Diccionario de dúbidas da lingua galega (1991)

DICCIONARIO DE DÚBIDAS DA LINGUA GALEGA Benigno F emández S algado Xosé Antonio Femiández Salgado

Manuel Puga Moruxa Xulio César Sousa Femández Dirección e coordenición Benigno Ferniández Salgado

@

Editorial Galaxia' S'A' Reconquista' 1 '

3620i Vigo' ISBN 84-7154-756-2 DeP. Legal: VG-35-1997 lq ed'ición, maio 1991 1993 2q ed.ición, noYembro 3a ed'icíÓn,

febreiro I 997

recoñecimento *recetar, v.r. Dígase receitar, semicultismo con vocalización do p do grupo culto la_ tino -PI-, de RECEPTARE. Vid. *rece-

ta.

mente deportivo e en especial futbolísti_ co, creado a partir da forma castelá re-

chazar, galicismo nesta lingua, correspondente á forma galega rexeitar. úsese

forma galega rexeitamento, sttbstanfi-

vo deverbal de rexeitar.

*rechazar, v./. 'Non aceptat alguén unha cousa'. É vocábulo castelán, tomado do

francés anfigo rechacier, d.erivad,o de chacier' cazar','botar, expulsar, (hoxe rechasser). Débese evitar polo tanto es_ te galicismo e usa-la forma galega re¡e¡7ar. Non é correcta a expresión *re-

xeitar a córner, frecuente nos comentadores deportivos, calco do cast. rechazar a córner; dígase mellor botar a corner, mandar a córner,

*rechazo, s.m.'Ac¡o de rexeitar,. É castelanismo de orixe francesa (ou se se prefire galicismo) que comparte o portugués, rechago. Empréguese a forma galega re x e itame nto. Vid *rechace.

.recio, adx. En galego este adxectivo só

se

aplica a cousas: ás pechaduras que non abren ben, ós parafusos cando non dan voltas con facilidade, ou ós freos da bi_ cicleta cando están duros. Dise nestes casos que a pechadura está recia, os

freos están recios, o parafuso

un castelanismo como o evidencia a presencia do ditongo le.

A forma galega

é recente, procedente do lat. RECENTEM,

*rechace, s.m. 'Retroceso dun corpo ó chocar con ouno'. É un termo eminente-

a

451

estó

recio.En cambio, considérase un castelanismo léxico cando se aplica a persoas co sentido de 'vigoroso, robusto,. Neste caso, en galego úsase a forma paotJ ouffos sinónimos co-

trimonial rcxo,

naÍorte. *reciente, adx.'Que ocorreu hai pouco,. É

sl 'Substancia viscosa que segregan os piñeiros'. Variante dialectal bastante estendida da forma máis etimolóxicaresina (< lat. RESINA).

§recina,

.reclamar, y.t.Terr o sentido normalmente de

'reivindicar' ou 'protestu para conseguir algo' e polo tanto son inadecuados os usos da forma pronominal *reclamarse. O máis común é unha mala traducción do francés se réclamer de, cor,-

sistente en empregar reclamarse de (unha cousa ou persoa) por apelar ou invocar ¿ a'lgo ou alguén. son incorrec_ t¿s frases do tipo *reclamarse do marxismo, en lugar de apelar ó marxisrno ou simplemente ser de ideoloxía marxista. O outro uso equivocado é o de confundir reclamarse con declararse

ol

proclamarse, especialmente en expresións moi usadas na linguaxe periodística do tipo: *reclamarse autor de que debe cor.rixirse por declararse autor de ou asudi-la autoría ile.

*recluta, adx. A forma correcta é recruta, palabra procedente do ft. recrute. En vez da expresión *caixa de reclutas, débese dicir caixa de recrutamento.

*reclutar, y.r. 'Alistarse no exército'. A forma correcta é recrutar, por ser unha palabra tomada da fr. recruter. Mantense o grupo -cr-, posto que non é un grupo extraño á nosa linguai crayo, crenza,

crego, etc.

*reconoce¡ v.r. Posible castelanismo por recoñecer. Vid. *conocer. *recoñecimento, s.m. Lusismo usado en lugar da forma galega recoñecemento. El

recabar

450

o contén'. É unha palabra castelá que debemos rexeitar pois as formas tradicionais galegas, entre outras, para expresar isto son'. rebordar, sobordar ott reverter.

galegareceo (sen o -l- epentético daquel idioma). O portugués compórtase de maneira distinta ó galego nas palabras procedentes de formas latinas rematadas en

-AELUM, -ELUM, -OEDUM, -ENUM,

ot eu-eio, dependendo de se son cultismos ou palabras populares. O galego mantén sempre a terminació;l -eo nas populares (feo, cheo, receo) e nos cultismos (aéreo, vítreo)- Son

xa que mantén -eo

*recabar, v.f. 'Reclama¡ ou pedir para si certas cousas inmateriais'. Palabra castelá, incluso pouco frecuente neste idioma. En galego deben usarse outros verbos coma solicitar, detnandar ou pedir' No senso de 'conseguir con súplicas algo que se desexa', utilícense mellor conse-

guir, acadar ot alcanzar. =recalar, v.l. 'Volver a un lugar ari qu" *u ." estivo antes', e figuradamente 'volver a facer algo que se acaba de facer con

agrado'. Palabra coÍecta aínda que pouco frecuente. De uso máis normal sort recuncar e rePetir. *recaudación, s,f. 'Cantidade de cartos que se recada'. Usese a forma recadaci.ón, deverbal de recadar. Vid *recaudar. *recaudar, v.t. 'Cobrar ou percibir certa cantidade de cafos por distintos motivos" A forma propia galega é recadar, presente na lingua desde o galego medieval. Vid *arrecadar. *receber, v.t. Era a forma antiga do galego, hoxe normativa no Pofugués. A forma xeral moderna é recibir, xa testemuñada na Crónica Troiana, que coma outros verbos cambiaron da 2a á 3a conxugación, por exemplo, dicir, escribir,vivir e elixir.

*recebir, v.r. Variante antiga minoritaria da forma medieval receber, hoxe morta, que

foi

substituída no galego moderno

por recibin Vid. *receber.

sinónimos de receo,ternor e ilesconfian' za'

*recelo, s.m. Castelanismo evidenciado polo mantemento do -L- intervocálico en lugar da forma propia galega receo. So¡ sinónimos deste vocábulol. temor, des' conftanza. Vid. *receio. *receloso, adx. Castelanismo por reccoso, adxectivo derivado de receo. Tamén se poden utilizar como sinónimos tetneroso edesconfiado. Vid. *receio.

*recepcionar, v.t. En vez deste neoloxismo, creado a partir do substantivo recepción, emprégrtese mellor o verbo máis común relacionado semanticamente con el, recibir, ou a voz tamén común ¿co-

ller. *receta, s.,f. 'Nota das compoñentes que entan nun preparado, especialmente nun medicamento ou nun prato de cociña'. É un castelanismo moi habitual na fala que se debe corrixir para a forma recei/¿, semicultismo compartido co portugués, do lat. RECEPTA, con vocalización do p do grupo culto latino -PT-, fenómeno que ocoÍe noutras palabras coma adoitar e preceuto. Manteñen o grupo -it-, con vocalización, os derivados deste substantivo: receitar, receitador,

receitario. Pero non así os cultismos que proceden da mesma base latina: r¿-

*receio, s.rn. 'Actitude de temor ante certa cousa'. É un lusismo rro canto da forma

ceptible, receptivo, recePtor, recepcionista e recepción.