Día de muertos

Nuꞌu dau Chutnu Nuyuꞌunru

Mixteco de El Gachupín | 2015

VIKO NRƗ CHEꞌENU

Ñuu̱ Chutnu Nuyuꞌunru, ncha kuia 1400 ni sa nreku ɨn neꞌenu tu sa kɨnraa ini ne se nrɨxi koto ncha nrɨ cheꞌenu ncha ñani naꞌa koxi. Orre xia ni xaꞌa ne nií ncha toꞌo se ña tu nraa diꞌi danraꞌau ñaꞌa koxi sa kuñaꞌa ne. Orre ni kexio nruu xia neꞌe kɨtɨ nrakoo ne te natɨꞌivɨ ne veꞌe ne te tu ni ka duaꞌa ne veꞌe nrɨ cheꞌenu ne te kuaa dava xɨtɨ veꞌe ni seni tu ne ɨn yoo̱, orre ta kunrɨkɨ kuaꞌa ni teku doꞌo ne ni kaꞌa toꞌo, xi naꞌa koxi nrɨaꞌanro mpaa, nrɨaꞌanro mpali chi ni ku nee te nre nruanro, ni teku doꞌo ne tuku xi naꞌa koxi kukue nreinro daꞌaya, naanrɨ nrexio chi nu kuia nu kuia nrɨxi koto nrɨ nu ku kue nreinro, orre xia ni kide kuenra koxi se vete xika, nu mee koxi ni xi naꞌa koxi, ña tuu daꞌaio nrei, dio na nrɨvo xɨtɨ veꞌe nriaꞌao ti na ku se danro daꞌaio chi nraa ni xinu doko inio, orre na kaa koxi veꞌe ni xini koxi tuu ɨn yoo̱ te ni kaꞌa koxi se nrɨdi ñuꞌu, te ñadɨvɨ chi di nrute ñuꞌu, orre xia ni xi naꞌa koxi ña tu daꞌaio nrei te vete ni danro koꞌo, kaxio xi na kuenra duaꞌa kide ñaꞌa de, nrɨ tata neꞌenu xia nraa ni nrɨvɨ ini kuenra vete ni danro daꞌai ne. Orre xia ni xaꞌa ɨn nrɨ cheꞌenu neꞌenu ku mpaa ne, mpaa va nrɨꞌɨvɨ ka inin orre nanrɨꞌi nruu kua nrɨxio te ka nrekao de kuaꞌa na kua kuido de tɨdiꞌio. Te yiꞌa na kɨꞌɨo veꞌe daꞌai yuꞌu, ti nuu ni ka duaꞌa de se kaxio o ñaꞌa, orre xia kuaꞌa ncha nrɨ cheꞌenu xia. Te neꞌenu xia ni nree ne na kua yɨvaꞌa ne ni nru kuixi na ne ni yuꞌu ne kuenra ni xini ne se ni ku nruu xia. Leyenda yiꞌa kachi xi se ni kuini ne na nraka ne kuechi ni kide ne kuenra ña tu ni se nraa ini ne se nrixi ncha nrɨ cheꞌenu, te ni seꞌe ne ni se kua ne nrɨdi, paa, sevidi na kua kuñaꞌa ne dio ni kua ni seꞌe ne, te nuu ɨɨn nruu ni xiꞌi ne, orre va ta kuu kane ni seni ne kuenru nuu ncha toꞌo ñuu̱ Chutnu Nuyuꞌunru se nraa nrɨxi ncha nrɨ cheꞌenu nrɨxi koto koxi ncha ñani naꞌa koxi.

MIXTECO VARIANTE DE EL GACHUPIN TLAZOYALTEPEC