Prospecciones en Puntos Religiosos de Gipuzkoa (Bidania-Goiatz, Errezil)

June 14, 2017 | Autor: Iosu Etxezarraga | Categoría: Medieval Archaeology, Arqueologia Medieval, Christian Archaeology, Arqueología Cristiana
Share Embed


Descripción

ore hidraulikoaren bidez, zimendatutako matrizearen nukleoa eratzen du. Kareore hidraulikoko matrizearen egituraren gainean egokitzen den goragunea eratzen du uraz goitiko mailan ahokatutako zurezko egiturak. Elkarren gainean egokitutako haritzezko habeek eraturiko hiru errenkada dira, habeak luzeran paratuak eta alde zabalenetik bermatuak, landutako burdinazko pletinek sendotuak, kabila sartzeko berno handiekin elkartuak, batzuk azkoinak finkatzeko hariarekin hornituak eta beste batzuek kabilak sartzeko zirrikituekin hornituak. Hormigoi ziklopeozkoa da presaren estaldura, harriak kareore ugariz batuak, tokiko kareharri eta hareharri askorekin. Barruko planoa ongi zarpiatua du, eta kanpoko aurpegia partzialki landutako kareharriz eta hareharriz egina da, harriok kareorez batuak. Gainaldea kareharrizko harlanduekin egina da, harriak luzeran eta zeharka paratuak biko eta hiruko sailetan, kanpora eta barrura (uraz goiti eta uraz beheiti) dauden harriak lantzerka landuak, uren hustubidea errazte aldera.

ra de madera constituye una elevación apoyada sobre la estructura matriz de mortero hidráulico, alojada en el escalón que presenta aguas arriba. Está constituida mediante la superposición de tres hiladas de vigas de roble, dispuestas longitudinales y asentadas de ancho armadas mediante bastidores de pletinas de hierro forjado, unidas mediante grandes pernos pasantes, algunos con roscado final para fijar tuercas y otros dotados de ranuras para encaje de pasadores. Por último, el forro de la presa se constituye por una construcción de hormigón ciclópeo aglomerado por un cuantioso mortero de cal, con un masivo agregado de bloques de caliza y arenisca del lugar, con terminación del plano interior raseado y el exterior por un encachado de sillarejos de piedra caliza y arenisca trabados con el propio mortero. El coronamiento se encuentra constituido por sillares de caliza dispuestos de plano en series de dos y tres a soga y a tizón, con los cantos al interior y exterior (aguas arriba y abajo) biselados, a fin de facilitar su rebose por las aguas.

Laburbilduta, ur emari handiko atal batean kokatutako presa da, zabala eta aldapa handikoa, erronka tekniko handia planteatuko zuena eraikitzeko garaian. Ibaiaren atal honen ezaugarri fisikoak eragozpen handiak ziren, presa eraiki zutenek oso kontuan izan zituztenak, nola haren diseinua itxuratzean hala bera eraikitzeko moduak planteatzeko orduan, izan ere, nahikoa gaitasuna behar zuen bildutako uraren presioari, ur korrontearen bultzadari eta haren ahalmen urratzaileari aurre egiteko.

En definitiva, se trata de una presa dispuesta en un tramo de importante caudal y de destacada anchura y pendiente, lo que supuso un importante reto técnico. Las características físicas de este tramo del río constituyen serios obstáculos que los constructores de la presa tuvieron muy en cuenta, tanto a la hora de calcular su diseño, como a la de planear el procedimiento de su construcción, a fin de que tuviese la capacidad de resistencia suficiente para contrarrestar el empuje, no sólo del agua embalsada, sino de la corriente, además de su poder abrasivo.

X. Alberdi; J.M. Pérez Centeno; L. del Barrio

C.37.2.4. Gipuzkoako eremu erlijiosoak (Albiztur, Beizama, Bidegoian, Errezil) II. miaketa kanpaina Zuzendaritza: Iosu Etxezarraga Ortuondo Finantziazioa: Gipuzkoako Foru Aldundia

C.37.2.4. Puntos religiosos de Gipuzkoa (Albiztur, Beizama, Bidegoian, Errezil) II Campaña de prospecciones Dirección: Iosu Etxezarraga Ortuondo Financiación: Diputación Foral de Gipuzkoa

During this 2nd season, prospecting was carried out in the municipalities located to the south of Hernio, between Rivers Urola and Oria, with special attention being paid to medieval churches. The results obtained were excellent since, among other findings, we identified what may be the first abandoned settlement in Gipuzkoa. 2011. urtean segida eman diogu Gipuzkoako eremu erlijiosoak ikertzeko xedean iaz abiarazitako programari. Bigarren kanpaina honetan Hernio mendiaren hegoaldean, Oria eta Urola ibaien artean dauden udalerrietan, Albiztur, Beizama, Bidegoian eta Errezilgo hainbat elizatan, jardun dugu batik bat.

Este año de 2011 se ha continuado el programa de investigación sobre puntos religiosos de Gipuzkoa iniciado el año pasado y que en esta segunda campaña se ha centrado en los municipios situados al sur del monte Hernio, entre los ríos Oria y Urola, concretamente en varias iglesias de Albiztur, Beizama, Bidegoian y Errezil.

Bila ditugun helburuak eta baliatutako metodologia iragan urtekoen antzekoak izan dira aurtengoan, baina oraingoan ahalegin handiagoa egin dugu artxiboko lanetan. Dokumentazio aldi honek aukera eman digu informazio gehien eskain zezaketen puntuak aukeratzeko. Hona hemen aztertu beharreko elementuen zerrenda:

Los objetivos perseguidos y la metodología empleada han sido similares a los del año pasado, aunque se ha procedido a realizar un mayor trabajo de archivo. Esta fase de documentación ha permitido seleccionar los puntos que más información podían aportar, de forma que la lista de elementos en los que intervenir fue la siguiente:

ARKEOIKUSKA 11

431



Albiztur: Argisaingo Santa Marina parrokia, XIX. mendearen bigarren erdialdean eraikia jada Behe Erdi Aroan dokumentatutako baselizaren gainean.



Albiztur: parroquia de Santa Marina de Argisain, erigida como tal durante la segunda mitad del siglo XIX a partir de una ermita ya documentada en la Baja Edad Media.



Beizama: Aginamendiko San Lorentzo baseliza



Beizama: ermita de San Lorenzo de Aginamendi.



Bidegoian: Iromendiko San Pedro baselizaren eta Bidaniko hilerriaren jatorrizko kokalekua (parrokia zaharraren orubea).



Bidegoian: ubicación original de la ermita de San Pedro de Iromendi y cementerio de Bidania (solar de la antigua parroquia).



Errezil: San Migel Garrazakoa edo Bekoa, San Migel Leteakoa edo Goikoa eta Argaineko San Esteban baselizak.



Errezil: ermitas de San Miguel de Garraza o Bekoa, San Miguel de Letea o Goikoa, San Esteban de Argaine.

Aurreneko landa-lanak egin eta gero, proiektatutako gune gutxi batzuetan baizik ezin izan genuen zorupean jardun, kasu batzuetan oso nahasita ageri baitziren inguruko lur zerrendak. Ondoko lerro hauetan xehetasun osoz azalduko ditugu lortutako emaitzak.

Tras las primeras visitas de campo, finalmente la intervención en el subsuelo solamente pudo llevarse a cabo en algunos de los puntos proyectados, debido al alto grado de alteración del terreno circundante en algunos casos. Se detallan los resultados en las siguientes líneas.

San Pedroburuko muinoa –Iromendiko San Pedro– (Bidegoian)

Colina de San Pedroburu –San Pedro de Iromendi– (Bidegoian)

Beizama eta Bidegoian arteko errepidearen (GI3720) gainean altxatzen den muinoan dago, udalerri bien arteko mugatik hurbil. Belardiek eta pinudiek hartutako mendixka da, kilometro erdiko erradioan herri bakar bat ere ez dagoela. Horrexegatik hain zuzen ere XIX. mendean desmuntatu egin zuten haren gailurrean zegoen baseliza, Elolako egungo San Pedro baseliza bera eraikitzeko, izen bereko auzoan.

Se sitúa en una colina que domina la carretera entre Beizama y Bidegoian (Gi-3720), cerca de la frontera entre ambos municipios. Se trata de un altozano de herbazales y pinares sin poblamiento alguno en un radio de medio kilómetro. Fue esta la razón por la que en el siglo XIX se desmontó la ermita situada en su cima y que no es otra que la actual ermita de San Pedro de Elola, en el barrio del mismo nombre.

Gailurrean, lur eremuaren erliebeak tenpluari leku egin ziezaioketen hainbat toki iradokitzen zituen aldean, 1’5x0’5 m-ko zundaketa bat ireki genuen, gero 1’5x1 m-tara handituko genuena. Terraza baten muturrean ireki genuen, eta haren ardatz nagusia iparralderantz bideratu genuen. Zundaketa honen hegoaldeko erdian agerian geratu zen harri xabalez egindako hilobi bat, ekialdetik mendebaldera, haur baten ehorzketari zegokiona. Hezurrezko hondakinek lotura anatomikoari eusten zioten oso egoera txarrean bazeuden ere. Bestalde, paldoei leku egiteko bi zulo identifikatu genituen, sekzio angeluzuzenekoak, haietako bat suak gorritutako lurrezko orban baten azpian, ikatz ugari zituen lurraren azpian. Deigarria da aro modernoko eta garaikideko materialen kopuru urria, XIX. mendera arte zerbitzua eskaini zuen baseliza baita. Animalien hezur eta hortz batzuk eta teila kopuru txiki bat baizik ez genituen aurkitu. Trauskil landutako zeramika zati bat da salbuespena: segur asko tornu motelean egina da, mika eta kuartzozko desgrasanteak dituen orearekin. Astigarribiako San Andres elizan (Mutriku) aurkitutako beste zati bat da hemen aurkitutako puskarekin berdindu litekeen pieza bakarra.

Se practicó un sondeo de 1’5x0’5 m, ampliado después a 1’5x1 m, en la cima, en un terreno donde el relieve del terreno señalaba varias zonas donde pudiera haberse ubicado el templo. De hecho, se ubicó en un extremo de un aterrazamiento y su eje mayor se orientó hacia el norte. Dicho sondeo, en su mitad sur, reveló una tumba de lajas, en orientación este oeste, correspondiente a una inhumación infantil, con los restos óseos aún en posición aunque muy degradados. Por otro lado, se localizaron dos agujeros de poste, de sección rectangular, uno de ellos bajo una mancha de tierra enrojecida por el fuego y rica en carbones. Llama la atención la escasez de materiales moderno-contemporáneos, siendo una ermita en pleno uso hasta el siglo XIX. Solamente se han hallado algunos fragmentos de hueso y dentición animal y una discreta cantidad de tejas. La excepción es un fragmento de cerámica de factura tosca, hecha probablemente a torno lento, compuesta de una pasta con desgrasantes de micas y cuarzos, cuyo único paralelismo sea, casi con total seguridad, un fragmento hallado en la iglesia de San Andrés de Astigarribia (Mutriku).

Aurkikuntza hau egiazki berezia da gure ustez, itxura guztien arabera ehorzketaren aurkikuntzak adieraziko bailuke Iromendiko San Pedro baselizak parrokia batek berezko dituen funtzioak betetzen zituela 1000. urte osteko mendeetan (ez dugu datazio absoluturik). Haren inguruan egun habitat mota bakar bat ez dagoela kontuan izanik, lehenengo kasua da Gipuzkoan Goi Erdi Aroko komunitate bateko eliza populatu gabeko alde batean egokitzen dena. Aztarnategi honen ezaugarriek bertan lanean jarraitzera eramaten gaituzte. 432

Consideramos este hallazgo de especial relevancia, ya que a todas luces, el hallazgo del enterramiento indicaría que la ermita de San Pedro de Iromendi contaba con las funciones propias de una parroquia en los siglos inmediatos al año 1000 (a falta de una datación absoluta). La ausencia en la actualidad de cualquier tipo de hábitat en su entorno cercano nos sitúa en el primer caso en Gipuzkoa en el que se halla una iglesia de una comunidad altomedieval en un espacio despoblado. Las características de este yacimiento nos animan a seguir interviniendo en él.

ARKEOIKUSKA 11

Bidaniko hilerria

Cementerio de Bidania

Bidaniko hilerria, San Bartolome parrokia zaharreko orubea, hirigunearen gain batean dago, herriaren mendebaldean, Iriarte Jauregia hoteletik hurbil. XVIII. mendean utzi zion parrokia izateari, hura desmuntatu eta ordokian berreraiki zutenean. Orube hartan Santa Anaren omenezko baseliza eraiki zuten, eta oinplano angeluzuzenaren gainerakoan egokitu zuten udal hilerria. Artean zutik kontserbatzen diren hormetan gotikoaren azken garaiko elementuak bereizten dira, eta elementu horiek eta harlanduzko horma atal batek gutxi gorabehera XVI. mendearen lehen erdialdera garamatzate.

El cementerio de Bidania, solar de la antigua parroquia de San Bartolomé, se sitúa en un alto sobre el núcleo de la localidad, al oeste del mismo y cerca del hotel Iriarte Jauregia. Su uso como parroquia se interrumpió en el siglo XVIII, cuando fue desmontado y se erigió en el llano. En su solar se construyó una ermita dedicada a Santa Ana y el resto de la planta rectangular se destinó a cementerio municipal. Algunos de los paramentos aún en pie conservan elementos tardogóticos y un paramento de sillería que lo datan aproximadamente en la primera mitad del siglo XVI.

Baselizaren ingurua oso nahasita dago, ekialdea eta hegoaldea asfaltatuta eta urbanizatuta daudelako eta iparraldean eta mendebaldean ugari direlako betegarriak eta obratik etorritako zaborrak. Hala eta guztiz ere, traba hauek gainditzen saiatu ginen eta kata iparraldeko hormatik gutxi gorabehera 2 metrotara ireki genuen, desnibelaren eta ekarpen gehienak egiaztatzen ziren zerrendaren arteko zelaigunean, hilerriko hormari atxikirik. Uste ez bezala, sumatu baino askoz ere lodiagoa zen betegarria, eta bistakoa zen bitarteko mekanikoak baliatuta osatu zutela hura; horrexegatik oso zaila zen eskuz induskatzea. Eragozpen hauen aurrean amaitutzat eman genuen esku-hartzea gehienez ere 0,70 m sakoneko kota iritsi genuenean. Nolanahi ere den, ez dugu baztertzen betegarri geruza hauen azpian aspaldiko mailak egotea.

El entorno de la ermita se encuentra fuertemente alterado, ya que las partes este y sur se encuentran asfaltados y urbanizados y las del norte y el oeste cuentan con abundantes rellenos y escombros de obra. No obstante, pretendimos salvar en lo posible estos inconvenientes, ubicando la cata a unos 2 metros de su pared norte, en un llano entre el desnivel y la franja donde se constataba mayor cantidad de aportes, contra la pared del cementerio. En contra de lo que habíamos supuesto, nos encontramos con que el relleno era bastante más potente y que había sido realizado por medios mecánicos, por lo que su excavación manual resultaba muy dificultosa. Ante estos inconvenientes, la intervención se dio por terminada a una cota máxima de 0’70 m. De todas formas, no descartamos la existencia de niveles antiguos bajo esos estratos de relleno recientes.

San Migel Leteakoa edo Goikoa (Errezil)

San Miguel de Letea o Goikoa (Errezil)

Errezil eta Bidegoian elkartzen dituen errepidetik (GI-2634) metro gutxi batzuetara dago baseliza hau, Aritzeta Goikoa eta Ibarguren baserrien artean. Kareharrizko harlanduz egindako horma sendoak ditu tenplu honek, denak hegoaldekoa izan ezik, azken honetan aldaketa ugari nabari baitira jatorrizko fatxadan. Hegoaldeko egungo sarrera nagusiaz gainera, aro moderno-garaikideko itxurakoa, arku zorrotzeko atea du mendebaldeko horman, eta leiho konopial bat haren gainean.

Esta ermita se sitúa a escasos metros de la carretera que comunica Errezil con Bidegoian (GI2634), entre los caseríos Aritzeta Goikoa e Ibarguren. Se trata de un templo de sólidos muros de sillería caliza, a excepción de la pared sur, en la que se evidencian numerosas modificaciones de la fachada original. Además de la actual entrada principal al sur, de factura moderno-contemporánea, cuenta en la pared oeste con una puerta ojival y una ventana conopial sobre ella.

Leku interesgarriena zelako eta eroso lan egin genezakeelako, hegoaldeko hormari atxikita ireki genuen zundaketa. Parrokia izaerako balizko erabileren arrastoren bat aurkitzeaz gainera, aipatu fatxadan gertatutako aldaketak identifikatu nahi genituen. Ezin lan egin izan genuen absidean, lur eremuko drainatze kaskarraren ondorioz urpean baitzegoen. Identifikatutako geruzak garai batean atari estalkidunari leku egingo zion laugunea eratzeko xedean egindako ondoz ondoko ekarpenak ziren. Gutxi gorabehera 0,7 metroko sakonera mailan ageri zen harri naturala. Argi eta garbi ikusi genuen hormaren zimentarriak ere aipatu geruzaren gainean hartzen zuela atseden. Aurkikuntza aipagarri bakarra, kobrezko txanpon bat, segur asko zeiti bat; aipatu zimentarriko zapataren irtengune baten gainean egokituta, tenpluko elementu estilistiko aspaldikoenen ondoan, esan dezagun XV. mende amaieran eta XVI. mende hasieran eraiki zutela tenplu hau.

Se realizó un sondeo pegante al muro sur, por ser la ubicación de mayor interés y donde podíamos trabajar con mayor comodidad. Se pretendía, además de hallar algún indicio de los posibles usos de tipo parroquial, identificar las modificaciones sufridas por dicha fachada. El ábside era impracticable, por estar inundado a causa del mal drenaje del terreno. Los estratos identificados consistieron en sucesivos aportes con objeto de crear la explanada que en otro momento serviría de atrio cubierto, que se interrumpían a unos 0’7m, apoyándose en la roca natural del terreno. Se pudo observar claramente que la cimentación de la pared se apoyaba también sobre dicho sustrato. El único hallazgo relevante fue una moneda de cobre, probablemente un ceití que, por hallarse directamente apoyado en un saliente de dicha zapata de cimentación, y junto a los rasgos estilísticos más antiguos del templo, nos permite establecer una fecha aproximada de su construcción: finales del siglo XV y primera mitad del siglo XVI.

Baseliza honetan egindako aurkikuntzak xumeak izan arren interesgarriak dira gure ustez, antzeko beste aztarnategietan identifikatutakoekin harremanetan jartzen baldin badira. ARKEOIKUSKA 11

Estimamos que, aunque discretos, los hallazgos realizados en esta ermita son de interés, si se ponen en relación con otros yacimientos similares. 433

Argaineko San Esteban (Errezil)

San Esteban de Argaine (Errezil)

Errezilgo udal barrutiaren mendebaldean dago, Azpeititik Errezilera igotzen den errepidetik (GI2634) hurbil, Domusa enpresaren ondoan. Oinplano angeluzuzeneko eraikina da, azpimarratzeko moduko eraikuntza elementu gutxi dituena.

Se sitúa en la parte oeste de la jurisdicción municipal de Errezil, cerca de la carretera que asciende de Azpeitia a esta localidad (Gi-2634), al lado de la empresa Domusa. Se trata de un edificio rectangular de escasos elementos constructivos a reseñar.

Kata bat ireki genuen absidetik gertu, hormaren eta amildegi txiki baten artean geratzen den zerrenda estuan. Zundaketa honek aukera eman zigun zimentarria zuzenean eremu honetako harri naturalaren gainean egokitzen zela ikusteko. Harri natural irregularreko hutsuneak harriz bete zituzten hormako zapata behar bezala finkatzeko. Ez genuen material interesgarririk aurkitu. Oso positiboa izan da kanpaina hau, batetik San Pedroburuko muinoan egindako aurkikuntzagatik. Proiektu honi begira diseinatutako metodologia oso eraginkorra izan dela egiaztatu dugu. Bestalde, burura eramandako esku-hartzeei esker areago findu edo doitu ahal izango ditugu etorkizuneko kanpainetan miatu beharreko guneak bereizteko irizpideak. Horrexegatik, hain zuzen ere, oso aberastu dute aurkikuntza hauek etorkizuneko kanpainen aurreko diseinua. Fruitu emankorrak emango dizkigutelakoan gaude, aurtengo kanpainakoak bezain.

Se realizó una cata junta al ábside, en una estrecha franja de terreno que queda entre la pared y un pequeño barranco. La cata permitió reconocer que la cimentación se apoyaba directamente sobre la roca natural del terreno, de por sí irregular, cuyos huecos habían sido colmatados con piedra con la que asentar la zapata del muro. No se halló ningún material de interés. Valoramos muy positivamente esta campaña, por un lado, por los hallazgos realizados en la colina de San Pedroburu. Más que nunca, evidenciamos la eficacia de la metodología que se ha diseñado para este proyecto. Por otra parte, gracias a las intervenciones practicadas se podrán afinar aún más los criterios de los puntos en los que prospectar en futuras campañas. Por ello, el diseño de las campañas futuras se ha visto muy enriquecido por todos estos hallazgos y esperamos que sigan dando frutos tan interesantes como los del presente año.

I. Etxezarraga Ortuondo

C.37.2.5. Munoaundi herri harresitua (Azkoitia-Azpeitia) VI. kanpaina Zuzendaritza: Sonia San Jose Santamarta Finantziazioa: Gipuzkoako Foru Aldundia; Azkoitiko eta Azpeitiko Udalak

C.37.2.5. Poblado fortificado de Munoaundi (Azkoitia-Azpeitia) VI campaña Dirección: Sonia San Jose Santamarta Financiación: Diputación Foral de Gipuzkoa; Ayuntamientos de Azkoitia y Azpeitia

The work carried out during the 6th season of excavations in the Munoaundi Iron Age fortified settlement (AzkoitiaAzpeitia, Gipuzkoa) focused on area 1, continuing the excavation of the access zone to the precinct and the towers or defensive structures which flank the entrance. We were able to demarcate the inner part of the defensive structure located to the north. 2011ko uztailean eta abuztuan eraman genuen burura Munoaundiko seigarren ekinaldia. Aurrera jarraitu genuen 1. zenbakiko indusketa eremuan lan egiten, herri harresituaren sarbidea eta bertako babes egiturak ikertzen jarraitzeko asmoz. 2011ko aurkikuntzen artean aipagarria da iparraldeko babes egituraren barruko mugak aurkitu izana nola haren mendebaldean hala ekialdean. Hegoaldean ere harresiaren kanpoko atala identifikatzen hasiak gara.

La sexta campaña de Munoaundi se ha realizado entre los meses de julio y agosto de 2011. Se han continuado los trabajos en el área de excavación nº 1, dedicados a estudiar las estructuras defensivas relacionadas con la zona de acceso al recinto. Entre los descubrimientos de este año debemos mencionar la localización de los límites interiores de la estructura defensiva situada al norte, tanto en su lado oeste como en el este. En la zona sur, asimismo, hemos comenzado a identificar el lienzo exterior de la muralla.

Material arkeologikoari dagokionez, aipagarri dira berreskuratutako zeramika hondakinak, tornuan egi-

Respecto al material arqueológico, hay que destacar los restos de cerámica a torno recuperados, entre

434

ARKEOIKUSKA 11

Lihat lebih banyak...

Comentarios

Copyright © 2017 DATOSPDF Inc.