Odas, yambos y epodos

June 9, 2017 | Autor: Luque Moreno Jesús | Categoría: Latin Literature, Horace
Share Embed


Descripción

Odas, yambos y epodos Jesús L U Q U E

MORENO

Universidad de Granada jluquemo@ugr. es Recibido: 12/12/2011 Aceptado: 31/05/2012

Gaspar De la Chica Casinello In memoriam Resumen "Odas", "yambos", "epodos": los nombres de los poemas líricos horacianos. Abstract "Odes", "yambs", "epodes": the ñames of Horace's lyric poems. Palabras clave: Horacio, oda, yambo, epodo. Key words: Horace, ode, iamb, epode.

R e c o r d a n d o u n a parte importante de mi labor universitaria durante m u c h o s años, a c a b o de dar a la imprenta un análisis y una traducción d e las odas y los e p o d o s h o r a c i a n o s ' . T r a s la huella de P a s q u a l i , h e titulado, y, así, definido, ese trabajo m í o con la expresión " H o r a c i o lírico", expresión un tanto v a g a e incluso equívoca, d a d o s los diferentes sentidos del t é r m i n o " l í r i c o " según se lo use y entienda en el m a r c o de nuestra m o d e r n a literatura o en el sistema de los antiguos 2

1. LUQUE (2012). 2. 1920 (componentes griegos clásicos - A l c e o - , helenísticos y romanos de la lírica horaciana), uno de los escritos fundamentales en este campo, junto a los de HEINZE (1918); HEINZE (1923) o FRAENKEL (1957); cfr. además, por ejemplo, LEEMAN (1958); ARMSTRONG (1964). Cfr. también DELLA CORTE (1991). Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

118

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

g é n e r o s literarios . Se incluyen, en efecto, en él no y a las Odas, la obra horaciana p r o p i a m e n t e lírica en el m á s estricto sentido antiguo del t é r m i n o - e s decir, en el de c a n t o s para ejecutar al son de la l i r a - , sino también los Yambos o Epodos*. 3

C e n t r á n d o m e en los n o m b r e s con que se han t r a n s m i t i d o dichas c o m p o s i c i o n e s "líricas", q u i e r o h a c e r aquí algunas o b s e r v a c i o n e s q u e , p o r motivos diversos, preferí dejar fuera d e las páginas del libro. 1. E n la designación d e u n a de dichas dos c o l e c c i o n e s de p o e m a s compiten, de h e c h o , p r o b a b l e m e n t e d e s d e antiguo, los n o m b r e s de Yambos y Epodos, t é r m i n o s a m b o s d e indudable prosapia m u s i c a l . 5

H o r a c i o , en efecto, los llamó iambi; y Quintiliano h a b l a n d o precisamente del iambus c o m o género literario usó el término epodos para referirse al verso que se intercala entre los trímetros: Quint. X 1,96 Iambus non sane a Romanis celebratus est ut proprium opus, aliis quibusdam interpositis: cuius acerbitas in Catullo, Bibaculo, Horatio, quamquam Mi epodos intervenit, reperiatur ; un t é r m i n o que, presente y a en la Rhetorica ad Herennium y habitual c o m o t e c n i c i s m o en los escritos d e los m e t r i c ó l o g o s , v e m o s l u e g o c o n s a g r a d o en los escolios d e Porfirión - s . III p . C - a la obra de Horacio. 6

1

8

'ETTWOOC; se le dice e n la t e r m i n o l o g í a musical griega a un verso (OTLXOC;) q u e se canta tras u n o anterior, g e n e r a l m e n t e m á s largo, al q u e , en cierto m o d o , r e s p o n d e ; algo similar a lo q u e ocurre en la lírica coral doria con la ¿TTCOSOCJ aTpoct>q, la que, dentro de la habitual estructura triádica, se cantaba y/o d a n z a b a tras la aTpo4>r) y la á i m a T p o ^ q . L a expresión érrwSóc; OTLXOC; procede, en c a m b i o , del á m b i t o de la lírica j o n i a , que, c o m o es bien sabido, operaba f u n d a m e n t a l m e n t e con estrofas d e d o s versos, el primero de los cuales era, sobre t o d o , un trímetro y á m b i c o o un h e x á m e t r o dactilico . 9

3. Cfr. LUQUE (1976). 4. Sobre la entidad rítmico-métrica del "yambo" (jambos), como género literario, cfr. DOVER (1964); WEST (1974), pp. 22 ss. (y tras él, M1RALLES (1986); RODRÍGUEZ ADRADOS (1976), esp. pp. 208 ss.; y el muy reciente ROTSTEIN (2010), donde, en pp. 229 ss., se plantean ampliamente las cuestiones relativas a la "ejecución" de este tipo de poemas. Cfr. también CORREA (2009). 5. Cfr., por ejemplo, LUQUE (1995). 6. "El yambo en realidad no ha sido frecuentado por los romanos como una obra propiamente, sino con otros intercalados: su acritud puede encontrarse en Catulo, en Bibáculo, en Horacio, aunque se le entremezcla un epodo". 7 . 1 6 Exordiorum dúo sunt genera: principium, quod Graece prohemium appellatur, et insinuatio, quae epodos nominatur. 8. Caes. Bass., frg. 6,93; 327; 388; 399; Ter. Maur. 1803 s.; 2099; 2105; etc. 9. Cfr., por ejemplo WEST (1982). Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

119

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

L u e g o éuípSóq d e s i g n ó por sinécdoque n o y a el v e r s o epódico, sino el propio dístico; y finalmente, por extensión, el p o e m a entero estructurado a base de dichos d í s t i c o s C o m o t a l e s dísticos epódicos se m o v í a n en el á m b i t o del " y a m b o " (ían.(3oq)", el viejo g é n e r o literario (jonio, c o m o la "elegía") en c u y o seno t o m ó n o m b r e el pie " y a m b o " , y c o m o con frecuencia estaban constituidos por versos y á m b i c o s ( v é a n s e , por ejemplo, los primeros diez p o e m a s d e la colección horaciana, a b a s e d e I A 3 m || I A 2 m |||), las d o s d e n o m i n a c i o n e s , epodi y iambi, llegaron a confluir y a intercambiar sus significados: de este m o d o en el caso de Horacio recibieron t a m b i é n el n o m b r e de epodi c o m p o s i c i o n e s (epod. 17) que no eran e p ó d i c a s y el de iambi, c o m p o s i c i o n e s que n o eran y á m b i c a s {epod. 12) o lo eran sólo p a r c i a l m e n t e (epod. 1 1 , 13, 14, 15 y 16); t o d a s ellas, sin e m b a r g o , tenían e n c o m ú n el incardinarse en el m a r c o literario del antiguo " y a m b o " , dentro de la tradición poética j o n i a . 10

2 . A sus " o d a s " se refería H o r a c i o con el t é r m i n o carmina canere,

" c a n t a r " ) , en c o r r e s p o n d e n c i a con el g r i e g o [ié\oq, 12

("cantos";

q u e d e s i g n a b a los

cantos d e la lírica m o n ó d i c a ; en c a m b i o , el griego wSrj, con el que se emparienta el p o s t e r i o r m e n t e c o n s a g r a d o , " o d a " , aludía m á s bien al canto del 13

ETTOC; O

al de la

lírica c o r a l . 14

10. Porph., vita Hor. 26 Scripsií lyrica ... artispoeticae unum, epodon unum, epistularum dúos, sermonum dúos ; Serv., metr. Hor., GLK IV 468,15 Decem novem tantum odas variis Flaccus metrorum compositionibus texuit, quarum decem in primo carminum libro, in tribus reliquis singulas, in epodon sex repperi constituías; 472,10 His ómnibus metris scripti sunt quattuor carminum libri, epodon carmenque saeculare. 11. Cfr., por ejemplo, Catull. 36,5 truces vibrare iambos; 40,2 praecipitem in meos iambos; 54,6 irascere iterum meis iambis; frg.3,1 at non effugies meos iambos; Caes. Bass., GLK VI 312,8 POETICAE SPECIES LATINAE Epos sive dactylicum, epigramma, iambica, lyrica, tragoedia, sátira, praetextata, comoedia, tabernaria, Atellana, Rhintonica, mímica; Quint. X 1,9 Nam scriptores quidem iamborum veterisque comoediae; T a c , dial. 10,4 nec solum cothurnum vestrum aut heroici carminis sonum, sed lyricorum quoque iucunditatem et elegorum lascivias et iamborum amaritudinem epigrammatum lusus et quamcumque aliam speciem eloquentia habeat. 12. Y así parece que tituló sus cuatro libros, si nos atenemos al testimonio de los gramáticos tardíos (Diom. GLK I 518,26 Horatii corpus quod carminum inscribitur; Suet., vita Hor., frg. 40 hoc tribus carminum libris ex longo intervallo quartum adderé) y de los códices. 13. Usado ya también por los gramáticos para referirse a los poemas horacianos (tanto a las Odas como a los Epodos): Serv., GLK IV 468,13 {Decem novem tantum odas variis Flaccus metrorum compositionibus texuit, quarum decem in primo carminum libro, in Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

120

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

Carmen, sin e m b a r g o , es, c o m o t o d o s saben, un término latino de difícil semántica y n o t i e n e un sentido uniforme en la lengua de H o r a c i o ; la ancestral p o l i s e m i a del t é r m i n o se deja sentir en ella, incluso, c o m o v a m o s a ver, en la de las propias o d a s y e p o d o s . C o n v i e n e , en efecto, advertir que en dichas c o m p o s i c i o n e s líricas aparece carmen n o sólo c o n el sentido d e " c a n t o " o d e " p o e m a (para cantar)", sino también, por ejemplo, con el d e " e n c a n t o " , "(fórmula de) e n c a n t a m i e n t o " o " c o n j u r o " : epod. 5,72 solutus ambulat veneficae \\ scientioris carmine; 17,4 per atque libros carminum valentium; 28 Sabella pectus increpare carmina ; o con el de fórmula ritual o litúrgica : carm. I 2,28 prece qua fatigení \\ virgines sanctae minus audientem || carmina Vestam? . Y a en el terreno de " c a n t a r " designa a veces carmen un c a n t o con poderes sobrenaturales: 15

16

17

18

w

20

tribus reliquis singulas, in epodon sex repperi constituías) y passim; Aphth., passim; Diom., passim. 14. Cfr. al respecto, por ejemplo, LUQUE (1998 y 1999). 15. De la que me he ocupado en otras ocasiones, en las que he atendido también a su correspondencia con términos como melos, colon o caesura: cfr. LUQUE (1998); LUQUE (1999); LUQUE (2011). 16. Que se supone destinado a una ejecución oral, cantada incluso: no se olvide la etimología de "encantar". Otro tanto ocurre en latín con canere ( C i c , Cat. 3,18) y cantare (Verg., egl. 8, 72; Ov., met. VII 98), con cantus (Tib. I 8,19; Ov., met. VII 195) o con cantío, que, además de "canción" (cfr., por ejemplo, Plaut., Bacch. 38; Stich. 707), puede significar "encanto" o "sortilegio" (Cato, agr. 160; C i c , Brut. 217). 17. Cfr. serm. I 8,19; ars 400 ss., donde es posible vislumbrar ancestrales carmina de este tipo tras los sagrados versos de los míticos músicos/poetas (vates, como Orfeo o Anfión) de los que derivarían las posteriores formas versificatorias, como el hexámetro (Homero) o el dístico elegiaco (Tirteo y sus elegías patrióticas). A un poema/canto arcaico, anterior a Lucilio y aún no helenizado, parece aludir con carmen Horacio en serm. I 10,66. 18. Que, evidentemente, puede ser cantada. 19. Cfr. epist. II 1,138. Canere fata llama Horacio a pronunciar un oráculo o formular unos hados: carm. I 15,4 ut caneretfera \\\ Nereus fata. Carmen podemos verlo también en Horacio con el sentido de "versos" o expresiones difamatorias probablemente formulares, que pueden ser objeto de una ejecución más o menos musical: serm. II 1,82 mala condiderit ... carmina; 5,74 scribet mala carmina; epist. II 1,153 malo... carmine... describí. 20. No se olvide, sin embargo, que, al igual que ocurre en español con "canto", "canción" o "cantar", en latín cantus, cantío, cantare, canere (y, en consecuencia carmen), mutatis mutandis, se usan además de con su sentido propio (es decir, de habla articulada con arreglo a los parámetros, tonales, rítmicos, etc., de la música; cf DRAE, s.v., 1: "producir una persona sonidos melodiosos") con el traslaticio de poema o composición, generalmente Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

121

carm. II 13,33 quid mirum, ubi illis carminibus stupens || demittit atrás belua centiceps; III 11,24 dum grato Danai puedas || carmine mulces; o envuelto en c o n n o t a c i o n e s m á s o m e n o s sagradas: carm. II 19,1 Bacchum in remotis carmina rupibus \\ vidi docentem; III 1,2 carmina non prius || audita Musarum sacerdos || virginibus puerisque canto . S í n t o m a de la ejecución oral (bien solística, bien en coro) de dichos carmina en tales c a s o s o en otros por el estilo es la presencia en el contexto de v e r b o s c o m o canto , c o m o dico ( e m p l e a d o con frecuencia, según a c a b o de decir, con el s e n t i d o d e " c a n t a r " o " d e c i r c a n t a n d o " ) : carm. saec, 8 Sibyllini monuere versus \\ virgines lectas puerosque castos || dis, quibus septem placuere colles, || dicere carmen ; o c o m o reddo ("reproducir", "repetir algo a p r e n d i d o " ; "interpretar"; "ejecutar v o c a l m e n t e u n c a n t o que otro ha c o m p u e s t o " ) : carm. IV 6,43 nupta iam dices 'ego dis amicum, \\ saeculo festas referente luces, || reddidi carmen docilis modorum || vatis Horati'; 11,36 condisce modos, amanda \\ voce quos reddas: minuentur atrae || carmine 21

22

23

24

curae . En otras o c a s i o n e s a la v o z del q u e canta se s u m a , e n t r e m e z c l á n d o s e (mixtum carmen) con ella, el son de los instrumentos q u e la a c o m p a ñ a n : carm. IV 1,24 delectabere tibia || mixtis carminibus non sine fístula; reaparecen e n t o n c e s también verbos c o m o canere: carm. IV 15,30 Ínter iocosi muñera Liberi \\ cum prole matronisque nos tris \\ rite déos prius adprecati |¡ virtute fundos more patrum duces || Lydis remixto carmine tibiis ¡| Troiamque et Anchisen et almae \\ progeniem Veneris canemus; cantare, reciñere o dicere: carm. I 32,24 age dic Latinum, || barbite, carmen; III 28,13 cantabimus ... recines lyra ... summo carmine, quae Cnidon || en verso, que se asemeja a un canto propiamente dicho, pero que no tiene por qué ser necesariamente cantada (acepciones 3, 4 y 5 del DRAE). Viceversa, dicere, "decir", "decir de" puede usarse con el sentido de cantar ("trovar", "versificar", según el DRAE, s.v., 8). Sobre el particular, cfr. NEWMAN (1965); LUQUE (1998) y la bibliografía allí recogida. Dicho intercambio entre "decir" y "cantar" se observa fácilmente en la lengua de Horacio: cfr., por ejemplo WILLE (1961). 21. Cfr. serm. II 6.22; epist. II 1,86 (carmen Sallare). 22. Cfr. el ejemplo anterior. 23. Cfr. asimismo, con dicto, epist. II 1,111. 24. O incluso expresiones que impliquen la idea de oír: serm. II 2,94 das aliquid famae, quae carmine gratior aurem || occupet humanam?. Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

122

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

fulgentisque tenet Cycladas et Paphon \\ iunctis visit oloribus, || dicetur merita Nox quoque nenia; IV 12,10 dicunt in tenero gramine pinguium \\ custodes ovium carmina fístula; j u n t o a otros c o m o sonare ("hacer sonar"): epod. 9,3 sonante mixtum tibiis carmen lyra; o dividere ("articular"): carm. 1 15,5 I 15,5 grataque feminis || inbelli cithara carmina divides. Carmen es a s i m i s m o e m p l e a d o por Horacio en pasajes en los que nada a p u n t a e x p l í c i t a m e n t e a una ejecución oral; hay que r e c o n c e r l e entonces el sentido general d e " p o e m a " o " v e r s o ( s ) " q u e p u e d e n estar o n o estar destinados al canto, q u e p u e d e n o n o ser de h e c h o cantados. A veces no se especifica el género literario o el m o d o d e ejecución de dichos versos y se deja entrever el sentido de " p o e m a (canto, v e r s o s ) " elaborado artísticamente {artem carminis), laboriosamente m o l d e a - d o {operosa carmina Jingo) por el autor, p u e d e q u e para regalarlo a otros (donare carmina): carm. IV 2,32 circa nemus uvidique \\ Tiburis ripas operosa parvos j| carmina fmgo; 6,30 Phoebus artem || carminis nomenque dedit poetae; 8,12 gandes carminibus; carmina possumus \\ donare, et pretium dicere muneri; Se d a a entender incluso la realidad de "canción / p o e m a " escrito: carm. I 6,1 Scriberis Vario fortis et hostium \\ victor Maeonii carminis alite ; y d e s t i n a d o a la lectura: serm. I 10.75 iterum quae digna legi sint ]| scripturus, ñeque te ut miretur turba labores, \\ contentus paucis lectoribus. an tua demens \\ vilibus in ludís dictari carmina malis? . D e ordinario carmen - b i e n " c a n t o " , bien s i m p l e m e n t e " p o e m a " o " v e r s o ( s ) " - n o se refiere en H o r a c i o a un género literario concreto. En una ocasión d e s i g n a cualquier c o m p o s i c i ó n en verso, e x p r e s a m e n t e c o n t r a p u e s t a a la prosa: 25

26

25. Epist. I 19,2 nulla placeré diu nec vivere carmina possunt, || quae scribuntur aquae potoribus; II 1,236 fere scriptores carmine foedo || splendida facía linunt. Desde antiguo (cfr. ThlL s.v., col 465, 74 ss.) se había usado carmen para hacer referencia a inscripciones en verso; de ahí que con el tiempo lo veamos incluso con el sentido de "epigrama": Mart. I 4,6 carmina nostra legas; III 69,2 scribis ... epigrammata ... carminibus ... legat... legit. 26. Cfr. también serm. II 1,63 (conponere carmina); epist. II 1, 69 (delenda ... carmina ... dictare); 227 (carmina fingere ... scribere); 258 (carmen... recipit); 2,25 (mittam carmina); 106 (conponunt carmina ... scribentes); ars 45 (promissi carminis); 240 (carmen sequar); 292 (carmen reprehendite); 331 (carmina fíngi); 351 (plura nitent in carmine); 408 (natura ... laudabile carmen an arte); 436 (carmina condes). Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

123

epist. 1 3,24 seu linguam causis acuis seu civica iura | responderé paras seu condis amabile carmen, || prima feres hederae victricis praemia. Carmina,

"poemas",

"cantos" , 27

llama

Horacio

otras

veces

a

las

composiciones épicas: carm. I 6,1 Scriberis Vario fortis et hostium || victor Maeonii carminis alite; pasaje al que c a b e añadir estos otros dos: carm. I 7,6 sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem \\ carmine perpetuo celebrare; IV 15,30 inter iocosi muñera Liberi \\ cum prole matronisque nostris \\ rite déos prius adprecati \\ virtute fundos more patrum duces \\ Lydis remixto carmine tibiis ¡| Troiamque et Anchisen et almae || progeniem Veneris canemus. P o e m a s épicos que se p u e d e n convertir en d r a m á t i c o s , en tragedias, m e d i a n t e la debida disposición en actos: ars 129 rectius Iliacum carmen deducís in actus. Carmina d e n o m i n a Horacio también a los p o e m a s d r a m á t i c o s : epist. II 1,185 si discordet eques, media inter carmina poscunt || aut ursum autpúgiles; sean trágicos: ars 220 carmine qui trágico vilem certavit ob hircum; sean c ó m i c o s : ars 91 indignatur item privatis ac prope socco || dignis carminibus narrari cena Thyestae; E n u n a ocasión parece contraponer Horacio la lírica, q u e él d e n o m i n a carmen, a la elegía (¿de Propercio?): epist. II 2,91 carmina compono, /z/celegos; a su lírica eolia la llama en las Odas dos veces Aeolium carmen, " c a n t o eolio": carm. III 30,13 princeps Aeolium carmen ad Ítalos || deduxisse modos; IV 3,12 et spissae nemorum comae \\ fingent Aeolio carmine nobilem; c a n t o q u e en otras tres o c a s i o n e s presenta a c o m p a ñ a d o d e la lira: carm. II 13,24 Aeoliis fidibus; IV 9,12 Aeoliae fidibus puellae; I 32,3 age dic Latinum, || barbite carmen; a la lírica eolia d e A l c e o , a u n q u e también, indirectamente, a la j o n i a de A r q u í l o c o , se refiere este otro famosum carmen: epist. I 19,31 nec sponsae laqueum famoso carmine nectit. En otra ocasión distingue Horacio entre sus dos líricas, la eolia y la j o n i a , c o m o dos tipos de carmen, dos técnicas de canto (y de versificación y, en c o n s e c u e n c i a , d e g é n e r o poético): 27. En el sentido metafórico del término a que antes me referí. Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

124

epist. I 19,27 quod timui mutare modos et carminis artem; es m á s , h a b í a d e n o m i n a d o carmen, en c u a n t o que p o e m a u o b r a en verso, a una composición yámbica: epod. \A,1 inceptos olim, promissum carmen, iambos. P e r o c u a n d o el poeta quiere contraponer e x p r e s a m e n t e la lírica eolia de sus Odas, a la j o n i a de sus Epodos, reserva carmen para a las p r i m e r a s , c o m o u n a suerte de n o m b r e técnico; a los e p o d o s los d e n o m i n a iambi: epist. II 2,59 denique non omnes eadem mirantur amantque: \\ carmine tu gaudes, hic delectatur iambis ; sus Odas, según esto, serían para él las genuinas " c o m p o s i c i o n e s líricas", los " c a n t o s " p o r excelencia. 28

Bibliografía APvMSTRONG, D . , ( 1 9 6 4 ) , " S e c o n d T h o u g h t s in F r a e n k e l ' s H o r a c e " , Arion 3 / 1 , p p . 116-128. C O R R E A , P. D A C U N H A , ( 2 0 0 9 ) , " M u s i c a l Instruments and t h e paean in A r c h i l o c h u s " , Synthesis 16, p p . 9 9 - 1 1 2 . D E L L A C O R T E , F . , ( 1 9 9 1 ) , " O r a z i o c o m e lirico", en Q. Orazio Flacco. Le Opere I, Le Odi, il Carme Secolare, gli Epodi, tomo secondo, commento di Roma, Istituto Paleografico dello Stato, vol. I, p p . 5 - 9 1 . D O V E R , K.J., ( 1 9 6 4 ) , " T h e Poetry o f A r c h i l o c u s " , en B . Snell (ed.) Archiloque (Entretiens F o n d a t i o n Hardt X ) , Généve, p p . 183-212. F R A E N K E L , E., ( 1 9 5 7 ) , Horace, Oxford. H E I N Z E , R., ( 1 9 1 8 ) , Die lyrischen Verse des Horaz, Leipzig. H E I N Z E , R., ( 1 9 2 3 ) , " D i e H o r a z i s c h e O d e " , Neue Jahrbücher 5 1 , 153-168. = Vom Geist der Rómertums, Darmstadt, 1960, p p . 172-189; 1972; trad. ingl. en Lowrie 2 0 0 9 , p p . 11-32. L E E M A N , A . D . , ( 1 9 5 8 ) , " S o m e c o m m e n t s on F r a e n k e l ' s H o r a c e " , Mnemosyne IV 9, p p . 2 4 4 - 2 5 0 . L U Q U E M O R E N O , J., ( 1 9 7 6 ) , "Consideraciones en t o r n o a la lírica latina", Cuadernos de Fiolología clásica 1 1 , p p . 109-218. L U Q U E M O R E N O , J., ( 1 9 9 5 ) , De pedibus, de metris. Unidades de medida en la rítmica y en la métrica antiguas. Granada. L U Q U E M O R E N O , J., ( 1 9 9 8 ) , "Vox (sonus) - sermo - carmen - cantus - versus oratio", en B . G a r c í a H e r n á n d e z , (ed.) Estudios de lingüística latina M a d r i d , pp. 971-985. 28. Recuérdese, por ejemplo, aquel otro célebre pasaje de epist. I 19, 23 ss.: Parios ego primus iambos || ostendi Latió numerosque animosque secutus \\ Archilochi, non res et agentia uerba Lycamben. Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

J. LUQUE - ODAS, YAMBOS Y EPODOS

125

L U Q U E M O R E N O , J., ( 1 9 9 9 ) , "Caesura, colon, carmen, melos", en L u q u e - D í a z 1999, p p . 5 1 9 - 5 3 8 . L U Q U E M O R E N O , J., ( 2 0 1 1 ) , " M e l é ... q u a e nos c a r m i n a interpretamur et m e m b r a " , en A . Pérez-I. Calero (eds.), Aéúpov /uvnpoavvng, Miscelánea de estudios ofrecidos a M". Ángeles Duran, M á l a g a - Z a r a g o z a , p p . 2 9 1 - 3 0 6 . L U Q U E M O R E N O , J., (2012), Horacio lírico. Notas de clase. G r a n a d a . M I R A L L E S , C , ( 1 9 8 6 ) , "El y a m b o " , EC 90, p p . 11-25. N E W M A N , I.C., ( 1 9 6 5 ) , " D e verbis canere et dicere e o r u m q u e apud poetas latinos ab E n n i o u s q u e ad aaetatem A u g u s t i usu", Latinitas 13, p p . 8 6 - 1 0 6 . P A S Q U A L I , G., ( 1 9 2 0 ) , Orazio Lírico, Studi, Firenze ( 2 ed., rev. A. L a Penna, 1966. R O D R Í G U E Z A D R A D O S , F., ( 1 9 7 6 ) , Orígenes de la lírica griega, M a d r i d . R O T S T E I N , A., ( 2 0 1 0 ) , The Idea oflambus, Oxford. W E S T , M . L . , ( 1 9 7 4 ) , Studies in Greek Elegy and Iambus, B e r l i n - N e w York. W E S T , M . L . , ( 1 9 8 2 ) , Greek Metre, Oxford. W I L L E , G., ( 1 9 6 1 ) , " S i n g e n und Sagen in der D i c h t u n g des H o r a z " , en Eranión, Festschriftfür Hildebrecht Hommel, T ü b i n g e n , p p . 169-184. a

Flor. II., 23 (2012), pp. 117-125.

Lihat lebih banyak...

Comentarios

Copyright © 2017 DATOSPDF Inc.