compleja situación sucesoria tras la muerte de este rey, el autor pasa a hacernos un retrato magnífico del joven Yugurta. Amicitia Massinissae bona atque honesta1 nobis permansit; sed imperii vitaeque eius finis idem fuit. Dein Micipsa filius regnum solus obtinuit, Mastanabale et Gulussa fratribus morbo assumptis2. Is Adherbalem et Hiempsalem ex sese genuit Iugurthamque, filium Mastanabalis fratris, quem Massinissa, quod ortus ex concubina erat, privatum 3 dereliquerat, eodem cultu quo liberos suos domi4 habuit. Qui5, ubi primum adolevit, pollens viribus, decora facie, sed multo maxime ingenio validus, ut mos gentis illius est, equitare6, iaculari, cursu cum aequalibus certare et, cum 7 omnibus gloria anteiret, omnibus tamen carus esse; ad hoc pleraque tempora in venando 8 agere, leonem atque alias feras primus aut in primis ferire, plurimum facere, minimum ipse de se loqui9. De bello Iugurthino 5-7

Palabras de Masinisa a Yugurta “Parvum ego te, Iugurtha, amisso patre, sine spe, sine opibus in meum regnum accepi, existimans non minus me tibi quam liberis, si genuissem, ob beneficia carum fore”. De bello Iugurthino 10

bono atque honesta: complementos predicativos referidos al sujeto amicitia. Mastanabale... assumptis: participio absoluto «desaparecidos.. .». 3 privatum: complemento predicativo «como un particular» referido al complemento directo quem (Iugurtham). 4 domi: «en palacio» (locativo). 5 Qui: «éste» (falso relativo). 6 equitare, iaculari... certare et... esse: serie de infinitivos históricos coordinados copulativos. Hay que traducirlos como pretéritos imperfectos de indicativo. 7 cum: conjunción subordinante concesiva, «aunque». 8 in venando: «cazando». 9 agere... ferire... facere... loqui: infinitivos históricos coordinados yuxtapuestos. Loqui es el infinitivo presente de loquor; verbo deponente («hablaba»). 1 2

4

Salustio, La guerra de Yugurta

Tras la muerte de Hiempsal los númidas se dividen en dos bandos In duas partis discedunt Numidae: plures Adherbalem secuntur, sed illum alterum bello meliores. Igitur Iugurtha quam maximas potest copias armat, urbis partim vi alias voluntate imperio suo adiungit. De bello Iugurthino 13

Disposiciones del senado para repartir el reino de Micipsa Vicit tamen in senatu pars illa quae vero pretium aut gratiam anteferebat. Decretum fit, uti decem legati regnum, quod Micipsa obtinuerat, inter Iugurtham et Adherbalem dividerent. Cuius legationis princeps fuit Lucius Opimius, homo clarus et tum in senatu potens, quia consul, Caio Graccho et Marco Fulvio Flacco interfectis, acerrume victoriam nobilitatis in plebem exercuerat. De bello Iugurthino 16

Descripción de África Ea finis habet ab occidente fretum nostri maris et Oceani, ab ortu solis declivem latitudinem, quem locum Catabathmon incolae appellant. Mare saevum, importuosum; ager frugum fertilis, bonus pecori, arbori infecundus.

De bello Iugurthino 17

Excurso sobres los primeros pueblos de África Africam initio habuere Gaetuli et Libyes, asperi incultique, quis cibus erat caro ferina atque humi pabulum uti pecoribus. Ii neque moribus neque lege aut imperio cuiusquam regebantur; vagi, palantes, quas nox coegerat sedes habebant

De bello Iugurthino 18

Continúa la descripción de África Igitur ad Catabathmon, qui locus Aegyptum ab Africa dividit, secundo mari prima Cyrene est, colonia Theraeon, ac deinceps duae Syrtes interque eas Leptis, deinde Philaenon arae. De bello Iugurthino 19

Yugurta comienza la guerra contra Aderbal Igitur ex improviso finis eius cum magna manu invadit, multos mortalis cum pecore atque alia praeda capit, aedificia incendit, pleraque loca hostiliter cum equitatu accedit. De bello Iugurthino 20

Yugurta ataca Cirta y Aderbal huye Sed ubi plerumque noctis processit, obscuro etiam tum lumine milites Iugurthini signo dato castra hostium invadunt, semisomnos partim, alios arma sumentis fugant funduntque. Adherbal cum paucis equitibus Cirtam profugit. De bello Iugurthino 21

5

Salustio, La guerra de Yugurta

Yugurta, al no poder asaltar la ciudad de Cirta, prepara su asedio Iugurtha, ubi eos Africa decessisse ratus est neque propter loci naturam Cirtam armis expugnare potest, vallo atque fossa moenia circumdat, turris exstruit easque praesidiis firmat: praeterea dies noctisque aut per vim aut dolis temptare; defensoribus moenium praemia modo, modo formidinem ostentare; suos hortando ad virtutem adrigere: prorsus intentus cuncta parare. Adherbal, ubi intellegit omnis suas fortunas in extremo sitas, hostem infestum, auxili spem nullam, penuria rerum necessariarum bellum trahi non posse, ex eis qui una Cirtam profugerant duos maxume impigros delegit; eos multa pollicendo... confirmat uti per hostium munitiones noctu ad proxumum mare, dein Romam pergerent. De bello Iugurthino 23

Un cónsul pretende sustituir a Yugurta con un descendiente de la familia real Erat ea tempestate Romae Numida quidam nomine Massiva, Gulussae filius, Masinissae nepos, qui, quia in dissensione regum Iugurthae adversus fuerat, dedita Cirta et Adherbale interfecto profugus ex patria abierat. Huic Albinus, qui proximo anno post Bestiam cum Q. Minucio Rufo consulatum gerebat, persuadet, quoniam ex stirpe Masinissae sit, regnum Numidiae ab senatu petat. De bello Iugurthino 25

Yugurta ataca a los romanos desprevenidos Tamen Iugurtha consilium, quod optimum videbatur, capit; exercitum plerumque in eisdem locis opperiri iubet, ipse cum delectis equitibus Metellum sequitur, nocturnis et aviis itineribus ignoratus Romanos palantes repente aggreditur. De bello Iugurthino 54

Númidas y romanos comienzan una batalla Deinde signo dato undique simul clamor ingens oritur, neque ea res Numidas terret; infensi intentique sine tumultu manent; proelium incipitur. Romani, pro ingenio quisque, pars eminus glande aut lapidibus pugnare, alii sucedere ac murum modo subfodere, modo scalis aggredi; cupere proelium in manibus facere.

De bello Iugurthino 57

6

Salustio, La guerra de Yugurta

Retrato de Mario Una de las razones que movieron a Salustio a escribir La guerra de Yugurta fue que «entonces, por primera vez, se hizo frente a la soberbia de la nobleza». El encargado de ello sería Mario, que, a pesar de ser un homo novus (un advenedizo en la política) y gracias a la popularidad que le dio el prestigio militar alcanzado sobre todo en esta guerra fue elevado al consulado, magistratura hasta entonces prácticamente monopolizada por la todopoderosa «nobleza». At illum1 iam antea consulatus ingens cupido exagitabat, ad quem capiendum2, praeter vetustatem familiae, alía omnia abunde erant: industria, probitas, militiae magna scientia, animus belli ingens, domi3 modicus, libidinis et divitiarum victor, tantummodo gloriae avidus. Sed is, natus et omnem pueritiam Arpini altus4, ubi primum aetas militiae patiens fuit, stipendiis faciendis5, non Graeca facundia neque urbanis munditiis, sese exercuit; ita inter artes bonas6 integrum ingenium brevi adolevit. Ergo, ubi primum tribunatum militarem7 a populo petit, plerisque faciem eius ignorantibus, factis notus8, per omnes tribus declaratur. Deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit, semperque in potestatibus eo modo agitabat ut ampliore9 dignus haberetur. Tamen is ad id locorum talis vir10 (nam postea ambitione praeceps datus est 11) consulatum adpetere non audebat. Etiam tum alias magistratus plebs, consulatum nobilitas12 inter se per manus tradebat. Novus13 nemo tam claros neque tam egregiis factis erat quin is indignus illo honore et quasi pollutus14 haberetur. De bello Iugurthino 63

Illum: referido a Mario. ad quem capiendum:«para conseguir el cual». 3 belli…domi: locativos. Antítesis. 4 natus…altus: «nacido y criado durante toda su infancia en Arpino». 5 stipendiis faciendis: «en las misiones militares» (completa, como los demás ablativos, a exercuit). 6 artes bonas: «buenas cualidades». 7 tribunatum militarem: los tribunos formaban parte del «estado mayor» y podían mandar una legión. 8 plerisque... notus: «aun no conociendo la mayoría su cara, famoso por sus hechos...». 9 ampliore (potestate): «digno de un cargo más importante». 10 is... vir: «un hombre de tal prestigio en aquellos momentos». 11 praeceps datus est: «se lanzó de cabeza», «se precipitó». 12 alios magistratus plebs...consulatum nobilitas: antítesis. 13 Novus (homo): «hombre nuevo, advenedizo» (no perteneciente a la clase senatorial). 14 indignus illo honore et quasi pollutus: «indigno de aquel honor y casi despreciable» (complemento predicativo referido al sujeto novus nemo). 1 2

7

Salustio, La guerra de Yugurta

Resumen del argumento de los capítulos 86 a 106 Mario junta reclutas y, con nuevas legiones armadas, parte rumbo a Numancia. Metelo, a su regreso a Roma, es recibido con todos los honores reservados a los héroes. En Numancia, Yugurta sufre constantes derrotas ante Mario, mientras que Boco, viendo la situación de su aliado, pide la paz a Mario. Sila es enviado por Mario a Mauritania para concertar la paz. Boco envía a su hijo Vogud para que guíe a Sila y a sus huestes. Sila insta a Boco a que, para alcanzar la paz con Roma, engañe a Yugurta y lo entregue a los romanos. Boco se niega al principio, pero la presión de Sila lo obliga a aceptar, así que llama a su palacio a Yugurta, que llega desarmado y es capturado y entregado a Sila. Terminada la guerra, Yugurta es llevado a Roma cargado de cadenas. Mario es elegido cónsul y sofoca una rebelión en la Galia. Huiusce modi oratione habita Marius, postquam plebis animos arrectos videt, propere commeatu, stipendio, armis aliisque utilibus navis onerat, cum his A. Manlium legatum proficisci iubet. Igitur Marius cum aliquanto maiore numero, quam decretum erat, in Africam profectus paucis diebus Uticam advehitur. Exercitus ei traditur a P. Rutilio legato; nam Metellus conspectum Marii fugerat. Sed consul expletis legionibus cohortibusque auxiliariis in agrum fertilem et praeda onustum proficiscitur, omnia ibi capta militibus donat; dein castella et oppida natura et viris parum munita aggreditur, Eius cives apud Iugurtham immunes, levi imperio et ob ea fidelissimi habebantur, muniti adversum hostis non moenibus modo et armis atque viris, verum etiam multo magis locorum asperitate. Capsenses una modo atque ea intra oppidum iugi aqua, cetera pluvia utebantur. Id ibique et in omni Africa, quae procul a mari incultius agebat, eo facilius tolerabatur. Postquam tantam rem Marius sine ullo suorum incommodo peregit, magnus et clarus antea, maior atque clarior haberi coepit. Omnia non bene consulta in virtutem trahebantur. Sed consul, ubi ea res bene evenit, ad alia oppida pergit, pauca repugnantibus Numidis capit, plura deserta propter Capsensium miserias igni corrumpit: luctu atque caede omnia complentur.

8

Salustio, La guerra de Yugurta

Namque haud longe a flumine Muluccha, quod Iugurthae Bocchique regnum diiungebat, erat inter ceteram planitiem mons saxeus, mediocri castello satis patens, in immensum editus, uno perangusto aditu relicto. Neque enim alio loco de Sullae rebus dicturi sumus et L. Sisenna, optime et diligentissime omnium, qui eas res dixere, persecutus, parum mihi libero ore locutus videtur. Igitur simul consul ex multis de hostium adventu cognovit et ipsi hostes aderant, et priusquam exercitus aut instrui aut sarcinas colligere, denique antequam signum aut imperium ullum accipere quivit, equites Mauri atque Gaetuli, non acie neque ullo more proeli sed catervatim, uti quosque fors conglobaverat, in nostros incurrunt. Ceterum apud aquam Sullam cum equitibus noctem agitare iubet, ipse paulatim dispersos milites neque minus hostibus conturbatis in unum contrahit, dein cunctos pleno gradu in collem subducit. Denique omnes fusi fugatique arma et signa militaria pleraque capta, pluresque eo proelio quam omnibus superioribus interempti [sunt]. Nam somno et metu insolito impedita [est] fuga. Sulla cum equitatu apud dextimos, in sinistra parte [A.] Manlius cum funditoribus et sagittariis, praeterea cohortis Ligurum curabat. Primos et extremos cum expeditis manipulis tribunos locaverat. Dum eo modo equites proeliantur, Bocchus cum peditibus, quos Volux, filius eius, adduxerat neque in priore pugna, in itinere morati, affuerant, postremam Romanorum aciem invadunt. Post ea loci consul haud dubie iam victor pervenit in oppidum Cirtam, quo initio profectus intenderat. Eo post diem quintum, quam iterum barbari male pugnaverant, legati a Boccho veniunt, Ille statim L. Sullam et A. Manlium ire iubet. Qui quamquam acciti ibant, tamen placuit verba apud regem facere, ut ingenium aut aversum flecterent aut cupidum pacis vehementius accenderent. Marius interea exercitu in hibernaculis composito cum expeditis cohortibus et parte equitatus proficiscitur in loca sola obsessum turrim regiam, quo Iugurtha perfugas omnis praesidium imposuerat.

9

Salustio, La guerra de Yugurta

Igitur quaestori mandata Bocchi patefaciunt; simul ab eo petunt, uti fautor consultorque sibi assit; copias fidem magnitudinem regis sui et alia, quae aut utilia aut benevolentiae esse credebant, oratione extollunt. Quis rebus cognitis Bocchus per litteras a Mario petivit, uti Sullam ad se mitteret, cuius arbitratu communibus negotiis consuleretur. Is missus cum praesidio equitum atque [peditum] funditorum Baliarium. Volux adveniens quaestorem appellat dicitque se a patre Boccho obviam illis simul et praesidio missum [esse]. Deinde eum et proximum diem sine metu coniuncti eunt.

10

Salustio, La guerra de Yugurta

Retrato de Sila En el retrato de Sila, Salustio emplea los mismos recursos que en el de Mario. Sin embargo los personajes no pueden ser más opuestos. Sila es patricio, domina las letras griegas tanto como las latinas, amante de los placeres, del lujo, simulador, derrochador. Como Mario, supo ganarse también el aprecio y el apoyo incondicional de sus tropas, la base de su futuro ascenso político. Al final acabarían enfrentándose. Sulla1 gentis patriciae nobilis fuit, familia prope iam extincta maiorum ignavia, litteris Graecis atque Latinis iuxta atque doctissime eruditus, animo ingenti, cupidos voluptatum, sed gloriae cupidior; otio luxurioso esse 2, tamen ab negotiis numquam voluptas remorata; facundus, callidus et amicitia facilis3, ad simulanda negotia4 altitudo ingenii incredibilis; multarum rerum ac maxime pecuniae largitor. Atque illi, felicissimo omnium ante civilem victoriam5, numquam super industriam fortuna fuit. [...] Postquam in Africam atque in castra Marii cum equitatu venit, rudis antea et ignarus belli, sollertissimus6 omnium in paucis tempestatibus factus est. Ad hoc milites benigne appellare7; multis rogantibus, aliis per se8, ipse dare beneficia, invitus accipere. Loca atque seria cum humillimis 9 agere; in operibus, in agmine atque ad vigilias multus adesse 10, neque interim, quod11 prava ambitio solet, consulis aut cuiusquam boni12 famam laedere. De bello Iugurthino 95-96

Sulla: Lucio Cornelio Sila. esse, remorata (esse): infinitivos históricos, coordinados adversativos. 3 facundus, callidus, facilis, como luego largitor: adjetivos referidos a Sila. 4 ad simulanda negotia: «para tramar intrigas». 5 civilem victoriam: sobre el bando de Mario (82 a.C.). 6 rudis, ignarus, sollertissimus: complementos predicativos referidos al sujeto (Sila). 7 appellare... dare... accipere...agere...adesse...laedere: infinitivos históricos. 8 multis rogantibus, aliis per se: «a muchos porque se lo pedían, a otros por propia iniciativa». 9 humillimis: «los más humildes (los soldados rasos)». 10 multus adesse: «estaba siempre dispuesto, se multiplicaba». 11 quod: «lo que», pronombre relativo referido a la proposición siguiente (prolepsis). 12 cuiusquam boni: «de cualquier hombre de bien». 1 2

11

Salustio, La guerra de Yugurta

12

Lihat lebih banyak...

Comentarios

Copyright © 2017 DATOSPDF Inc.