En torno a las composiciones litúrgicas latinas de la Hispania medieval en honor de Leandro de Sevilla († 602)

September 9, 2017 | Autor: Jose Carlos Martin | Categoría: Hagiography, Medieval Spain, Isidore of Seville, Leander of Seville
Share Embed


Descripción

CENTRO DE ESTUDOS CLÁSSICOS FA C U L D A D E D E L E T R A S D E L I S B O A

EVPHROSYNE

REVISTA DE FILOLOGIA CLÁSSICA NOVA SÉRIE – VOLUME XLII

MMXIV

EVPHROSYNE

EVPHROSYNE

!

Centro de Estudos Clássicos – Faculdade de Letras

R EV I STA D E F I L O L O G IA C L Á S SIC A C E N T R O D E E ST U D O S C L Á S SIC O S FAC U L DA D E D E L E T R A S D E L I SB OA PT – 1600-214 LISBOA PORTUGAL e-mail: [email protected] sítio electrónico: http://www.letras.ulisboa.pt/cec/

Directora Maria Cristina de Castro-Maia de Sousa Pimentel Comissão de Redacção Abel do Nascimento Pena, Ana María Sanchez Tarrío, Arnaldo Monteiro do Espírito Santo, José Pedro Silva Santos Serra, Manuel José de Sousa Barbosa, Paulo Farmhouse Alberto, Vanda Maria Coutinho Garrido Anastácio Conselho Científico Aires Augusto do Nascimento (U. Lisboa), Carlos Santini (U. Perugia), Carmen Codoñer (U. Salamanca), Emilio Suárez de la Torre (U. Pompeu Fabra), Joël Thomas (U. Perpignan), José Manuel Díaz de Bustamante (U. de Santiago de Compostela), Manuel Alexandre Júnior (U. Lisboa), Marc Mayer y Olivé (U. Barcelona), Paolo Fedeli (U. Bari), Thomas Earle (U. Oxford) Conselho de Arbitragem Científica Ángel Úrban (U. Córdoba), Anna Bellettini (CSIC), Barry Taylor (The British Library), Carmen Morenilla (U. Valencia), Cesar Motta Rios (U. Belo Horizonte), Cláudia Teixeira (U. Évora), David Guetter (U. Windsor), David Paniagua (U. Salamanca), Emanuele Dettori (U. Roma II – Tor Vergata), Fabio Stok (U. Roma II – Tor Vergata), Fernanda Brasete (U. Aveiro), Fiona Macintosh (U. Oxford), Giancarlo Abbamonte (U. Napoli Federico II), Gianluigi Baldo (U. Padova), Giuseppe Flammini (U. Macerata), Graziana Brescia (U. Foggia), Ida Gilda Mastrorosa (U. Firenze), Jacques Elfassi (U. Metz), Jean Meyers (U. Montpellier), João Torrão (U. Aveiro), Joaquim Pinheiro (U. Madeira), José María Maestre Maestre (U. Cádiz), Juan Gil (Real Academia Española), Matteo Pellegrino (U. Foggia), Mireille Armisen-Marchetti (U. Toulouse II – Le Mirail), Onofrio Vox (U. Del Salento, Lecce), Roberto Cristofoli (U. Perugia), Rosalba Dimundo (U. Bari), Sandra Ramos Maldonado (U. Cádiz), Sarah Pearce (U. Southampton), Stefano Grazzini (U. Salerno), Victoria Emma Pagán (U. Florida), Vittorio Ferraro (U. Roma 3), William J. Dominik (U. Otago)

Tiragem 500 exemplares Depósito legal 178089/02 ISSN 0870-0133 PUBLICAÇÃO ANUAL SUJEITA A ARBITRAGEM CIENTÍFICA Referenciada em L’ Année Philologique | Medioevo Latino | CSA Linguistics And Language Behavior Abstracts | Bibliographie Internationale de L’ Humanisme et de la Remanissance | Dialnet ERIH | Latindex | SCOPUS | EBSCO

R EV I STA D E F I L O L O G IA C L Á S SIC A PT – 1600-214 LISBOA [email protected]

ORIENTAÇÕES PARA PREPARAÇÃO DE ORIGINAIS 1. Euphrosyne — Revista de Filologia Clássica, órgão do Centro de Estudos Clássicos da Universidade de Lisboa, está aberta à colaboração da comunidade científica na área da filologia clássica, entendendo esta em sentido largo da diacronia da tradição, das áreas científicas específicas e respectivas disciplinas. 2. Os artigos poderão ser enviados por correio electrónico para [email protected] ou para a morada do Centro de Estudos Clássicos. 3. Os originais enviados para publicação devem ser inéditos e não estar submetidos a outra entidade editorial; serão remetidos à Direcção de Euphrosyne em forma definitiva e apresentados segundo as normas da revista. Os originais não serão devolvidos, assumindo-se que os autores conservam cópia dos mesmos. Os trabalhos considerados a publicação são sujeitos a arbitragem científica. 4. Serão aceites até 31 de Dezembro trabalhos para publicação no volume do ano seguinte; será dada informação sobre a aceitação da publicação até 30 de Abril do ano da publicação do volume. 5. O original será sempre apresentado electronicamente e em forma dupla: em documento de texto (Word/.doc(x) -pref.) e em PDF. 6. O artigo será encabeçado por: a) título (breve e explícito); b) nome e apelidos do autor; c) instituição académica ou científica a que está adstrito; d) endereço electrónico; e) resumo (não superior a 10 linhas) em língua inglesa; f) indicação de três palavras-chave em língua inglesa. 7. A extensão recomendada para os artigos é de 10 páginas, não devendo ultrapassar 20 páginas de A4, a corpo 12 e duplo espaço. 8. Sistema de notas: fim de artigo (endnotes); numeração automática seguida. Na publicação, as notas de artigo sairão em fundo de página (footnotes). 9. Sistema de referências: a) Não é permitida remissão para páginas do interior do artigo. b) Referências (em nota): Monografias: J. de Romilly, La crainte et l’angoisse dans le théâtre d’Eschyle, Paris, 1959, pp. 120-130 (casa editora mencionada apenas para edições antigas). Ou em 2.ª ref.: J. de Romilly, op. cit., p. 78. Revistas: R. S. Caldwell, “The Misogyny of Eteocles”, Arethusa, 6, 1973, 193-231 (vol., ano, pp.). Ou em 2.ª ref.: R. S. Caldwell, loc. cit. Obras colectivas: G. Cavallo, “La circolazione dei testi greci nell’Europa dell’Alto Medioevo” in J. Hamesse (ed.), Rencontres de cultures dans la Philosophie Médiévale - Traductions et traducteurs de l'Antiquité tardive au XIVe siècle, Louvain-la-Neuve, 1990, pp. 47-64. c) Abreviaturas: Seguir-se-ão as abreviaturas convencionadas por ThLL, para autores latinos; LiddelScott-Jones, para autores gregos; Année Philologique, para títulos de revistas; para as abreviaturas mais comuns: p. / pp.; ed. / edd.; cf.; s.u.; supra; op. cit.; loc. cit.; uid.; a.C./d.C. (em redondo). d) Citações: Devem ser colocadas entre comas “...” (não as de textos gregos); os itálicos serão utilizados apenas para sublinhar palavras ou pequenas frases; as citações em latim ou em grego serão breves. 10. Eventuais figuras ou imagens serão de qualidade gráfica (de preferência no formato TIF, com a resolução mínima de 200 p.p.), fornecidas em suporte electrónico (como os originais) e com a indicação precisa da referência no texto e na ordem assim como do título (devem ser acautelados os direitos de reprodução por parte do autor do artigo). 11. Aos autores não será fornecido mais do que um jogo de provas; estas deverão ser devolvidas num prazo máximo de 7 dias. Em princípio, não serão permitidas alterações ao original. 12. Aos autores será fornecido um exemplar do volume e a versão electrónica do respectivo artigo.

En torno a las composiciones litúrgicas latinas de la Hispania medieval en honor de Leandro de Sevilla († 602)!1 Jose Carlos Martín-Iglesias

Universidad de Salamanca [email protected]

La figura del obispo Leandro de Sevilla (ca. 675-602) ha quedado oscurecida por la de su hermano y sucesor en el cargo Isidoro de Sevilla (602-636)2. La Biblioteca Hagiographica Latina únicamente recoge dos piezas dedicadas a san Leandro: la Vita ss. Leandri, Isidori Hispalensis, Fulgentii Astigitani et Braulionis Caesaraugustani (BHL 4810)3 y una breve noticia incluida en el Legendarium de Pietro Calò da Chioggia (OP) († 1348) (BHL 9039, n.º 192), inédita4. Una búsqueda en los manuscritos litúrgicos de origen hispánico me ha llevado a encontrar algunas composiciones en honor de Leandro de Sevilla que, por lo que alcanzo a saber, permanecen inéditas. Son las siguientes: 1) Burgo de Osma, Biblioteca Capitular, 2B, s. xv, el segundo de los dos volúmenes del Breviario de Osma encargado por Pedro de Montoya, ! Recebido em 31-12-2013; aceite para publicação em 30-04-2014. 1 Este artículo se inscribe en las líneas de investigación del proyecto FFI2012-35134. 2 Sobre Leandro de Sevilla puede consultarse U. Domínguez del Val, Historia de la antigua literatura latina hispano-cristiana, vol. 2, Madrid, 1997 (Corpus Patristicum Hispanum, 5), pp. 431-478; M.ª A. Andrés Sanz, “Leandro de Sevilla”, in M.ª A. Andrés Sanz, S. Iranzo Abellán, J. C. Martín-Iglesias, D. Paniagua Aguilar, La Hispania visigótica y mozárabe. Dos épocas en su literatura, C. Codoñer (coord.), Salamanca, 2010 (Obras de referencia, 28), pp. 63-68; J. R. C. Martyn, Saint Leander, Archbishop of Seville: A Book on the Teaching of Nuns and a Homily in Praise of the Church. Edited and translated with a historical Introduction, Lanham-Plymouth, 2009. 3 Edición de J. C. Martín-Iglesias, “Vita ss. Leandri, Isidori Hispalensis, Fulgentii Astigitani et Braulionis Caesaraugustani ep. (BHL 4810). Editio princeps”, e-Spania, 4, décembre 2007, artículo electrónico, URL: http://e-spania.revues.org/2472. Consultado el 04/07/2014. 4 Sobre este legendario, titulado Legendae de tempore o Legendae de sanctis y que contiene también una entrada dedicada a Isidoro de Sevilla (n.º 248 de la compilación), vid. A. Poncelet, “Le légendier de Pierre Calo”, Analecta Bollandiana, 29, 1910, 5-116; C. Gennaro, “Calò, Pietro”, Dizionario biografico degli italiani, vol. 16, Roma, 1973, 785-787; R. E. Guglielmetti, “Le vite latine inedite di santa Irene. Studio e edizione critica”, Filologia Mediolatina, 18, 2011, 159-279, en las 205-211. EVPHROSYNE, 42, 2014

206

JOSE CARLOS MARTÍN-IGLESIAS

obispo de Osma (1454-1475), ff. 153vb-155va5, tít. “Leandri archiepiscopi Yspalensis .ix. leccionum”, en seis lecciones y completa, pese a lo que se afirma en el título, un ambicioso opúsculo elaborado a partir de las siguientes fuentes: Gregorio Magno, Dialogi (lib. 3,31), Registrum epistularum (epist. 9,228) y Moralia in Iob (epist., §§1, 5); Isidoro de Sevilla, De uiris illustribus (capp. 27-28); Félix de Toledo, Vita s. Iuliani (capp. 4-5) y quizás el Epitaphium Leandri, Isidori et Florentinae (lín. 13)6. 2) Madrid, Biblioteca Nacional, 275, s. xiv, un breviario de origen hispano, ff. 28v-31r7, tít. “In sancti Leandri episcopi et doctoris”, en nueve lecciones, hace uso de las mismas fuentes que la Vita s. Leandri del Breviario de Osma citado en la nota precedente, pero no de forma directa, sino por intermedio precisamente de esa Vita s. Leandri, y suma a ellas la Historia de rebus Hispanie de Rodrigo Jiménez de Rada (lib. 2,14-15) y la Vita s. Isidori (BHL 4486) (§§2, 6, 10, 12 y 14). 3) Madrid, Biblioteca Nacional, 1682, s. xiii, f. 105va-vb8, un santoral de origen hispano, tít. “Sancti Leandri episcopi Leccio”, un epítome de la entrada sobre Leandro en el De uiris illustribus de Isidoro de Sevilla (cap. 28), en un sola lección. 4) Madrid, Biblioteca Nacional, 5834, s. xv, un leccionario para uso de los Jerónimos, de origen castellano, ff. 27r-28r9, tít. “In festo sancti Leandri archiepiscopi”, en ocho lecciones, es la misma pieza de Madrid, BN, 275 (n.º 2).

5 Bibliografía: T. Rojo Orcajo, “Catálogo descriptivo de los códices que se conservan en la Santa Iglesia Catedral de Burgo de Osma”, Boletín de la Real Academia de la Historia, 94, 1929, 655792, en las 676-686 (cód. 2A) y 687-691 (cód. 2B); J. Janini, Manuscritos litúrgicos de las Bibliotecas de España, vol. 1. Castilla y Navarra, Burgos, 1977, pp. 37-38 (n.º 3). 6 En efecto, si bien la fecha de la era hispánica de la muerte de Leandro de Sevilla en esta Vita es la misma que figura en el Epitaphium, no ocurre así con el día en concreto del óbito: “die tercya idus marcii” en esta Vita (n.º 94), pero “die ii idus marcias” en el Epitaphium (v. 13). Esto podría deberse simplemente a un error de transmisión en el códice del Epitaphium manejado por el autor de la Vita, un error, por lo demás, no conservado en ninguno de los manuscritos conocidos del Epitaphium, vid. J. C. Martín-Iglesias, “El Epitaphium Leandri, Isidori et Florentinae (ICERV 272) o la compleja transmisión manuscrita de un texto epigráfico. Nueva edición y estudio”, Euphrosyne, n. s. 38, 2010, 139-163, en las 154-155 (edición y aparato crítico). Pero deja abierta asimismo la posibilidad de que se haya tomado este dato de otra fuente, quizás de la misma de la que procede la noticia de que el citado obispo fue enterrado en la iglesia de Santa Justa y Santa Rufina de Sevilla, un dato que no se encuentra en el Epitaphium, ni en el De uiris illustribus de Isidoro de Sevilla ni en ninguna otra fuente antigua. 7 Bibliografía: Inventario General de manuscritos de la Biblioteca Nacional, vol. 1, Madrid, 1953, pp. 200-203. 8 Bibliografía: Inventario General de manuscritos de la Biblioteca Nacional, vol. 5, Madrid, 1959, pp. 67-71. 9 Bibliografía: J. Janini, J. Serrano (con la colaboración de A. M. Mundó), Manuscritos litúrgicos de la Biblioteca Nacional, Madrid, 1969, pp. 77-78 (n.º 55); Inventario general de manuscritos de la Biblioteca Nacional, vol. 11, Madrid, 1987, p. 35.

EN TORNO A LAS COMPOSICIONES LITÚRGICAS LATINAS DE LA HISPANIA MEDIEVAL

207

5) Madrid, Biblioteca Nacional, 6086, s. xv, Breviario de Sevilla, ff. 173ra175ra10, tít. “In festo sancti Leandri archiepiscopi Yspalensis”, en seis lecciones, es el mismo opúsculo de Madrid, BN, 275 (n.º 2) y 5834 (n.º 4), resumido en algunos pasajes en una versión próxima sobre todo al códice 5834. 6) Madrid, Biblioteca Nacional, 8902, s. xv, Breviario de Toledo para uso del convento de Uclés (Cuenca), f. 204v11, tít. “In natale sancti Leandri episcopi et confessoris”, en seis lecciones, que siguen la noticia del De uiris illustribus de Isidoro de Sevilla sobre Leandro de Sevilla (cap. 28, lín. 1-23). 7) Salamanca, Biblioteca General Histórica de la Universidad, 227, s. xv, Breviario de Calahorra, ff. 302rb-302vb12, tít. “In sancti Leandri archiepiscopi Yspalensis”, en tres pequeñas lecciones, que coinciden con el comienzo de la Vita s. Leandri del Breviario de Osma (n.º 1) (n.º 7-12 y 15). Ofrezco a continuación la editio princeps de las dos piezas más interesantes entre las vistas en el apartado precedente13.

10 Bibliografía: Janini, Serrano, Manuscritos litúrgicos, op. cit., pp. 79-80 (n.º 57); Inventario general de manuscritos de la Biblioteca Nacional, vol. 11, op. cit., p. 102; M.ª L. Pardo Rodríguez, E. E. Rodríguez Díaz, “La producción libraria en Sevilla durante el siglo xv: artesanos y manuscritos”, in E. Condello, G. De Gregorio (eds.), Scribi e colofoni. Le sottoscrizioni di copisti dalle origini all’avvento della stampa. Atti del seminario di Erice. X Colloquio del Comité international de paléographie latine (23-28 ottobre 1993), Spoleto, 1995 (Biblioteca del Centro per il collegamento degli studi medievali e umanistici in Umbria, 14), pp. 187-221, en la p. 221 (n.º 28). 11 Bibliografía: Janini, Serrano, Manuscritos litúrgicos, op. cit., pp. 100-101 (n.º 78); Inventario general de manuscritos de la Biblioteca Nacional, vol. 13, Madrid, 1995, p. 138. 12 Bibliografía: Janini, Manuscritos litúrgicos, vol. 1, op. cit., pp. 232-233 (n.º 278); Ó. Lilao Franca, C. Castrillo González (eds.), Catálogo de manuscritos de la Biblioteca Universitaria de Salamanca, vol. 1, Salamanca, 2002, vol. 1, p. 184. 13 Abreviaturas de las fuentes por orden alfabético: Epitaph. Leand.: Epitaphium Leandri, Isidori et Florentinae (ICERV 272), ed. Martín-Iglesias, “El Epitaphium”, op. cit., p. 154; Felix uita Iulian.: Felix Toletanus ep., Vita s. Iuliani (BHL 4554), ed. Patrologia Latina 96, coll. 445-452; Greg. M. dial.: Gregorius Magnus, Dialogi (CPL 1713), ed. A. de Vogüé, Grégoire le Grand. Dialogues, 3 vols., Paris, 1978-1980 (Sources chrétiennes, 251, 260, 265); Greg. M. epist.: Gregorius Magnus, Registrum epistularum (CPL 1714), ed. D. Norberg, S. Gregorii Magni Registrum epistularum, 2 vols., Turnhout, 1982 (CC SL 140-140A); Greg. M. moral.: Gregorius Magnus, Moralia in Iob (CPL 1708), ed. M. Adriaen, S. Gregorii Magni Moralia in Iob, Turnhout, 1979-1985 (CC SL 143-143B); Isid. uir. ill.: Isidorus Hispalensis ep., De uiris illustribus (CPL 1206), ed. C. Codoñer, El De uiris illustribus de Isidoro de Sevilla. Estudio y edición crítica, Salamanca, 1964 (Theses et Studia Philologica Salmanticensia, 12); Rod. Xim. hist.: Rodericus Ximenii de Rada, Historia de rebus Hispanie, ed. J. Fernández Valverde, Roderici Ximenii de Rada Historia de rebus Hispanie siue Historia Gothica, Turnhout, 1987 (CC CM 72); Vita Isid.: Vita s. Isidori (BHL 4486), ed. Acta Sanctorum, Aprilis I, Antverpiae, 1675, pp. 330-351.

208

JOSE CARLOS MARTÍN-IGLESIAS

A. Vita s. Leandri de Burgo de Osma, BC, 2B, s. xv, ff. 153vb-155va (B). Es claramente la fuente de inspiración de la Vita s. Leandri conservada en el códice Madrid, BN, 275 y editada a continuación. El hecho de que su autor no se sirviese de los materiales proporcionados por la Vita s. Isidori (BHL 4486) y la Historia de rebus Hispanie de R. Jiménez de Rada hace pensar que podría ser anterior a estas obras, esto es, anterior al s. xiii o, al menos, a la segunda mitad del s. xiii. Debe tenerse en cuenta, no obstante, que, a diferencia de la Historia de rebus Hispanie, la Vita s. Isidori (BHL 4486) no conoció una gran difusión temprana14. |153vb 1Leandri archiepiscopi Yspalensis .ix. leccionum. 2 Omnia preter sequencia dicantur de comuni unius confessoris pontificis. 3 Oratio. 4Deus, qui per beatissimum Leandrum confessorem tuum atque pontificem heretice prauitatis excludere fecisti dogma, eius interuentu, quesumus, omnium cogitationum nostrarum malorumque facinorum facias extinguere flammas. 5Per. 6 Leccio prima. 7Leander beatissimus Seueriano patre genitus, natione Cartaginensis, prouincie Yspaniae, professione monachus et ex monacho Spalensis ecclesie prouincie Betice constitutus episcopus. 8Vir suauis eloquio et ingenio prestantissimus, uita quoque tanto atque doctrina clarissimus ut etiam fide eius atque industria tota gens Gotorum ab arriana insania ad fidem catholicam conuerteretur, testante beato Gregorio in libro dialogorum, in quo ait: 9 Sicut multorum, qui ab Yspaniarum partibus ueniunt, relatione cognouimus, nuper Erminigildus, |154ra Leouigildi regis Gotorum filius, ab arriana heresi ad catholicam fidem, uiro reuerentissimo Leandro Spalensi episcopo predicante, dudum michi in amiciciis familiariter iuncto, conuersus est. 10Quem pater eius arrianus, ut ad eandem heresim reddiret, et premiis suadere et minis terrere conatus est. 11Cumque ille constantissime responderet numquam se ueram fidem posse relinquere, quam semel a beato Leandro agnouisset, iratus pater eum priuauit regno rebusque omnibus expoliauit. 12Cumque nec sic uirtutem mentis illius emollire ualuisset, in arta illum custodia concludens, collum manusque illius ferro ligauit. 13Tu autem. 14 Leccio IIª. 15Cepit idem Erminigildus rex iuuenis terrenum regnum despicere et forti desiderio celeste querere, in ciliciis uinculatus iacere, omnipotenti Deo ad confortandum se preces effundere tantoque sublimius gloriam transeuntis mundi despicere, quanto et ligatus agnouerat nil fuisse quod potuisset auferri. 16 Superueniente autem paschalis festiuitatis die, intempeste nocis silencio ad eum perfidus arrianum episcopum misit ut eius manu sacrilega communionem perciperet atque per hoc ad patris gratiam redire mereretur. 17Sed uir Deo deditus, docente beato Leandro, exprobrauit arriano episcopo, ut debuit, eiusque perfidiam a se dignis increpationibus reppulit, quia etsi exterius iacebat 14 Sobre la tradición manuscrita de la Vita s. Isidori (BHL 4486), vid. J. C. Martín-Iglesias, “El corpus hagiográfico latino en torno a la figura de Isidoro de Sevilla en la Hispania tardoantigua y medieval (ss. vii-xiii)”, Veleia, 22, 2005, 187-228, p. 191 n. 17 (a la lista de los manuscritos mencionados en ese trabajo debe sumarse Toledo, Archivo y Biblioteca Capitulares, 15-11, del s. xiii, que transmite unos extractos de la citada Vita en los ff. 1r-2v). Sobre la tradición manuscrita de la Historia de rebus Hispanie, vid. Fernández Valverde, Roderici, op. cit., pp. xii-xvi.

EN TORNO A LAS COMPOSICIONES LITÚRGICAS LATINAS DE LA HISPANIA MEDIEVAL

209

ligatus, apud se tamen in magno mentis culmine stabat securus. 18Ad se itaque reuerso episcopo, arrianus pater infremuit statimque suos apparitores misit qui constantissimum confessorem Dei illic, ubi iacebat, occiderent. 19Quod et factum est. 20Tu autem. 21 Leccio IIIª. |154rb 22Nam mox ut ingressi sunt apparitores, securem cerebro eius infigentes, uitam corporis abstulerunt. 23Hoc quoque in eo ualuerunt perimere quod ipsum quoque, qui peremptus est, in se constiterat despexisse. 24Sed pro ostendendo uera, superna quoque non defuere miracula. 25Nam cepit in nocturno silencio psalmodie cantus ad corpus eiusdem regis et martiris audiri, ideo ueraciter regis, quia martiris. 26Quidam etiam ferunt quod illi nocturno tempore accense lampades apparebant. 27Vnde factum est quatinus corpus illius, uidelicet martiris, iure a cunctis fidelibus uenerari debuisset. 28Pater uero eius perfidus et parricida, ammonitus a beato Leandro, commotus penitencia, hoc fecisse se doluit, nec tamen usque ad obtinendam anime salutem peruenit. 29Nam quia uera esset catholica fides, per beatum Leandrum agnouit, sed gentis sue timore perterritus ad hanc peruenire non meruit. 30Qui, oborta egritudine, ad extrema perductus, beato Leandro, quem prius uehementer afflixerat, Recaredum regem filium, quem in sua heresi relinquebat, commendare curauit ut in ipso talia faceret qualia in fratre illius suis exortationibus fecisset. 31 Qua uidelicet commendatione completa, defunctus est. 32Post cuius mortem beatus Leander suscepit Recaredum regem et docuit eum omnem catholicam fidem. 33Qui conuersus ab arriane hereseos prauitate, non patrem perfidum, sed fratrem sequens martirem, totam Gotorum gentem ita per predicationem beati Leandri ad ueram fidem perduxit ut nullum suo regno militare permitteret, qui in regno Dei per hereticam perfidiam hostis existere non timeret. 34 Nec mirum si uere fidei predicator factus |154va est, qui tantum et talem doctorem et fratrem meruit habere martirem. 35Tu autem. 36 Leccio IIIIª. 37Hidem etiam beatus Gregorius rogatu beati Leandri librum Iob mistico ac morali sensu disseruit. 38Scripsit etiam beatus Gregorius quasdam epistolas ad beatum Leandrum, e quibus una eisdem libris Iob titulo prefactionis adnectitur. 39Ait enim: 40Domino reuerentissimo et sanctissimo fratri Leandro episcopo Gregorius seruus seruorum Dei. 41Dudum te, frater beatissime, in Constantinopolitana urbe cognoscens, cum me illic sedis apostolice responsa constringerent et te illuc iniuncta pro causis fidei Gotorum legatio perduxisset, omne in tuis auribus, quod michi de me displicebat, exposui. 42Tunc inter cetera colloquia, te cogente, placuit, sicut ipse meministi, ut librum beati Iob exponerem, inportuna me peticione compulisti et, prout ueritas uires infunderet, tibi misteria tante profunditatis aperirem. 43Qui hoc quoque michi in onere tue petitionis addidisti ut non solum uerba ystorie per allegoriarum sensus excuterem, sed allegoriarum sensum protinus in exercicium moralitatis inclinarem. 44Adhuc aliquid grauius adiunxisti ut intellecta queque testimoniis cingerem et prolata testimonia, si simplicia fortasse uiderentur, interpositione superaddite expositionis enodarem. 45Ego uero, prout Deus dedit, exposui. 46 Quam uidelicet expositionem recensendam tue ut beatitudini, non quia uelut dignam debui, sed quia, te petente, memini promisisse, transmisi. 47In qua quicquid tua sanctitas trepidum incultumque reperit, tanto michi celerrime indulgeat, quanto hec me egrum |154vb dicere non ignorat. 48Tu autem.

210

JOSE CARLOS MARTÍN-IGLESIAS

Leccio Vª. 50In alia quoque epistola ita ei idem Gregorius misit dicens: 51Sanctitatis tue suscepi epistolam solius karitatis calamo scriptam. 52Ex corde enim lingua tinxerat quod certe in pagina refundebat. 53Boni autem sapientesque uiri, cum legeretur, adfuerunt. 54Quorum statim uiscera in compunctione commota sunt. 55Cepit quisque amoris manu in suo corde te rapere, quia in illa epistola tue mentis dulcedinem non erat audire, sed cernere. 56Accendebantur singuli atque ipse ignis audiencium demonstrabat quis fuerit ardor dicentis. 57 Nisi enim prius in se faces ardeant, alium non succedunt. 58Vbi ergo uidimus quanta caritate tua mens arserit, que sic et alios accendit. 59Vitam uero uestram, cuius ego semper cum magna ueneratione reminiscor, minime nouerant, sed eis altitudo uestri cordis patuit ex humilitate sermonis. 60Vitam autem meam cunctis esse immitabilem, illa uestra epistola loquitur. 61Sed quod non est ita ut dicitur, sit ita quia dicitur, ne, qui non soleat, menciatur. 62Sed inter hec propter omnipotentem Deum te deprecor in perturbationum fluctibus elapsum: 63Tue orationis manu me tene. 64Quasi enim prospero flatu nauigabam, cum tranquillam uitam in monasterio ducerem, sed procellosis subito motibus tempestas exorta in sua perturbatione me rapuit et prosperitatem itineris amisi, quia, quiete perdita mentis, naufragium pertuli. 65Ecce nunc in undis uersor et tue intercessionis tabulam quero ut, qui naui integra diues peruenire non merui, saltim post dampna ad litus per tabulam reducar. 66De podagre uero molestia sanctitas |155ra uestra, ut scribit, affligitur. 67Cuius dolore assiduo et ipse uehementer dolore attritus sum. 68Sed facilis erit consolatio, si inter flagella, que patimur, queque fecimus ad memoriam delicta reuocamus atque hec non iam flagella, sed dona esse conspicimus. 69Si quid carnis delectatione peccauimus, carnis dolore pungamur. 70Preterea ex benedictione beati Petri, apostolorum principis, pallium uobis transmisimus ad sola missarum solennia utendum. 71 Quo transmisso, debui ualde qualiter uobis uiuendum esset admonere, sed locutionem supprimo, quia uerba moribus anteitis. 72Omnipotens Deus sua uos protectione custodiat atque ad celestis remunerationem patrie cum multiplici animarum fructu perducat. 73Ego autem quanta occupatione deprimor et debilitate, breuis testatur epistola, in qua et ei, quem multum diligo, parum loquor. 74Deus te incolumen custodiat, reuerentissime frater. 75Tu autem. 76 Leccio VIª. 77Hic namque beatus Leander scripsit ad beatum Gregorium multas epistolas de baptismo et de aliis rebus ecclesiasticis. 78Et in exilii sui peregrinatione composuit duos libros eruditionum sanctarum scripturarum ditissimos aduersus hereticorum dogmata, in quibus uehementi stillo arriane impieratis confudit ac detegit prauitatem, ostendens scilicet quid contra eosdem hereticos habeat catholica ecclesia uel quantum distat ab eis religione uel fidei sacramentis. 79Extat et aliud laudabile eius opusculum aduersus arrianorum instituta, in quo, propositis eorum dictis, sue responsioni opponit. 80 Preterea ad Florentinam sororem suam de institucione uir- |155rb ginum et de contentu mundi edidit libellum unum titulorum distinctionibus prenotatum. 81Siquidem et in ecclesiasticis officiis idem non paruo elaborauit studio. 82 In toto etenim psalterio orationes dupplici editione conscripsit. 83In sacrificiis quoque, laudibus atque psalmis multa dulci sono composuit. 84Scripsit quandam epistolam ad fratrem suum, in qua premonet cuiquam mortem non esse timendam. 85Ad ceteros quoque episcopos plurimas promulgauit fami49

EN TORNO A LAS COMPOSICIONES LITÚRGICAS LATINAS DE LA HISPANIA MEDIEVAL

211

liares epistolas, etsi non satis splendidas uerbis, acutas tamen sentenciis. 86In tantum ipe cotidie in Dei seruicio corpus macerauit talemque se in omnibus exibuit quod celebre nomen per omnem Yspaniam obtinuit. 87Fuit enim uir timore Domini plenus, prudencia summus, consilio cautus, discretionis bone precipuus, elemosinis nimium deditus. 88In suffectu opresorum deuotus, in releuatione miserorum promptissimus, in interueniendo discretus, in negotiis dirimendis strenuus, in prouidencia iudicii equus, in sentencia parcus, in uindicatione iusticie singularis, in disceptatione laudabilis, in oratione iugis, in diuinis laudibus mirabilis. 89Quod si forsitam in officiis diuinis quicquam, ut assolet, difficultatis occurerit, ad corrigendum facillimus. 90Omnium ecclesiarum defenssor eximius, in defendendis subditis peruigil, in comprimendis superbis erectus, in sustentatione humilium apparatus, amplectendi humilitatis bonum opimus ac generaliter uniuersa morum probitate conspicuus, in pietate affluens ut non esset cui in angustiis constituto non subuenire uellet. 91Ita unius karitatis exuberans ut non a se boni quippiam cuiquam postulanti ex karitate prestare desisteret. |155va 92Sic denique se Deo carum maluit in omnibus exibere et prestabilem se cunctis hominibus ostendere ut et illis placeret propter Deum et omnibus, si fieri posset, deuota satisfaceret mente. 93Tanto nobilium precedentium uirorum dignis meritis coequans, quanto ab eis in nulla uirtute extitit infirmus. 94Floruit sub Recaredo uiro religioso ac principe glorioso, cuius etiam temporibus mirabili obitu mortalis uite terminum clausit, die tercia ydus marcii, era sexcentesima xlª, atque in ecclesia sanctarum Iuste et Rufine, in qua Deo tota mente deseruierat et in qua ordinatus fuerat, tumulatur. 95Ibi multa beneficia meritis ipsius et sanctarum Iuste et Rufine infirmis prestantur, largiente Domino nostro Ihesu Christo, qui uiuit et regnat per omnia secula seculorum. 96Amen.

Apparatus criticus

7. spalensis: ispalensis B2. 9. spalensi: ispalensi B2. 24. ostendendo uera: ostendenda uera eius gloria fons. 26. illi: illic fons. 28. anime – peruenit: salutem fons. 34. tantum – martirem: frater est martyris fons. 44. adhuc: aduc B1. 47. trepidum: tepidum fons. 52. certe in: certe B1, in cartae fons. 56. quis: qui fons. 57. succedunt: succendunt fons. 58. ubi: ibi fons. 61. soleat: solet fons. 65. reducar scripsi cum fonte, reducat B. 69. quid: qui fons. | pungamur: purgamur fons. 79. sue responsioni: suas responsiones fons. 80. contentu: contemptu intellege. 85. sentenciis: senciis B1. 90. bonum: bono fons. | opimus B1 (cum fonte), optimus B2. 91. unius: munus fons.

Fontes

7-8. leander – conuerteretur: Isid. uir. ill. 28 l. 1-7. 9-12. sicut – ligauit: Greg. M. dial. 3,31,1-2. 15-19. cepit – est: Greg. M. dial. 3,31,2-4. 22-32. nam – mortem: Greg. M. dial. 3,31,4-7. 33-34. conuersus  –  martirem: Greg. M. dial. 3,31,7-8. 37. hidem  – disseruit: Isid. uir. ill. 27 l. 9-11. 38. scripsit – adnectitur: Isid. uir. ill. 27 l. 17-19. 40. reuerentissimo – dei: Greg. M. moral. epist. tit. 41. dudum – exposui: Greg. M. moral. epist. 1 l. 1-5. 42-44. tunc – enodarem: Greg. M. moral. epist. 1 l. 43-53. 46-47. quam – ignorat: Greg. M. moral. epist. 5 l. 183-187. 51-61. sanctitatis – menciatur: Greg. M. epist. 9,228 l. 4-18. 62-74. sed – frater: Greg. M. epist. 9,228 l. 45-69. 77. hic – baptismo: Isid. uir. ill. 28 l. 21-22. 78-83. et – composuit: Isid. uir. ill. 28 l. 7-20. 84-85. scripsit – sentenciis: Isid. uir. ill. 28 l. 21-25. 86. celebre nomen ... obtinuit: Felix uita Iulian. 4. 87-93. fuit – infirmus: Felix uita Iulian. 5. 94. floruit – clausit: Isid. uir. ill. 28 l. 25-27. | die – xlª: cfr Epitaph. Leand. 13.

212

JOSE CARLOS MARTÍN-IGLESIAS

B. Vita s. Leandri de Madrid, BN, 275, s. xiv, ff. 28v-31r (M) y Madrid, BN, 5834, s. xv, ff. 27r-28r (C), en virtud de la datación de M y del uso de Jiménez de Rada († 1247) entre las fuentes de la obra, es evidente que esta Vita s. Leandri debe fecharse entre la segunda mitad del s. xiii y la primera mitad del s. xiv. Por otro lado, el uso que hace de las mismas fuentes y en el mismo orden que la Vita s. Leandri de Burgo de Osma, BC, 2B, que abrevia, en general, muestra que su autor se ha inspirado en la Vita s. Leandri editada más arriba. Al tiempo que ha abreviado los materiales de su fuente principal, ha incorporado algunas noticias tomadas de dos nuevas fuentes: la Vita s. Isidori (BHL 4486) y la Historia de rebus Hispanie de R. Jiménez de Rada. In sancti Leandri episcopi et doctoris. Leccio Iª. 3Leander beatissimus duce Seueriano patre genitus, matre uero Turtura, nacione Cartaginensis, prouincie Ispanie, proffessione monachus et ex monacho Yspalensis ecclesie prouincie Bethice constitutus est episcopus. 4Vir suauis eloquio, ingenio prestantissimus, uita quoque adque doctrina floruit excellentissimus. 5Cumque arriane heresis feruorem tempore Leouigilli regis Gothorum confutare beatus Leander radicitus nequiuisset, pro confirmandis sante et inmaculate trinitatis capitulis ad Constantinopolitani presulis sedem transmeauit. 6Ibi aderat Gregorius, tunc cardinalis uicem Romani pontificis agens. 7Cum quo ipse Leander amicicie fedus pepigit et ab eo postulauit ut moralia Iob sibi exponeret. 8 Leccio II. 9Beatus uero Leander ad propria rediens, armis fidei premunitus contra furentes Leouigildi regis ac principum eius rabies athleta Christi fortissimus, Christi comitante gracia, processit inperterritus. 10Ffide eius atque industria tota gens Gothorum ab arriana insania ad fidem chatholicam est conuersa. 11Dictus uero Leouigildus, arriane perfidie furore replectus, interfecto filio Ermegildo, catholice fidei fidelissimo zelatore, in catholicos uiros persecucione commota, Mausonam Emeritemsem et Fulgencium Astigitanum, Leandrum Yspalemsem santissimos episcopos et alios plurimos exilio rellegauit, ecclesiarum reditus confiscauit et priuilegia eorum tulit. 12Multos terroribus arriane pestilencie applicauit plerosque sine persecucione illectos auro rebusque decepit. 13Ausus est quoque inter cetera heresis sue contagia catholicos rebaptizare et non solum ex plebe, set ex sacerdotalis ordinis dignitatem, sicut Vincencium Cesaragustanum, quem de episcopo apostatam fecit et tanquam a celo decidit in infernum. 14 Leccio IIIª. 15Et tandem rex Leouigildus a beato Leandro commonitus filium interfecisse se doluit, nec tamen ad obtinendam anime salutem peruenit. 16 Nam quod uera esset catholica fides, per beatum Leandrum agnouit, set gentis sue timore perterritus ad hanc peruenire non meruit. 17Veniens namque Toletum, celesti urgente iudicio, atrocissima percussus infirmitate precepit filio Recaredo ut episcopos ab exilio reuocaret et Leamdrum Ispalensem et eius germanum Fulgencium Astigitanum, qui in dotrina eclesiastica fulgebant insignes, tanquam patres audiret et eorum monitis obediret. 18Qua uidelicet commonicione complecta, diem finiuit extremum. 19Mortuo igitur Leouigildo, factum est ut reuertemtem triunphatorem suum Leandrum lecta susciperet Is1

2

EN TORNO A LAS COMPOSICIONES LITÚRGICAS LATINAS DE LA HISPANIA MEDIEVAL

213

pania. 20Qui substitutum in regno Recaredum, regis et martiris fratrem, in fide catholica docuit et instruxit. 21Qui conuersus ab arriane heresis prauitate, non patrem perfidum, set fratrem sequens martirem, tocius Gotice gentis populos per predicacionem beati Leandri ad cultum fidei reuocauit. 22 Leccio IIIIª. 23Idem etiam beatus Gregorius rogatu beati Leandri librum beati Iob mistico ac morali sensu disseruit. 24Scripsit quoque beatus Gregorius quasdam epistolas ad beatum Leandrum, ex quibus unam eisdem libris Iob titulo prefacionis annetit. 25Ait enim: 26Domino reuerentissimo et santissimo fratri Leandro episcopo Gregorius seruus seruorum Dei. 27Dudum te, frater beatissime, in Constantinopolim urbe cognoscens, cum me illic sedis apostolice responsa constringerent et te illuc iniuncta pro causis fidei Gothorum legacio perduxisset, omne in tuis auribus quod de me displicebat exposui. 28Tunc inter cetera colloquia, te cogente, placuit, sicuc ipse meministi, ut librum beati Iob exponerem, importuna me peticione compulisti et, prout ueritas uires infunderet, tibi misteria tante profunditatis apperirem. 29Qui hoc quoque in honere tue peticionis addidisti ut non solum uerba ystorie per allegoricarum sensus excuterem, set allegoricarum sensus protinus in exercicium moralitatis inclinarem. 30 Leccio V. 31Adhuc aliquid grauius adiunxisti, ut intellecta queque testimoniis cingerem et prolata testimonia, si inplicita forte uiderentur, interposicione superaddite exposicionis enodarem. 32Ego uero prout Dominus dedit disposui. 33 Quam exposicionem recensendam tue beatitudini, non quod uelut dignam debui, set quod te petente memini promisisse, transmisi. 34In qua quidquid tua sanctitas tepidum incultumque repererit, tanto michi celerrime indulgeat, quanto hec me egrum dicere non ignorat. 35In alia uero epistola respondens beatus Gregorius epistole, quam susceperat a beato Leandro, rescripsit ei comendans ipsius caritatem, quam per dictam epistolam pretendebat, de qua non solum ipsum, set omnes audientes dicit accensos uehementissima caritate. 36 Leccio VI. 37Comendat etiam uitam et humilitatem ipsius beati Leandri, rogans ipsum ut oracionis sue manu ipsum teneat, ne in huius mundi procelosis tempestatibus rapiatur. 38Significat de dolore et molestia podagre, quam patitur infirmitatem. 39Insuper mitit ei cum eadem epistola palium ad sola missarum solemnia utendum, suprimens ammonicionem uite sue, asserens ipsum uita et moribus anteyre. 40In fine autem epistole sequitur: 41Omnipotens Deus sua uos proteccione custodiat adque ad celestis remuneracionem patrie cum multiplici animarum fructu perducat. 42Ego autem quanta occupacione tenear, breuis testatur epistola. 43Deus incolumem te custodiat, reuerentissime frater. 44 VII. 45Hic namque beatus Leander scribsit beato Gregorio multas epistolas de bautismo et de aliis rebus eclesiasticis. 46Composuit etiam multos libros aduersus hereticorum documenta et aduersus arrianorum instituta. 47Preterea ad Florentinam sororem suam de institucione uirginum et de contemptu mundi edidit libellum unum. 48Item in ecclesiasticis officiis idem non paruo elaborauit studio. 49In toto enim psalterio oraciones duplici modulacione conscripsit. 50In sacrificiis, quoque laudibus adque psalmis multa ducissona composuit. 51 Sscripsit eciam ad fratrem et ad alios multas familiares epistolas, etsi non splendidas uerbis, acutas tamen sentenciis.

214

JOSE CARLOS MARTÍN-IGLESIAS

Leccio VIII. 53Interim ipse cotidie corpus in Dei seruicio macerauit ita quod celebre nomen per totam Ispaniam obtinuit. 54Ffuit enim uir timore Domini plenus, prudencia summus, helemosinis nimium deditus, in iudiciis equs, in sentencia parcus, in oracione iugis, in diuinis laudibus mirabilis, in dubietate diuinorum officiorum ad corrigendum facillimus, omnium eclesiarum defensor eximius, in conprimendis superbis erectus, in pietate multum affluens, in riuis caritatis ita se carum exibens quod ex caritate nulli postulanti aliquid denegaret. 55 Leccio IX. 56Ita autem se prestabilem cuntis hominibus reddidit ut omnibus placeret propter Deum et nulli in uirtute existeret infimus. 57Ffloruit sub Recaredo uiro religioso ac principe glorioso, cuius eciam temporibus mirabili obitu mortalis uite terminum clausit die tercio ydus marcii, era sexcentesima quadragesima, adque in eclesia santarum Iuste et Rufine, in qua tota die deseruierat, tumulatur. 58Vbi multa beneficia ipsius et beatarum uirginum meritis prestantur, largiente Domino nostro Ihesu Christo, cui est honor et gloria in secula seculorum. 59Amen. 52

Apparatus criticus

1. sancti – doctoris: festo sancti leandri archiepiscopi C. 3. ecclesie: eclesie M1. 5. leouigilli : leouigildi C. | radicitus nequiuisset: nequiuisset radicitus C. | sante: sancte C. | constantinopolitani scripsi, constantinopolini M, constantinopolitanam C. 9. leouigildi: leuigildi C. 10. gothorum: gotorum M1. | arriana: ariana M1. | chatholicam: catholicam C. 11. replectus: repletus C. | ermegildo: ermigildo C. | mausonam emeritemsem: mansonam emeretenssem C. | fulgencium: fugencium M. | santissimos: sanctissimos C. | rellegauit: relegauit C. | reditus: redditus M1. 13. dignitatem: dignitate C. 16. quod: quia C. 17. namque: itaque C. 18. commonicione: commendatione C. 19. triunphatorem: triuphatorem C. | lecta: leta C. 21. gotice: gothice C. 24. quoque om. C. | prefacionis: preffactionis C. | annetit: anectit C. 27. constantinopolim: constantinopoli C. | constringerent: constrigerent C. | iniuncta: iniunta M1. 28. sicuc: sicut C. 29. peticionis: piticionis M. | allegoricarum1 ... allegoricarum: allegoriarum ... allegoriarum C. | excuterem C2, exponerem C1, protinus M. 31. adiunxisti: adiuxisti C. | queque: quoque C. | inplicita scripsi, implicita C, inplacita M. 33. recensendam: recensenda M. | quod1 ... quod: quia ... quia C. | debui: habui C. | set om. C. | petente: petentem C. 34. repererit: reperierit C. | hec: hoc C. | ignorat: ignoras C. 35. per dictam: perditam M1. | susceperat: suscepera C. 37. et humilitatem om. C. 39. mitit: mittit C. | et om. C. 41. uos: nos C. 42. occupacione scripsi, occupatione C, occupacio M. | breuis: breuius C. 43. reuerentissime: reuerendissime C. 44. vii: lectio 7 C. 45. hic: hinc C. | bautismo: baptismo C. | de2 om. C. | ecclesiasticis: ecclesiasticas C. 46. documenta: dogma C. | aduersus2 scripsi, aduerssus C, aduesus M. 47. contemptu: contentu C. 51. sscripsit: scripsit C. | etsi: et C. 53. ita quod: itaque C. 54. helemosinis: ehelemosinis M1. | facillimus scripsi, facilimus C, facillius M. | conprimendis: opprimendis C. | exibens: exhibens C. 55. leccio ix om. C. 56. nulli: nullis C. | infimus: infimius M1, infirmus C. 58. uirginum: uirginu M.

Fontes

3. matre turtura: Vita Isid. I,2. 3-4. leander – genitus... nacione – excellentissimus: Isid. uir. ill. 28 l. 1-5. 5-7. cumque –  exponeret: Vita Isid. II,6. 9. armis – inperterritus: Vita Isid. II,10. 10. ffide – conuersa: Vita Isid. IV,14. 11-13. leouigildus – infernum: Rod. Xim. hist. 2,14 l. 33-43. 15-16. et – meruit: Greg. M. dial. 3,31,6. 17. ueniens – infirmitate: Vita Isid. III,11. | precepit – obediret: Rod. Xim. hist. 2,14 l. 55-59. 19-20. mortuo – fratrem: Vita Isid. III,12. 21. qui – martirem: Greg. M. dial. 3,31,7. | tocius – reuocauit: Rod. Xim. hist. 2,15 l. 9-10. 23. idem – disseruit: Isid. uir. ill. 27 l. 9-11. 24. scripsit – annetit: Isid. uir. ill. 27 l. 17-19. 26. domino – dei: Greg. M. moral. epist. tit. 27. dudum  –  exposui  : Greg. M. moral. epist. 1 l. 1-5. 28-31. tunc  –  enodarem: Greg. M. moral. epist. 1 l. 44-53. 32. ego – disposui: Vita s. Leandri in Burgo de Osma, AC, 2B, 45. 33-34.

EN TORNO A LAS COMPOSICIONES LITÚRGICAS LATINAS DE LA HISPANIA MEDIEVAL

215

quam – ignorat: Greg. M. moral. epist. 5 l. 183-187. 35-39. in – anteyre: Greg. M. epist. 9,228 l. 1-63. 41-43. omnipotens – frater: Greg. M. epist. 9,228 l. 64-69. 45. hic – bautismo: Isid. uir. ill. 28 l. 2122. 46-50. composuit – composuit: Isid. uir. ill. 28 l. 8-20. 51. sscripsit – sentenciis: Isid. uir. ill. 28 l. 22-25. 53. celebre nomen ... obtinuit: Felix uita Iulian. 4. 54-56. ffuit – infimus: Felix uita Iulian. 5. 57. ffloruit – clausit: Isid. uir. ill. 28 l. 25-27. | die – quadragesima: cfr Epitaph. Leand. 13. 57-59. die – amen: Vita s. Leandri in Burgo de Osma, AC, 2B, 94-96.

Abstract: The Latin hagiographic corpus around St. Leander of Seville has hardly been studied. This article provides a first study of Vitae s. Leandri preserved in manuscripts of Hispanic origin, and the editio princeps of two medieval Latin lives dedicated to the figure of this saint. Key words: Leander of Sevilla; Hagiography; Liturgy; Visigothic Spain; Medieval Spain.

I COMMENTATIONES Un souvenir d’Antiphon dans la peinture de la Démocratie au livre VIII de la République de Platon (557a – 562a)? – Marcel Meulder ................................

9

Etiology in Parthenius of Nicaea – Marc Vandersmissen .........................................

35

La φιλοστοργία negli animali: l’exemplum plutarcheo dell’ἄρκτος – Gabriella Guarino ....................................................................................................................

49

Historia y ficción poética en la deductio moderna: el largo viaje de la novia en tres epitalamios latinos del siglo XV en honor de la Casa de Aragón – Antonio Serrano Cueto .......................................................................................................

67

Dall’autopsia del codice Perugia, Biblioteca Comunale Augusta, H 56, sondaggi sulla triade bizantina di Eschilo (Prometheus-Septem-Persae) – Isabella Proietti....

87

En los márgenes de un tópico poético: El passerulus alicaído de Filippo Buonaccorsi (Callimachus Experiens) – Manuel A. Díaz Gito ............................................

105

Una aproximación a los studia epigraphica de Conrad Peutinger: el testimonio de las inscripciones hispanas – Gerard González Germain ..............................

119

Emblemas-florilegios sobre la amistad en el Emblematum Liber (1593) de Jean Jacques Boissard – Beatriz Antón ......................................................................

135

Unamuno, La Esfinge y el Mito de Edipo – Cristóbal Macías Villalobos ..........

155

II STVDIA BREVIORA A propósito de φύσις y τέχνα en la cuarta oda ístmica de Píndaro – Aida Míguez Barciela ...................................................................................................................

177

The hellebore in Persius’ Satires – Spyridon Tzounakas ...........................................

189

Traducciones ibéricas de la obra retórica de Apuleyo – Juan Martos ......................

197

En torno a las composiciones litúrgicas latinas de la Hispania medieval en honor de Leandro de Sevilla († 602) – Jose Carlos Martín-Iglesias ......................

205

326

RERVM INDEX

O professor de Grego Mário de Carvalho, Era bom que trocássemos umas ideias sobre o assunto – Maria de Fátima Silva............................................................

217

III VARIA NOSCENDA Oltre i confini di Babele: riflessioni per una didattica della grammatica latina con il metodo neocomparativo – Marco Ricucci........................................................

227

IV RES COMMEMORANDAE In memoriam: Maria de Lourdes Flor de Oliveira, com afecto e saudade – Mafalda Viana & Aires A. Nascimento ............................................................................

249

José Guillermo Montes Cala. In memoriam – Rafael J. Gallé Cejudo, Manuel Sánchez Ortiz de Landaluce & Tomás Silva Sánchez ...............................

255

V DISPUTATIONES Documenti latini e greci del conte Ruggero I di Calabria e Sicilia. Edizione critica a cura di Julia Becker – Marcello Moscone .......................................................

259

Elisabetta Patrizi, «Del congiungere le gemme de’ gentili con la sapientia de’ christiani», La biblioteca del card. Silvio Antoniano tra studia humanitatis e cultura ecclesiastica – Marcello Moscone......................................................................

265

VI LIBRI RECENSITI a) Edições de texto. Comentários. Traduções. Estudos Linguísticos Anne de Cremoux, La Cité Parodique. Études sur les Acharnenses d’Aristophane – Rui Carlos Fonseca...........................................................................................

273

François Ripoll et Jean Soubiran, Stace. Achilléide – Ana Lóio ..........................

275

Darete Frígio, La storia della distruzione di Troia. Introduzione, testo, traduzione e note a cura di Giovanni Garbugino – Manuel José de Sousa Barbosa ....

276

Aires Barbosa, Obra poética. I – Epigramas; II – Antimória [1495-1536]. Fixação do texto latino, introdução, tradução, notas e comentários por Sebastião Tavares de Pinho e Walter de Medeiros – Manuel José de Sousa Barbosa...............

278

EVPHROSYNE, 42, 2014

RERVM INDEX

327

Georges Buchanan, Poetic Paraphrase of the Psalms of David (Psalmorum Dauidis paraphrasis poetica), edited, translated, and provided with introduction and commentary by Roger P. H. Green – Manuel José de Sousa Barbosa ........

280

Claude Moussy (dir.), Espace et temps en latin – Manuel José de Sousa Barbosa ....................................................................................................................

283

b) Literatura. Cultura. História Benjamin Acosta-Hughes, Arion’s Lyre. Archaic Lyric into Hellenistic Poetry – Rui Carlos Fonseca..........................................................................................

285

Emmanuelle Raymond (ed.), ‘Vox poetae’: manifestations auctoriales dans l’épopée gréco-latine. Actes du colloque organisé les 13 et 14 novembre 2008 par l’Université Lyon 3 – Maria João Toscano Rico ..............................................

287

Claude Calame, Mythe et Histoire dans l’Antiquité Grecque. La création symbolique d’une colonie – Nuno Simões Rodrigues ............................................................

291

Laurent Coulon, Pascale Giovannelli-Jouanna, Flore Kimmel-Clauzet (dir.), Hérodote et l’Égypte: Regards Croisés sur le Livre II de l’Enquête d’Hérodote. Actes de la Journée d’Étude Organisée à la Maison de l’Orient et de la Méditerranée – Nídia Catorze Santos .................................................

293

Carmen Soares, Maria do Céu Fialho, María Consuelo Álvarez Morán, Rosa María Iglesias Montiel (coord.), Norma ! Transgressão II – José Carlos Araújo........................................................................................................

295

Mimma Bresciani Califano (ed.), Paradossi e disarmonie nelle scienze e nelle arti – Giuseppe Ciafardone ........................................................................................

299

Mathilde Simon (ed.), Identités romaines. Conscience de soi et représentations de l’autre dans la Rome antique (IVe siècle av. J.-C. – VIIIe siècle apr. J.-C.) – Nuno Simões Rodrigues ...................................................................................

301

Emilio Suárez de la Torre, Aurelio Pérez Jimenez (coords.), Mito y Magia en Grecia y Roma – Gabriel Silva........................................................................

302

Hélène Vial, La métamorphose dans les Métamorphoses d’Ovide. Étude sur l’art de la variation – Nuno Simões Rodrigues ..............................................................

305

Sabrina Inowlocki & Baudouin Decharneux (eds.), B. Bertho (colab.), Philon d’Alexandrie – Un Penseur à l’Intersection des Cultures Gréco-Romaine, Orientale, Juive et Chrétienne – Nuno Simões Rodrigues ................................

306

O. Devillers & G. Flamerie de Lachapelle (eds.), Poésie augustéenne et mémoires du passé de Rome. En hommage au Professeur Lucienne Deschamps– Ana Lóio.....

308

EVPHROSYNE, 42, 2014

328

RERVM INDEX

José Luís Lopes Brandão, Máscaras dos Césares: Teatro e Moralidade nas Vidas Suetonianas – Ricardo Nobre ..............................................................................

308

Michael Paschalis, Stelios Panayotakis (eds.), The Construction of the Real and the Ideal in the Ancient Novel – Fotini Hadjittofi....................................

310

Marília Futre Pinheiro, Judith Perkins, Richard Pervo (eds.), The Ancient Novel and Early Christian and Jewish Narrative: Fictional Intersections – Fotini Hadjittofi...............................................................................................

313

Marília P. Futre Pinheiro, Stephen J. Harrison(eds.), Fictional Traces. Receptions of the Ancient Novel – vol. 1 & 2 – José Carlos Araújo ....................................

316

Stéphane Ratti, Polémiques entre païens et chrétiens – Ivan Figueiras .................

318

EVPHROSYNE, 42, 2014

EVPHROSYNE R EV I STA D E F I L O L O G IA C L Á S SIC A

Centro de Estudos Clássicos – Faculdade de Letras PT – 1600-214 LISBOA [email protected]

ARTICLE SUBMISSION GUIDELINES 1. Euphrosyne — Revista de Filologia Clássica, the peer journal of the Centre for Classical Studies, publishes papers on classical philology and its disciplines (including classical reception and tradition). 2. Papers can be sent to [email protected] or to the Centre for Classical Studies’ post mail. 3. Papers submitted: must be original; cannot be yield to other entity; must be sent in their definite version; have to be presented according to these guidelines; will not be returned to the author. Papers will be submitted to peer reviews. 4. Papers will be accepted until 31st of December in the year previous to publication; an acceptance notification will be sent to the author until 30th of April in the year of publication. 5. Originals must always be submitted in double electronic format (Word/.doc(x) and PDF). 6. Papers must have: a) title (short and clear); b) author’s name and surname; c) author’s academic or scientific insti-tution; d) author’s email; e) abstract (10 lines) in English; f) three key-words in English. 7. Recommended size is 10 pages and never more than 20 A4 pages (font size 12, double spaced). 8. Notes: endnotes, with sequential numeration. When published, these will be converted to footnotes. 9. References: a) Remissions to pages within the paper are not allowed. b) Note references: Books: J. de Romilly, La crainte et l’angoisse dans le theatre d’Eschyle, Paris, Les Belles Letres, 1959, pp. 120-130; 2nd reference: J. de Romilly, op. cit., p. 78. Journals: R. S. Caldwell, “The Misogyny of Eteocles”, Arethusa, 6, 1973, 193-231 (vol., year, pp.). 2nd reference: R. S. Caldwell, loc. cit. Multi-author volumes: G. Cavallo, “La circolazione dei testi greci nell’Europa dell’Alto Medioevo” in J. Hamesse (ed.), Rencontres de cultures dans la Philosophie Medievale — Traductions et traducteurs de l’Antiquite tardive au XIVe siecle, Paris, Les Belles Letres, 1971, pp. 47-64. c) Abbreviations: to Latin authors will be followed ThLL conventions; Liddel-Scott-Jones will be used to Greek authors; Année Philologique to abbreviate journal tides; common abbreviations: p. /pp.; ed. /edd.; cf.; s.u.; supra; op. cit.; loc. cit.; uid.; a.C. / d.C. (roman). d) Quotations: Must be marked by quotes “...” (but not in Greek); italic is used to highlight words or short sentences; quotations in Latin or Greek must be brief. 10. Images must have quality (preferably in TIF format, minimum resolution 200 p.p.), provided in electronic format, with the precise indication of where they must be placed in the text, and who is their author. The author is responsible for obtaining any copyrights needed. 11. The author will not be provided with more than one set for review, which has to be returned within a week period. Originals cannot be modified. 12. Authors will receive a physical copy of the volume and the electronic version of their paper.

Lihat lebih banyak...

Comentarios

Copyright © 2017 DATOSPDF Inc.