Bibliografie van historisch en archeologisch onderzoek naar
Wijk bij Duurstede - Dorestad, met een nadruk op studies naar de laat-Romeinse Tijd en de Vroege Middeleeuwen
samengesteld door: J.F. Scheringa, versie 1.0, 04-01-2015
Afbeelding op de cover: een aantal van de door L.J.F. Janssen tijdens zijn eerste onderzoek in Wijk bij Duurstede verzamelde vondsten, uit: Janssen, L.J.F., 1842: Oudheidkundige aanteekeningen over de opdelvingen te Wijk bij Duurstede (= Oudheidkundige Mededeelingen I), Leiden, Plaat II. Afbeelding te downloaden via: http://nl.wikipedia.org/wiki/Dorestad#mediaviewer/File:Dorestad_vondsten_1841.jpg (geraadpleegd 04-012015).
Inhoud Ten Geleide V 1. Overzichtspublicaties en -bundels 1 2. Historische Bronnen - Overzichten 1 3. Historische & Naamkundige Studies 1 4. Archeologische Bronnen - Opgravingspublicaties 2 4.1 RMO-Publicaties 2 4.2 ROB-Publicaties 3 4.3 Malta-Archeologie: Archeologische Basisrapportages (DAO) 3 5. Archeologische Bronnen - Voorlopige Opgravingsverslagen & Vondstmeldingen 3 5.1 JROB 3 5.2 Bulletin KNOB/ Nieuwsbulletin KNOB 4 5.3 BROB 4 5.4 Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 4 5.5 Malta-Archeologie: Archeologische Basisrapportages (IVO-Booronderzoek/ IVO-Proefsleuven/ Archeologische Begeleiding) 7 5.6 Miscellaeniae & Grijze Literatuur 9 6. Archeologische Bronnen - Specialistische Studies & Materiaalstudies 10 6.1 Keramiek: Aardewerk 10 6.2 Keramiek: Overige 11 6.3 Metaalvondsten 11 6.4 Numismatiek 13 6.5 Glasvondsten 15 6.6 Natuursteen 16 6.7 Fysische Antropologie 17 6.8 Dierlijk Botmateriaal 17 6.9 Archeobotanie 18 6.10 Textielvondsten 19 6.11 Leervondsten 20 6.12 Houtvondsten 20 6.13 Dendrochronologie 20 6.14 14C-dateringen 21 6.15 Materiaalstudies/ Varia 21 6.16 Geologie, Fysische Geografie & Bodemkunde 22 6.17 Sporen & Structuren 23 7. Archeologische Studies - Thematische Onderzoek 24 7.1 Onderzoeksgeschiedenis 24 7.2 Prehistorie & Romeinse Tijd 24 7.3 Vroege Middeleeuwen: Algemeen 25 7.4 Vroege Middeleeuwen: Dorestad en de handel en uitwisseling in de Vroege Middeleeuwen 27 7.5 Vroege Middeleeuwen: Vikingen in Dorestad en omgeving 28
iii
7.6 7.7
Volle -en Late Middeleeuwen 29 Varia 30
8. Vergelijkende Studies 30 9. (Archeologische) Monumentenzorg & Publiekseducatie 31 Afkortingen 33 Geraadpleegde bronnen 35
iv
Ten Geleide Op dit moment, in het jaar 2014, omvat de geschiedenis van archeologisch onderzoek in Wijk bij Duurstede een periode van ruim anderhalve eeuw. Leonhardt (L.J.F.) Janssen voert er in de jaren 1840, vanuit het Rijksmuseum van Oudheiden te Leiden (RMO), de eerste opgravingen uit. Hij kan daarmee als de ontdekker van het archeologische Dorestad worden beschouwd. Pas in de jaren '20 van de twintigste eeuw krijgt dit onderzoek een vervolg. Een van Janssen's latere opvolgers bij het Leidse Museum, Jan Hendrik Holwerda, doet dan het archeologisch onderzoek naar Dorestad herleven. Ook deze episode blijkt slechts van korte duur en wederom zou het decennia duren, voordat oudheidkundigen weer een spade in de grond van Wijk bij Duurstede steken. Als dat moment aanbreekt, is het de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodem-onderzoek (ROB) die het stokje van het RMO heeft overgenomen. In de jaren '50 gaat het nog om wat kleinschalig onderzoek en enkele waarnemingen door Herre Halbertsma. Aan het eind van de jaren '60 breekt echter een periode aan van langdurig en grootschalig onderzoek als gevolg van de uitbreidingsplannen van de Gemeente Wijk bij Duurstede. Daarbij zijn niet alleen resten van het vroegmiddeleeuwse Dorestad onderzocht, maar ook vindplaatsen uit de late prehistorie, de Romeinse tijd en de Late Middeleeuwen. Deze fase van archeologisch onderzoek zou, met fluctuaties in de intensiteit van opgraven, tot in de jaren '90 duren. Aan het eind van die jaren '90 tenslotte, betekent de implementatie van het Verdrag van Malta (ook wel het Verdrag van Valetta genoemd) dat de ROB grotendeels zijn taak als instantie voor het uitvoeren van gravend onderzoek verliest. Voortaan zijn het de archeologische bedrijven die, daar waar het bodemarchief bedreigt wordt (en aanpassingen binnen bouwprojecten, infrastructurele projecten etc. onmogelijk zijn), archeologische resten door middel van opgravingen veiligstellen. Samenvattend kan het archeologisch onderzoek in Wijk bij Duurstede derhalve in drie fases worden ondergebracht: - opgravingen uitgevoerd vanwege het RMO (circa 1840-1930); - opgravingen uitgevoerd vanwege de ROB (circa 1950-2000); - opgravingen uitgevoerd vanwege de "Malta-archeologie" (circa 2000-heden) De aard van deze onderzoeksgeschiedenis heeft evenwel geleid tot een relatief grote fragmentatie van de over de archeologie van Wijk bij Duurstede verschenen literatuur. Voor wat betreft de opgravingen die vanuit het RMO zijn uitgevoerd, is hiervan nog nauwelijks sprake. Deze zijn aan slechts twee personen gebonden en de van dit onderzoek uitgebrachte publicaties zijn voor het merendeel opgenomen in de welbekende reeksen van dit museum. Met het grootschalig onderzoek door de ROB is hierin verandering gekomen. Zoals onvermijdelijk bij complex en langdurig onderzoek, zijn ook bij de opgravingen in Wijk bij Duurstede door de jaren vele personen betrokken geweest (periodespecialisten, materiaalspecialisten, promovendi, studenten die stages hebben gelopen of een scriptie hebben geschreven enz.). De resultaten van hun onderzoek zijn nogal verspreid verschenen, zowel in binnen- als buitenlandse publicaties en in allerhande vormen (artikelen, (voorlopige) opgravingsverslagen, proefschriften enz.). Op zichzelf is hier niet veel mis mee, aangezien het juist belangrijk is een zo uitgebreid mogelijk publiek kennis te laten nemen van de uitgevoerde onderzoeken. Desondanks kent deze aanpak dus ook een duidelijk nadeel. Daarnaast bestaat het probleem dat een deel van de verslag-leggingen niet of nauwelijks toegankelijk is, omdat zij onderdeel zijn geworden van de “grijze literatuur”. Grosso modo
v
gaat het hierbij om twee groepen: de “interne rapporten” van de ROB die nooit het stadium van publicatie hebben bereikt en (materiaal)scripties en stageverslagen ergens onderin een la zijn beland. Met de intrede van de Malta-archeologie heeft de trend van fragmentatie zich in één opzicht verder uitgebreid. Deze volgt uit de verspreiding van het gravend onderzoek over verschillende partijen, in casu de archeologische bedrijven, die elk hun eigen rapportenreeks uitgeven. Hier staan in positieve zin belangrijke ontwikkelingen tegenover. Zo behoort de “grijze literatuur” inmiddels tot het verleden, door de wettelijke bepaling die erin voorziet dat alle opgravingsresultaten binnen een bepaald tijdsbestek na het afronden van een onderzoek gepubliceerd moeten worden. Bovendien laat zich in het huidige bestel de toename van het aantal publicerende onderzoekers niet voelen. Per opgraving worden namelijk alle resultaten, inclusief eventuele specialistische studies, gebundeld in een "archeologische basisrapportage". Van verspreide publicatie is daarom binnen de Malta-archeologie eigenlijk geen sprake meer. Resumerend zijn twee hoofdoorzaken aan te wijzen, die hebben gezorgd voor de zojuist geanaliseerde versnippering van de wetenschappelijke literatuur. De eerste hangt samen met organisatorische achtergronden en de ontwikkeling van de archeologie in Nederland en de tweede is het resultaat van de omvang, veelzijdigheid en complexiteit van het archeologisch onderzoek dat in Wijk bij Duurstede is uitgevoerd. Deze situatie maakt het er niet makkelijker op, want hoe kan onder deze omstandigheden nog een goed overzicht van de wetenschappelijke literatuur over vroegmiddeleeuws Dorestad worden behouden? Het antwoord is: een bibliografie. Bij het literatuuronderzoek dat voor deze bibliografie is uitgevoerd, is gebleken dat er reeds een uitgebreide literatuurlijst op internet bestaat, die samengesteld is door Luit van der Tuuk. 1 Deze lijst is her en der verbeterd in verband met wat kleine bibliografische foutjes en verder uitgebreid. Daarnaast is de hier aangeboden bibliografie gerangschikt per type publicatie, type onderzoek etc. in tegenstelling tot de lijst van Van der Tuuk, die uitsluitend op alfabetische volgorde van de (eerste) auteur is geordend. Ook is her en der wat interessante achtergrondliteratuur verwerkt, echter op bescheiden schaal. De literatuur is immers zo uitgebreid dat dit gemakkelijk uit de hand zou kunnen lopen, hetgeen dan eigenlijk zou moeten leiden tot een nieuwe bibliografie. Bij de hier gehanteerde onderverdeling en deze bibliografie in het algemeen, moeten een paar kanttekeningen worden gemaakt. De nadruk ligt uitdrukkelijk op de laat-Romeinse en vroegmiddeleeuwse archeologie van Wijk bij Duurstede, c.q. Dorestad en haar voorgeschiedenis. Dat betekent dat de archeologie van andere perioden van de Wijkse archeologie en de historische dimensie van Dorestad wat onderbelicht blijven. Toch geloof ik, dat ook van deze thema's de belangrijkste publicaties hier zijn opgenomen. Voor wat betreft de verschenen literatuur over het vroegmiddeleeuwse Dorestad is een zo groot mogelijke volledigheid nagestreefd, hoewel ook deze bibliografie zonder twijfel onvolledigheden bevat. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat twee “gebreken” het resultaat zijn van bewuste keuzes. Ten eerste zijn oudere publicaties, verschenen in de 19e eeuw of daarvoor in de regel 1
Zie voor deze literatuurlijst: www.dorestadonthuld.nl/Dorestad_publicaties.html Deze website is overigens een waar schatkamertje voor de archeologie en geschiedenis van Dorestad, zie voor de beginpagina: www.dorestadonthuld.nl
vi
niet meegenomen. 2 Zij bevatten voor het huidige historisch debat meestal weinig relevante gegevens en zeker de vroegere uitgaven zijn niet zelden in het Latijn geschreven. Ten tweede zijn bureauonderzoeken, die de afgelopen jaren in het kader van de Malta-archeologie zijn verschenen, vanwege hun beperkte inhoudelijke waarde slechts selectief verwerkt. Zij bevatten per slot van rekening geen onderzoeksresultaten. Alleen de bureauonderzoeken, waarbij de daaropvolgende opgravingen van een substantieel belang zijn gebleken voor de beeldvorming van Dorestad, zijn hier terug te vinden. Hetzelfde geldt voor inventariserende onderzoeken in de vorm van grondboringen. Hoewel deze wel nieuwe gegevens opleveren, is hun informatiewaarde in de meeste gevallen beperkt. Zij zijn op dezelfde wijze geselecteerd als de bureauonderzoeken. Tenslotte een korte uitleg bij de opsplitsing van de publicaties. Een belangrijk doel was de maximalisatie van de informatiewaarde van deze bibliografie. Om dit doel te realiseren zijn niet uitsluitend “hoofdpublicaties” zijn gerubriceerd. Aan de titel van een boek, een bundel of een archeologische basisrapportage is immers niet altijd af te zien, wat de precieze inhoud er van voorstelt. Om die reden worden belangrijkere hoofdstukken en artikelen apart vermeld in de daartoe behorende categorie. Bij uitstek is dit handig voor de laatste groep, want met het verstrijken van de jaren nemen deze in aantal behoorlijk toe. Rapportages over kleinere opgravingen zijn in principe niet verder uitgesplitst, tenzij deze bijzondere gegevens of vondsten hebben opgeleverd die het vermelden waard zijn. Op deze manier is het bij meer gericht onderzoek of bij specifieke vraagstellingen in een oogopslag duidelijk wat de meest essentiële literatuur is. 3 In bepaalde gevallen spreekt de rangschikking voor zich. Maar is het altijd duidelijk in welke van de hier gebruikte categorieën een publicatie thuishoort? Er zijn publicaties die meerdere deelonderwerpen of materiaalgroepen behandelen. In die gevallen is zoveel mogelijk getracht het hoofdonderwerp van de desbetreffende publicatie in een categorie onder te brengen. Indien dit niet mogelijk is gebleken, is de desbetreffende publicatie in een meer algemene rubriek, of in een categorie “overige” geplaatst. Daar waar onmisbaar worden aan het einde van een categorie verwijzingen naar andere groepen vermeld. Dan nu de indeling zelf. Deze begint met een aantal overzichtspublicaties, die onmisbare introducties zijn voor een basaal inzicht in Dorestad’s verleden (“1. Overzichtspublicaties en -bundels”). In de regel hebben zij hoofdzakelijk een gemengd historischarcheologisch karakter, maar ook de voor Dorestad’s ontwikkeling belangrijke dynamiek van de waterwegen in het rivierengebied komt regelmatig aan de orde. De tweede groep behelst bronnenuitgaven of catalogi van excerpten uit Romeinse en middeleeuwse teksten, begeleid door korte commentaren (“2. Historische Bronnen - Overzichten”). Deze zijn uitermate geschikt om een eerste indruk te krijgen van de primaire historische informatie over Dorestad en de directe omgeving. De daaropvolgende rubriek bevat vervolgens een reeks verdiepende historische en naamkundige studies (“3. Historische & Naamkundige Studies”). Onder de vierde categorie (“4. Archeologische Bronnen - Opgravingspublicaties”) zijn de definitieve opgravingsverslagen opgenomen, van de tijd van Reuvens tot en met heden, verdeeld over de 2
Dit geld natuurlijk niet voor de publicaties van L.J.F. Janssen. Uitzondering hierop zijn de oude RMO-publicaties, die of door Janssen, of door Holwerda, zijn uitgebracht. Van de ROB-publicaties over de opgravingen in het vroegmiddeleeuwse havengebied zijn alleen de auteurs van die hoofdstukken gerubriceerd, die niet door de hoofdauteurs van deze boeken zijn geschreven. 3
vii
drie onderzoeksfases zoals die hierboven zijn beschreven. Voorlopige opgravingsberichten en rapportages over inventariserende veldonderzoeken vindt men in de vijfde groep (“5. Archeologische Bronnen - Voorlopige Opgravingsverslagen & Vondstmeldingen”). Bij dit bonte gezelschap zijn ook de ongepubliceerde interne rapporten, stageverslagen en afstudeerscripties gevoegd, die samen de “grijze literatuur” vormen. Hoewel deze stukken belangrijke, mogelijk zelfs vrij definitieve, uitwerkingen en analyses kunnen bevatten, beschouw ik ze, vanwege het feit dat zij niet of nauwelijks openbaar zijn, als “voorlopige verslagen”. Hierna volgt een opsomming van publicaties over de verschillende categorieën artefacten en (an)organische resten die in de Wijkse bodem zijn geborgen. Hier zijn met het oog op een zo groot mogelijke overzichte-lijkheid, in tegenstelling tot de vorige categorie, (materiaal)scripties wel conform de onderverdeling gesorteerd. Als buitenbeentjes zijn hier eveneens de publicaties in ondergebracht, die in zekere zin meer te maken hebben met zelf, dan wat er aan archeologica uit komt. Het gaat hier enerzijds om uitwerkingen van sporen en structuren, anderzijds om geologisch, fysisch-geografisch en bodemkundig onderzoek (“6. Archeologische Bronnen - Specialistische Studies & Materiaalstudies”). Vervolgens wordt net als bij de historisch georiënteerde studies de stap gemaakt van het “primaire bronnenmateriaal” naar de thematische studies (“7. Archeologische Studies - Thematisch Onderzoek”). Een aparte categorie is ingeruimd voor comparatieve onderzoek ("8. Vergelijkende Studies"). Enerzijds vindt men hier studies waarin Dorestad wordt vergeleken met andere vroegmiddeleeuwse handelsplaatsen, anderzijds vindt men hier informatie over gelijktijdige en - soortige nederzettingen. Als laatste volgt dan nog een groep boeken en artikelen die te maken hebben met publieksarcheologie en -educatie ("9. (Archeologische) Monumentenzorg & Publieksarcheologie"). Aanvullingen, verbeteringen en suggesties zijn altijd welkom! Jelmer Scheringa, Amsterdam (
[email protected])
viii
1. Overzichtspublicaties en -bundels Doesburg, J. van, A. Hesselink & M. Smit, 2007: Het rivierengebied in de Middeleeuwen en de Vroegmoderne Tijd (= Nationale Onderzoeksagenda Archeologie, Hoofdstuk 21 (versie 1.0)), te downloaden op: http://archeologieinnederland.nl/noaa-hoofdstukken Eerden-Vonk, M.A. van der, J. Hauer & G.W.J. van Omme (eds.), 2000: Wijk bij Duurstede 700 jaar stad. Ruimtelijke structuur en bouwgeschiedenis, Hilversum. Es, W.A. van & W.A.M. Hessing (eds.), 1994: Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort. Es, W.A. van, J. van Doesburg & I.B.S. van Koningsbruggen (eds.), 1998: Van Dorestad naar Wijk bij Duurstede. Het ontstaan van een stad in het spanningsveld tussen Friezen en Franken, graven en bisschoppen, ca. 600-1500 na Chr, Abcoude. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 2010: Early Medieval settlements along the Rhine: precursors and contemporaries of Dorestad, Journal of Archaeology in the Low Countries 2/1, 5-39. Holwerda, J.H., 1929: Dorestad en onze vroegste Middeleeuwen, Leiden. Lebecq, S., 1983: Marchands et Navigateurs frisons du Haut Moyen Age. Volume 1: Essai, Lille. Spiegel Historiael. Maandblad voor Geschiedenis en Archeologie 13/4 (April ’78); speciaal nummer van dit tijdschrift gewijd aan de opgravingen in Wijk bij Duurstede Taverne, E., 2008: Terug naar Dorestad. Op zoek naar vroege stedelijke stelsels in de noordelijke delta, in R. Rutte & H. van Engen (eds.) Stadswording in de Nederlanden. Op zoek naar overzicht (= Middeleeuwse Studies en Bronnen 85), Hilversum, 171186. Willemsen, A., 2009: Dorestad. Een Wereldstad in de Middeleeuwen, Zutphen. Willemsen, A. & H. Kik (eds.), 2010: Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout. 2. Historische Bronnen - Overzichten Byvanck, A.W., 1931: Excerpta Romana: De bronnen der Romeinsche Geschiedenis van Nederland. Eerste Deel (= Rijks Geschiedkundige Publicatiën 73), Den Haag. Lebecq, S., 1983: Marchands et Navigateurs frisons du Haut Moyen Age. Volume 2: Corpus des Sources Écrites, Lille. Oorkondenboek van het Sticht Utrecht tot 1301. Deel I, S. Muller & A.C. Bouman (eds.), 1920, Utrecht. *: zie voor een naamkundige catalogus en een historisch overzicht ook de bijlagen in: Henderickx 1986 en 1987 (categorie “3. Historische en naamkundige studies”) 3. Historische & Naamkundige Studies Blok, D.P., 1959: De vestigingsgeschiedenis van Holland en Utrecht in het licht van de plaatsnamen, in M. Gysseling & D.P. Blok (eds.) Studies over de oudste plaatsnamen van Holland en Utrecht (= Bijdragen en Mededelingen der Naamkunde-Commissie van de KNAW 17), Amsterdam, 13-24. Blok, D.P., 1965: Toponymische gegevens over Merovingisch-Karolingisch midden- en westNederland, in A. Weijnen (ed.) Frankisch, Merovingisch, Karolingisch, Assen, 51-62.
1
Blok, D.P. & A.C.F. Koch, 1964: De naam Wijk bij Duurstede in verband met de ligging der stad, Mededelingen van de Vereniging voor Naamkunde te Leuven en de Commissie voor Naamkunde te Amsterdam 40, 38-51. Bolhuis, J.H., 1835² (1834): De Noormannen in Nederland. Geschiedenis hunner invallen gedurende de negende, tiende en elfde eeuwen, met opgave van derzelver gevolgen, uit hun echte bronnen geput, Utrecht. Brunsting, H., 1968: De bisschop van Dorestat, Westerheem 17/1 (februrari), 12-14. Dekker, C., 1978: De historische problematiek, Spiegel Historiael 13/4 (april), 317-318. Dekker, C., 1981: De dam bij Wijk, Tussen Rijn en Lek 15/3, 1-26. Dekker, C., 1983: Het Kromme Rijngebied in de Middeleeuwen: een institutioneelgeografische studie (= Stichtse Historische Reeks 9), Zutphen. Geer, J.J. de, 1860: Bijdragen tot de Geschiedenis en Oudheden der Provincie Utrecht. Uit de Oorkonden bewerkt, Utrecht. Gosses, I.H., 1916: De oude kern van het bisdom Utrecht, Historische Avonden 3, 30-43. Gosses, I.H., 1946: De oude kern van het bisdom Utrecht, in F. Gosses & J.F. Niermeyer (eds.) Verspreide Geschriften, Groningen & Batavia, 119-129. Gysseling, M., 1959: De oudste plaatsnamen in Holland en Utrecht, in M. Gysseling & D.P. Blok (eds.) Studies over de oudste plaatsnamen van Holland en Utrecht (= Bijdragen en Mededelingen der Naamkunde-Commissie van de KNAW 17), Amsterdam, 1-12. Henderikx, P.A., 1986: The Lower Delta of the Rhine and the Maas: Landscape and habitation from the Roman period to c. 1000, BROB 36, 445-599. Henderikx, P.A., 1987: De beneden-delta van Rijn en Maas. Landschap en bewoning van de Romeinse tijd tot ca. 1000 (= Hollandse Studiën 19), Hilversum. Kíts Nieuwenkamp, H.W.M.J., 1976: De betekenis van oude Wijkse straatnamen, Nederlandse Historiën 10/1, 12-13. Kíts Nieuwenkamp, H.W.M.J., 1976: Wat betekenen de namen Lutterveld en Den Eng onder Wijk bij Duurstede?, Nederlandse Historiën 10/2, 49-50. Maris, A.J., 1950: De plaats der parochiekerk in Dorestad, in de "villa" Wijk en in de stad Wijk bij Duurstede, JOUT 1950, 61-71. Maris, A.J., 1971: De Opkerk te Dorestad als voorganger van de Parochiale kerk van Sint Johannes de Doper te Wijk bij Duurstede, JOUT 1971, 89-107. Penning, W.E., 1988: Dorestad en de bronnen, Hazerswoude. Quak, A., 2004: Zum Namen Dorestad, in A. van Nahl, L. Elmevik & S. Brink (eds.) Namenswelten. Orts- und Personennamen in historische Sicht. Gewidmet Thorsten Andersson zu seinem 75. Geburtstag (= Ergänzungsbände zum Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 44), Berlijn & New York, 250-260. Toorians, L., 2005: De etymologie van Dorestad. Keltisch en Germaans, JOUT 2005, 41-54. 4. Archeologische Bronnen - Opgravingspublicaties 4.1 RMO-Publicaties Holwerda, J.H., 1930: Opgravingen van Dorestad, OMROL 11, 32-96. Janssen, L.J.F., 1842a: Oudheidkundige Ontgravingen bij Wijk bij Duurstede, op last der Regering, z.pl. (overdruk uit de Staats-Courant van 31 December 1842). Janssen, L.J.F., 1842b: Oudheidkundige aanteekeningen over de opdelvingen te Wijk bij Duurstede (= Oudheidkundige Mededeelingen. Deel I), Leiden. Janssen, L.J.F., 1843: Over de opdelvingen te Wijk bij Duurstede op last der Hooge Regering verrigt, in de maanden November en December van het jaar 1842 (= Oudheidkundige Mededeelingen. Deel II), Leiden.
2
Janssen, L.J.F., 1859: Frankische kerkhof; lijken, werktuigen, versierselen, opgegraven bij Wijk bij Duurstede (Dorestat), Oudheidkundige Verhandelingen en Mededeelingen III, Leiden, 28-46. 4.2 ROB-Publicaties Es, W.A. van & W.J.H. Verwers (eds.), 1980: Excavations at Dorestad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers (eds.), 2009: Excavations at Dorestad 3. Hoogstraat 0, II-IV (= Nederlandse Oudheden 16), Amersfoort. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers (eds.), in voorb.: Excavations at Dorestad 4. Hessing, W.A.M. (met een bijdrage van M.L.P. Hoogland), 1989: Wijk bij Duurstede 'De Horden': Besiedlung und Bestattungen aus der frühen Eisenzeit, BROB 39, 297-344. Letterlé,, F., 1981: Traces d'occupation de la civilasition de Hilversum à Wijk bij Duurstede (province Utrecht), BROB 31, 329-346. Verwers, W.J.H., 1975: Roman period settlement traces and cemetery at Wijk bij Duurstede, BROB 25, 93-132. 4.3 Malta-Archeologie (Archeologische Basisrapportages: DAO) Bouma, N., 2012: Laatmiddeleeuwse sporen aan de Steenstraat 14 te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3200), Amersfoort. Dijkstra, M.F.P., 2004: Gulle gaven, greppels en waterputten. De opgraving Wijk bij Duurstede – David van Bourgondiëweg (= AAC Publicaties 26), Amsterdam Dijkstra, J. (ed.), 2012: Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort. Heijden, F.J.G. van der, 2000: Archeologisch onderzoek in Wijk bij Duurstede locatie Singel/ Zandweg (= ADC Rapport 32), Bunschoten. Heijden, F.J.G. van der & J. Dijkstra, 2002: Wijk bij Duurstede - Tuincentrum Jolice DAO (= ADC Rapport 143), Bunschoten. Loonen, A.F. & W.-S. van de Graaf, 2010: Definitief archeologisch onderzoek aan de Jacob van Ruysdaelstraat te Wijk bij Duurstede, gemeente Wijk bij Duurstede (= Becker en Van de Graaf Rapport 1.8), Zevenaar. Sier, M.M., J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.), 2004: Wijk bij Duurstede-Frankenweg/ Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort. Williams, G.L. (ed.), 2013: Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort. 5. Archeologische Bronnen - Voorlopige Opgravingsverslagen & Vondstmeldingen 5.1 JROB Korte opgravingsberichten, restauratie- en conservatieverslagen, verslagen over specialistisch onderzoek en overige informatie met betrekking tot het onderzoek te Wijk bij Duurstede vindt men in de JROB over de volgende jaren: 1953, 1955, 1956, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995-1996. Let op: een aantal
3
jaarverslagen ontbreekt op de DVD waarop onder andere de JROB zijn opgenomen, zie: "Geraadpleegde Bronnen". De belangrijkste stukken uit de JROB zijn opgenomen in de Archeologisch Kroniek Provincie Utrecht (zie: "5.4 Archeologische Kroniek Provincie Utrecht"). 5.2 Bulletin KNOB/ Nieuwsbulletin KNOB Es, W.A. van, 1968: Dorestad (Wijk bij Duurstede), Nieuwsbulletin KNOB 1968/4 (april), 44. Es, W.A. van, 1972: Wijk bij Duurstede, Dorestad, Nieuwsbulletin KNOB 1972/2 (februari), 30-31. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1975: Archeologisch nieuws: Wijk bij Duurstede (Dorestad), Bulletin KNOB 74/3, 131-134. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1977: Archeologisch nieuws: Wijk bij Duurstede, Bulletin KNOB 76/3, 178-181. Halbertsma, H., 1960: Utrecht. Wijk bij Duurstede, Nieuwsbulletin KNOB 1960/11 (november), 248. Halbertsma, H., 1961a: Utrecht. Wijk bij Duurstede, Nieuwsbulletin KNOB 1961/5 (mei), 91. Halbertsma, H., 1961b: Utrecht. Wijk bij Duurstede, Nieuwsbulletin KNOB 1961/7 (juli), 125. Halbertsma, H., 1974: Archeologisch nieuws: Wijk bij Duurstede, Bulletin KNOB 73/1, 4546. Tent, W.J. van, 1970: Archeologisch nieuws: Wijk bij Duurstede, Nieuwsbulletin KNOB 1970/12 (december), 154-155. 5.3 BROB Es, W.A. van, 1969: Excavations at Dorestad; a Pre-preliminary Report: 1967-1968, BROB 19, 183-207. Halbertsma, H., 1953: Utrecht. Wijk bij Duurstede, BROB 4/2, 50-51. 5.4 Archeologische Kroniek Provincie Utrecht Boogaard, N., J. Veeneman & G. Joustra, 2000: Wijk bij Duurstede. Vikinghof, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1998-1999, Utrecht, 216-218. Dijkstra, M., 2004: Wijk bij Duurstede. David van Bourgondiëweg, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2002-2003, Utrecht, 327-328. Dockum, S.G. van, 1996: Wijk bij Duurstede. De Geer, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1988-1989, Utrecht, 76-80. Dockum, S.G. van, 1997: Wijk bij Duurstede. De Geer, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1990-1991, Utrecht, 103-107. Dockum, S.G. van, 1997: Wijk bij Duurstede. De Geer, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1992-1993, Utrecht, 116-119. Dockum, S.G. van, 1997: Wijk bij Duurstede. De Keizer, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1990-1991, Utrecht, 107. Dockum, S.G. van, 1997: Wijk bij Duurstede. De Vos, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1990-1991, Utrecht, 107. Dockum, S.G. van, 1997: Wijk bij Duurstede. Hoogstraat, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1992-1993, Utrecht, 120. Dockum, S.G. van, 1997: Wijk bij Duurstede. Mariënhove, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1990-1991, Utrecht, 107.
4
Dockum, S.G. van, 1997: Wijk bij Duurstede. Parkeerplaats AH, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1992-1993, Utrecht, 120-122. Doesburg, J. van, 1998: Wijk bij Duurstede. De Geer, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1994-1995, Utrecht, 137-141. Doesburg, J. van, 1998: Wijk bij Duurstede. Jacob van Ruysdaelstraat, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1994-1995, Utrecht, 141-142. Doesburg, J. van, 1998: Wijk bij Duurstede. Korte Singel, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1994-1995, Utrecht, 142. Doesburg, J. van, 1998: Wijk bij Duurstede. Kostverlorentoren, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1994-1995, Utrecht, 143-144. Doesburg, J. van, 1998: Wijk bij Duurstede. Van Lynden van Sandenburgweg, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1994-1995, Utrecht, 145-147. Doesburg, J. van, 2002: Wijk bij Duurstede. Tuincentrum Jolice, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001, Utrecht, 235. Doesburg, J. van, 2002: Wijk bij Duurstede. Zandweg/ Singel, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001, Utrecht, 244-245. Doesburg, J. van, 2002: Wijk bij Duurstede. Zandweg/ Frankenweg I, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001, Utrecht, 240-242. Doesburg, J. van, J. Dijkstra & M.M. Sier, 2007: Wijk bij Duurstede. Frankenweg/Zandweg, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2004-2005, Utrecht, 225-231. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, C.M. Blommesteijn, W.A.M. Hessing, R.E. Lutter & A.G. Jong, 1988: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 609-618, 620, 621, 624) (...), Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 42-44. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, M.J.A. de Haan & C.M. Blommesteijn, 1988: Wijk bij Duurstede. Opgraving Nieuwe Weg (putten 524-7): overzone van (de vroegMiddeleeuwse handelsnederzetting) Dorestad, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 34-35. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, W.A.M. Hessing, A.G. Jong & W. Snijders, 1988: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 622, 623, 625-628, 630-638, 647-652, 659, 661, 665) (...), Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 44-46. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, R.E. Lutter & C.M. Blommesteijn, 1988: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 593-608) (...), Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 40-42. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, R.E. Lutter, F. van Kregten & C.M. Blommesteijn, 1988: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 560-81): nederzettingen uit de Bronstijd, IJzertijd en Romeinse Tijd, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 36-38. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, R.E. Lutter, F. van Kregten & C.M. Blommesteijn, 1988: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 579-92) (...), Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 39-40. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, R.E. Lutter, F. van Kregten & C.M. Blommesteijn, 1988: Wijk bij Duurstede. Opgraving Muntstraat (put 528): Laat-Middeleeuwse Rijnbedding, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 35-36. Es, W.A. van, W.A.M. Hessing & R.E. Lutter, 1992: Wijk bij Duurstede. Kokkestraatje (put 748): Dorestad en Wijk, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1985-1987, Utrecht, 23. Es, W.A. van, J. van der Roest, L.I. Kooistra & A.G. Jong, 1992: Wijk bij Duurstede. Opgraving Dorestad (put 753), Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1985-1987, Utrecht, 23.
5
Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, W.A.M. Hessing, A.G. Jong & W. Snijders, 1992: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 660, 662, 664, 668, 682, 684, 694): Nederzettingen en grafvelden uit de Bronstijd, de IJzertijd en de Romeinse Tijd, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1985-1987, Utrecht, 24. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, W.A.M. Hessing & R.E. Lutter, 1992: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 663, 666, 667, 669-672, 680, 681, 683, 687, 696, 701, 749-751) (...), Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1985-1987, Utrecht, 24-25. Es, W.A. van, W.J.H. Verwers, W.J. van Tent, W.A.M. Hessing & R.E. Lutter, 1992: Wijk bij Duurstede. Opgraving De Horden (putten 687, 697, 702-704, 720, 721) (...), Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1985-1987, Utrecht, 25-27. Graaf, W.S. van de, 2007: Wijk bij Duurstede. Jacob van Ruysdaelstraat, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2004-2005, Utrecht, 231-234. Heijden, F.J.G. van der, 2000: Wijk bij Duurstede. Zandweg/Singel 2, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1998-1999, Utrecht, 220-221. Jager, D.H. de, 2002: Wijk bij Duurstede. Rijnoevers, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001, Utrecht, 236. Jager, D.H. de, 2002: Wijk bij Duurstede. Vikinghof, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001, Utrecht, 237-240. Jager, D.H. de, 2002: Wijk bij Duurstede. Vogelpoelweg, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001, Utrecht, 240. Joustra, G., 2002: Wijk bij Duurstede. Frankenweg II, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001, Utrecht, 242-244. Joustra, G. & J. Veeneman, 2000: Wijk bij Duurstede. Achterstraat 42, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1998-1999, Utrecht, 214. Joustra, G. & A. van Rooijen, 2004: Wijk bij Duurstede. Signaleringen en vondstmeldingen, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2002-2003, Utrecht, 333-334. Kok, D.H., J.P. ter Brugge, S.G. van Dockum & F. Vogelzang, 1997: Wijk bij Duurstede. Bergesteijn, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1992-1993, Utrecht, 114-116. Kok, D.H., S.G. van Dockum & F. Vogelzang, 1997: Wijk bij Duurstede. Signaleringen en Vondstmeldingen, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1990-1991, Utrecht, 107-109. Kok, D.H., J.P. ter Brugge, S.G. van Dockum & F. Vogelzang, 1998: Wijk bij Duurstede. Signaleringen en vondstmeldingen, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 19961997, Utrecht, 171-172 Kok, D., R. Kok & F. Vogelzang, 2004: Wijk bij Duurstede. Langbroekerwetering, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2002-2003, Utrecht, 331-332. Kok, D., R. Kok & F. Vogelzang, 2004: Wijk bij Duurstede. Tuincentrum Jolice, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2002-2003, Utrecht, 332-333. Lange, A.G., 1996: Wijk bij Duurstede. De Horden, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1988-1989, Utrecht, 80-81. Tent, W.J. van, 1976: Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1970-1971: Wijk bij Duurstede, MOUT 49/8, 73-74. (vergelijk: W.J. van Tent & F. Vogelzang (eds.) 1996a) Tent, W.J. van, 1977: Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1972-1973: Wijk bij Duurstede, MOUT 50/12, 151-152. (vergelijk: W.J. van Tent & F. Vogelzang (eds.) 1996a) Tent, W.J. van, 1988: Wijk bij Duurstede. Inleiding, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1980-1984, Utrecht, 34. Tent, W.J. van, 1992: Verkenningen en waarnemingen; publicaties. Wijk bij Duurstede, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1985-1987, Utrecht, 45-46.
6
Tent, W.J. van, 1996: Wijk bij Duurstede. Signaleringen en vondstmeldingen, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1988-1989, Utrecht, 81. Tent, W.J. van & F. Vogelzang (eds.), 1996a: Wijk bij Duurstede. Dorestad, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1970-1979, Utrecht, 54-56. Tent, W.J. van & F. Vogelzang (eds.), 1996b: Wijk bij Duurstede: losse vondsten en meldingen, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1970-1979, Utrecht, 56-57. Veeneman, J. & G. Joustra, 2000: Wijk bij Duurstede. Achterstraat 42, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1998-1999, Utrecht, 214. Veeneman, J. & G. Joustra, 2000: Wijk bij Duurstede. Garage Albert Heijn, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1998-1999, Utrecht, 216 Veeneman, J. & G. Joustra, 2000: Wijk bij Duurstede. Zandweg/Singel I, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1998-1999, Utrecht, 218-219. Vos, W.K., 2004: Wijk bij Duurstede. De Horden, Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2002-2003, Utrecht, 328-331. 5.5 Malta-Archeologie: Archeologische Basisrapportages (IVO-Booronderzoek/ IVOProefsleuven/ Archeologische Begeleiding) Bergman, W.A., 2009: Gemeente Wijk bij Duurstede, plangebied Langbroekerdijk B 13-A te Langbroek: archeologisch bureauonderzoek (= BAAC Rapport 09.0004), ’s Hertogenbosch. Bergsma, G.M.A., 2012: Een archeologische begeleiding (protocol opgraven) langs de Kromme Rijn op locaties Enghsloot/ Nachtsloot en Kanaalsloot Oost te Wijk bij Duurstede en 't Goy, gemeenten Wijk bij Duurstede en Houten (U.) (= ARC Rapport 237), Groningen. Blom, J.M. & J. Dijkstra, 2009: Wijk bij Duurstede, Steenstraat 14: een inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek (= ADC Rapport 1681), Amersfoort. Boer, E. de & K. Gheysen, 2006: Wijk bij Duurstede (U.), Langshaven. Archeologisch booronderzoek (= BILAN Rapport 2006/123), Tilburg. Boonstra, M.K., W.A.M. Hessing & K. Klerks, 2010: Nieuwbouw en herinrichting De Engk, gemeente Wijk bij Duurstede: Ruimtelijk advies op basis van archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (= Vestigia Rapport V811), Amersfoort. Botman, A., 2008: Wijk bij Duurstede, vier locaties aan de Hoogstraat en Steenstraat, een bureauonderzoek (= ADC Rapport 1493), Amersfoort. Bouma, N., 2010: De funderingen van Hoogstraat 75-85 te Wijk bij Duurstede geslecht. Een Archeologische Begeleiding onder protocol IVO-P (= ADC Rapport 2475), Amersfoort. Briels, I.R.P.M., 2008: Trechtweg 10-10a, gemeente Wijk bij Duurstede: archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek (= RAAP Notitie 2996), Weesp. Briels, I.R.P.M., 2014: Plangebied Kromme Rijnoevers, gemeente Wijk bij Duurstede; archeologische begeleiding (= RAAP Rapport 2661), Weesp. Coppens, C.F.H., 2013: Plangebied Rijndijk tussen 2 en 2a, Gemeente Wijk bij Duurstede. Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek (= RAAP Notitie 3765), Diependaal, S. & S.M. Koeman, 2012: Bureauonderzoek, Karel de Grotestraat 65 te Wijk bij Duurstede, gemeente Wijk bij Duurstede (= Synthegra Archeologie Rapport P0502450), Doetinchem.
7
Diepeveen-Jansen, M. & K. Klerks, 2006a: Klooster, Wijk bij Duurstede. Een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (IVO) door middel van boringen en een veldverkenning (= Vestigia Rapport V308), Bunschoten. Diepeveen-Jansen, M. & K. Klerks, 2006b: Langs de Wal 2-4, Wijk bij Duurstede. Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek (IVO) door middel van boringen en een veldverkenning (= Vestigia Rapport V326-2006), Amersfoort. Dijkstra, J. & J. van Renswoude, 2005: Inventariserend veldonderzoek (IVO-3) op het v oormalig Veilingterrein aan de Zandweg te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 421), Amersfoort. Exaltus, R. & J. Orbons, 2009: De Geer II, Wijk bij Duurstede, Gemeente Wijk bij Duurstede: Inventariserend veldonderzoek (IVO-O); karterend booronderzoek (= ArcheoPro Rapport 830), Maastricht. Exaltus, R. & J. Orbons, 2009: Maleborduurstraat, Gemeente Wijk bij Duurstede: inventariserend veldonderzoek (IVO-O); Bureauonderzoek en karterend booronderzoek (= ArcheoPro Rapport 810), Maastricht. Griffioen, A.A.J. & E. Schrijer, 2014: Dwars door De Engk, een proefsleuvenonderzoek en archeologische begeleiding in de wijk De Engk te Wijk bij Duurstede (= Archeodienst Rapport 344), Zevenaar. Heeringen, R.M. van, E. Louwe & K. Klerks, 2008: Amerongerwetering 46 B te Wijk bij Duurstede: een bureauonderzoek (= Vestigia Rapport V541), Amersfoort. Hessing, W.A.M. & K. Waugh, 2005: Veilingterrein, Wijk bij Duurstede. Werkplan Archeologie (=Vestigia Rapport V203), Amersfoort. Hessing, W.A.M., K. Klerks, B.A. Brugman & W.J. Weerheijm, 2013: Archeologisch vooronderzoek. Nieuwbouwlocatie Lekdrijk Oost te Wijk bij Duurstede, gemeente Wijk bij Duurstede. Ruimtelijk advies op basis van bureauonderzoek (= Vestigia Rapport V1050), Amersfoort. Hulst, R.A., 2002: Wijk bij Duurstede. Langbroekerwetering. Archeologische begeleiding rioolwerkzaamheden (= BAAC Rapport 01.094), 's Hertogenbosch. Jager, D.H., 2000: Vikinghof-terrein en aangrenzende gebieden, gemeente Wijk bij Duurstede: een aanvullende archeologische inventarisatie (= RAAP Rapport 608), Amsterdam. Jansen, B., 2001: Locatie Vogelpoelweg, gemeente Wijk bij Duurstede; een Aanvullend Archeologische inventarisatie (= RAAP Notitie 2001-0185/AA), Amsterdam. Jansen, H., 2007: Archeologisch onderzoek tijdens aanleg riolering Wijk bij Duurstede. Archeologische begeleiding (= Grontmij Archeologische Rapporten 367), Houten. Kalisvaart, C.C., 2010: Wijk bij Duurstede Plangebied Langbroekseweg 3. Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (karterende fase) (= BAAC Rapport 09.0360), Deventer. Kappel, K. van & R. van Lil, 2007: Gemeente Wijk bij Duurstede, Singel 49: een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (= ADC Rapport 1029), Amersfoort. Kerkhoven A.A. & T. Nales, 2014: Wijk bij Duurstede, David van Bourgondiëweg. Gemeente Wijk bij Duurstede (Utrecht). Inventariserend veldonderzoek (IVO; verkennende fase) (= Transect Rapport 264), Utrecht. Molenaar, S. & M. Rietkerk, 2006: Sportpark Mariënhoeve, gemeente Wijk bij Duurstede: archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek (= RAAP Notitie 1614), Amsterdam. Nales, T., 2009: Archeologisch Bureauonderzoek & Inventariserend Veldonderzoek (IVO), d.m.v. boringen: Regionaal Historisch Centrum, Wijk bij Duurstede, gemeente Wijk bij Duurstede (= Becker & Van de Graaf Rapport 2009.188), Noordwijk.
8
Nales, T., 2014: Wijk bij Duurstede, Graaf van Lynden van Sandenburgweg/ Zandweg 10-12. Gemeente Wijk bij Duurstede (Utrecht). Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (IVO; verkennende en karterende fase) (= Transect Rapport 383), Utrecht. Nales, T., 2014: Wijk bij Duurstede, Langbroekseweg (ong.). Gemeente Wijk bij Duurstede (Utrecht). Inventariserend veldonderzoek (IVO; karterende fase) (= Transect Rapport 224), Utrecht. Schorn, E.A., 2008: Plangebied De Geer II te Wijk bij Duurstede (gemeente Wijk bij Duurstede): archeologisch bureauonderzoek (= BAAC Rapport v07.0433), ’s Hertogenbosch. Sier, MM. (ed.), 2001: Wijk bij Duursted, Jolice - AAO (= ADC Rapport 87), Bunschoten. Sophie, G., 2008: Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek op het terrein van het Ewoud en Elisabeth gasthuis te Wijk bij Duurstede (= Oranjewoud Rapport 2008.3), Heerenveen. Spanjaard, G.W.J., 2012: Archeologisch bureauonderzoek; Oeverstraat 6 te Wijk bij Duurstede, in de gemeente Wijk bij Duurstede (= Econsultancy Rapport 12015103), Doetinchem. Spanjaard, G.W.J., 2012: Archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek; Langbroekseweg 3 te Wijk bij Duurstede in de gemeente Wijk bij Duurstede (= Econsultancy Rapport 12025294), Doetinchem. Williams, G.L., 2010: Wijk bij Duurstede, De Geer II. Een Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven (= ADC Rapport 2004), Amersfoort. Zon, M. van, 2014: Archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek voor Rijndijk 5, gemeente Wijk bij Duurstede (= Archol Rapport 238), Leiden. 5.6 Miscellaeniae & Grijze Literatuur Botman. A.E., 1995: Van Dorestad naar Wijk bij Duurstede. Sporen uit de 8ste-12de eeuw op het terrein aan de J. van Ruysdaelstraat te Wijk bij Duurstede, (Intern Rapport ROB). Dijkstra, J. & G. Williams, 2010: New research in Dorestad. Preliminary results of the excavation at the former fruit auction hall (Veilingterrein) at Wijk bij Duurstede, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 59-63. Es, W.A. van, 1975: De recente opgravingen in Dorestad, Z.W.O.-jaarboek (1975), 113-117. Es, W.A. van, W.S. van Beijnum & G. Loeb, 1968: Opgravingen te Dorestad: voorlopig verslag 1967-1968, Amersfoort. Hessing, W.A.M., 1985: Wijk bij Duurstede - De Horden: Het urnenveld, Amersfoort (Intern Rapport ROB?). Laanen, N., 1995: Een IJzertijdnederzetting op De Geer te Wijk bij Duurstede, (doctoraalscriptie VU Amsterdam). Linnemeijer, N., 1992: De Geer. Wijk bij Duurstede, 1-26 juni 1992, Almere (stageverslag ROB). Linnemeijer, N., 1995: Een ijzertijdnederzetting op De Geer, Wijk bij Duurstede, (doctoraalscriptie VU Amsterdam).
9
6. Archeologische Bronnen – Specialistische Studies & Materiaalstudies 6.1 Keramiek: Aardewerk Bakker, A.M., 1997: Laat-Romeins en Merovingisch draaischijfaardewerk van De Geer in Wijk bij Duurstede, (doctoraalscriptie VU Amsterdam). Bardet, A.C., 1983: Porositeits- en baktemperatuurbepalingen van enkele groepen VroegMiddeleeuws aardewerk uit de opgraving Dorestad, in J.A. Brongers (ed.) Voordrachten gehouden tijdens de keramologische dag 21 april 1982 te Amersfoort (= Nederlandse Archeologische Rapporten 1), Amersfoort, 42-43. Bardet, A.C., 1995: Pottery Traded to Dorestad: soms Explanatory Archaeometrical Analyses of Early Medieval Rhenish Wares, BROB 41, 187-251. Dijkstra, J., 2010: Aardewerk, in G.L. Williams (hoofdauteur) Wijk bij Duurstede, De Geer II. Een Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven (= ADC Rapport 2004), Amersfoort, 37-42. Doesburg, J. van, 2009: Late-medieval pottery, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 3: Hoogstraat 0, II-IV (= Nederlandse Oudheden 16), Amersfoort, 160-211. Doesburg, J. van, 2013: Multipurpose pots. The medieval use of ceramic vessels as mousetraps in the Netherlands, in C. Theune, G. Scharrer-Liška, E.H. Huber & T. Kühtreiber (eds.) Stadt - Land - Burg. Festschrift für Sabine Felgenhauer-Schmiedt zum 70. Geburtstag (= Internationale Archäologie. Studia honoraria, Band 34), Rahden, 117-130. Doesburg, J. van & W.J.H. Verwers, 2004: Aardewerk, in M.F.P. Dijkstra (hoofdauteur) Gulle gaven, greppels en waterputten. De opgraving Wijk bij Duurstede - David van Bourgondiëweg (= AAC Publicaties 26), Amsterdam, 28-45. Doesburg, J. van & W.J.H. Verwers, 2004: Aardewerk, in M.M. Sier, J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.) Wijk bij Duurstede-Frankenweg/Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort, 18-35. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1975: Céramique peinte d'époque carolingienne, trouvée à Dorestad, BROB 25, 133-164 Es, W.A. van , A.C. Bardet & W.J.H. Verwers, 1984: Three aspects of the wheel-turned pottery of Dorestad: a synopsis (The Third Gerald Dunning Lecture), Medieval ceramics: Journal of the Medieval Pottery Research Group 8, 3-10. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1994: Handel in Karolingische potten, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 184-188. Höltken, T., 2010: Aardewerk, in A. Loonen & W.-S. Van de Graaf (hoofdauteurs) Definitief archeologisch onderzoek aan de Jacob van Ruysdaelstraat te Wijk bij Duurstede (= Becker en Van de Graaf Rapport 1.8), Zevenaar, 34-39. Jezeer, W., 2013: Aardewerk, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 55-64. Koning, J. de, 2012: Het aardewerk, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachstman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 117-235. Taayke, E., 2002: Handmade pottery from a Roman period settlement at Wijk bij Duurstede De Horden', BROB 45, 189-218.
10
Vader-Reinsma, D., 1994: Het aardewerk van De Horden, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 169-172. Verwers, W.J.H., 2005: Het aardewerk, in J. Dijkstra & J. van Renswoude (hoofdauteurs) Inventariserend Veldonderzoek (IVO-3) op het voormalig Veilingterrein aan de Zandweg te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 421), Amersfoort, 20-21. Werff, J.H. van der, 1987: Roman amphoras at 'De Horden' (Wijk bij Duurstede), BROB 37, 153-172. 6.2 Keramiek: Overige Dijkstra, J., 2012: Keramische objecten, verbrande klei en keramisch bouwmateriaal, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 395-420. Lammers, M., 1994: Dakpannen op De Horden, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 161-168. 6.3 Metaalvondsten Bastinck, C., 2002: De grote gouden broche uit Dorestad opnieuw bekeken, Het KrommeRijngebied 36/ 4, 62-67. Bastinck, C., 2003: De grote gouden broche van Dorestad opnieuw bekeken, Westerheem 52/3 (juni), 86-94. Braat, W.C., 1960: Acht frühmittelalterliche Schwerter aus dem Rijksmuseum van Oudheden zu Leiden, in F. Fremersdorf (ed.) Analecta archaeologica. Festschrift Fritz Fremersdorf, Keulen, 51-56. Doesburg, J. van, 2004: Metaal, in M.M. Sier, J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.) Wijk bij Duurstede-Frankenweg/Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort, 36-38. Es, W.A. van, 1976: La grande fibule de Dorestad, in J. Boersma, W.A. van Es, C.E. s’JacobVisser, W.C. Mank, W.T.Th. Peters & A.M. Witteveen (eds.) Festoen. Opgedragen aan A.N. Zadoks-Josephus Jitta bij haar zeventigste verjaardag (= Scripta archaeologica Groningana 6), Groningen & Bussum, 249-265. Es, W.A. van, 1978a: De grote gouden broche, Spiegel Historiael 13/4 (april), 247-250. Es, W.A. van, 1978b: La grande fibule de Dorestad, É. Chirol (ed.) Actes du Colloque International d'Archéologie, Rouen, 3-4-5 juillet 1975 (Centenaire de l'Abbé Cochet 1975), Rouen, 489-510. Es, W.A. van, 1984: Een Romeins bronzen beeldje uit de opgraving De Horden bij Wijk bij Duurstede, in J.A. de Waele, J.L.F. Swinkels & E.M. Moormann (eds.) Om de tuin geleid. Een feestbundel aangeboden aan prof. dr. W.J.Th. Peters ter gelegenheid van zijn vijfenzestigste verjaardag, Nijmegen, 20-27. Es, W.A. van, 2003: Naschrift bij “De grote gouden broche van Dorestad opnieuw bekeken”, Westerheem 52/3 (juni), 92-94. Es, W.A. van, 2006: Gladius cuius capulus aureus erat. Een zwaard met gouden gevest uit Dorestad, in O.J. Brinkkemper, J. Deeben, J. van Doesburg, D.P. Hallewas, E.M. Theunissen & A.D. Verlinde (eds.) Vakken in vlakken. Archeologische kennis in lagen (= Nederlandse Archeologische Rapporten 32), Amersfoort, 85-103.
11
Maaskant-Kleibrink, M., 1978: De middeleeuwse ring met Romeinse steen, Spiegel Historiael 13/4 (april), 251-253. Maaskant-Kleibrink, M., 1980: A Gold Ring Set with a Roman Ringstone from Dorestad, Hoogstraat I, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 207-211. Nooijen, C., 2005: Het metaal, in J. Dijkstra & J. van Renswoude (hoofdauteurs) Inventariserend Veldonderzoek (IVO-3) op het voormalig Veilingterrein aan de Zandweg te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 421), Amersfoort, 21-23. Nooijen, C., 2013: Metaal, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 65-71. Nooijen, C. (met een bijdrage van G.L. Williams), 2012: De metaalvondsten, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 237-292. Ohlhaver, H., 1939: Der germanische Schmied und sein Werkzeug, Leipzig. [vanwege twee ijzeren aambeelden die zijn gevonden in Wijk bij Duurstede] Os, B.J.H., 2013: Bijlage 4. Onderzoek naar een fibula gevonden in een grafveld bij Wijk bij Duurstede, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 128-130. Os, B.J.H., z.j.: XRF onderzoek naar een gelijkarmige fibula uit Wijk bij Duurstede, z.pl. Peddemors, A., 1981: The Carolingian Jewelled Brooch from Dorestad, OMROL 62, 59-62. Roes, A., 1953: A Travers les Collections Archéologique de la Hollande, BROB 4, 26-32. Roes, A., 1954: A Travers les Collections Archéologique de la Hollande, BROB 5, 62-64. Roes, A., 1955a: Deux bracelets carolingien de Dorestad, Acta archaeologica 26, 173-176. Roes, A., 1955b: Les Trouvailles de Domburg, BROB 6, 79-87. Roest, J. van der, 1988: Die Römische Fibeln von 'De Horden'. Fibeln aus einer Zivilsiedlung am niedergemanischen Limes, BROB 38, 141-202. Vreenegoor, E., 1994: Vogelspelden van De Geer, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 177-179. Westphal, H. (met een bijdrage van W.A. van Es & E. Knol), 1997: Untersuchungen an Langsaxen aus niederländischen Sammlungen, BROB 42, 407-424. Willemsen, A., 2010: Een spiraalvormig vroegmiddeleeuws goudbaartje, De Beeldenaar 34/6, 245-249. Williams, G.L. & C. Nooijen, 2010: Metaal, in G.L. Williams (hoofdauteur) Wijk bij Duurstede, De Geer II. Een Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven (= ADC Rapport 2004), Amersfoort, 42-45. Ypey, J., 1960-1961: Een aantal vroeg-middeleeuwse zwaarden uit Nederlandse musea, BROB 10-11, 368-394. Ypey, J., 1960-1961: Een bronzen riemtong uit Wijk bij Duurstede, BROB 10-11, 576-577. Ypey, J., 1960-1961: Drei römische Dolche mit tauschierten Schneiden aus niederländischen Sammlungen, BROB 10-11, 347-362. Ypey, J., 1962-1963: Vroeg-middeleeuwse wapens uit Nederlandse verzamelingen, BROB 1213, 153-176. Ypey, J., 1968: Fundstücke mit anglo-karolingischer Tierornamentik in niederländischen Sammlungen, BROB 18, 175-191.
12
Ypey, J., 1978: Zwaarden, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 254-259. Ypey, J., 1980: A Sword with Damascened Blade from Dorestad, Hoogstraat I, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 190206. Ypey, J., 1982: Flügellanzen in niederländischen Sammlungen, in G. Krausse (ed.) Vor- und Frühgeschichte des unteren Niederrheins (= Quellenschriften zur Westdeutschen Vorund Frügeschichte 10), Bonn, 254-287. Ypey, J., 1984: Einige wikingzeitliche Schwerter aus den Niederlanden, Offa 41, 213-225. Willemsen, A., 2009: De fibula van Dorestad in context. Archeologische en kunsthistorische verklaringen, Archeologie Magazine 2, 30-33. Willemsen, A., 2009: Metaalvondsten uit Dorestad, PolderVondsten 8, 34-37. Willemsen, A., 2014: Fibel von Dorestad (Scheibenfibel), in P. van den Brink & S. Ayooghi (eds.) Karl der Grosse/ Charlemagne - Karls Kunst, Aken, 212-214. 6.4 Numismatiek Aarts, J., 1994: Romeinse munten op De Horden, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 138-144. Blackburn, M.A.S., 1985/86: Two imitations of Charlemagne’s Dorestad coinage - strays from the Krinkberg hoard, Nordisk numismatik årsskrift, 5-10. Blunt, C.E. & G. van der Meer, 1969: A New Coin for Offa, BROB 19, 213-214. Boone, W.J. de, 1972: Madelinus-munten uit Dorestat, Flehite 5/3, 42-44. Boone, W.J. de, 1972: Munten van Madelinus/ Dorestat in Nederland, Westerheem 21/2 (april), 87-88. Boone, W.J. de, 1976: Madelinus - Dorestat (II), Westerheem 25/2 (april), 99. Butterman, R.J., 1988: De plaats van het muntatelier in Wijk bij Duurstede, Tussen Rijn en Lek 22/3, 16-24. Coupland, S., 1988: Dorestad in the ninth century: the numismatic evidence, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 75, 5-26. Coupland, S., 1990: Money and Coinage under Louis the Pious, Francia. Forschungen zur Westeuropäischen Geschichte 17/1, 23-54. Coupland, S., 2002: Trading places: Quentovic and Dorestad reassessed, Early Medieval Europe 11/3, 209-232. Coupland, S., 2010: Boom and Bust at 9th-century Dorestad, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 95-103. Coupland, S., 2010: Carolingian Single Finds and the Economy of the Early Ninth Century, T he Numismatic Chronicle 170, 287-319. Dolley, M. & T. Sárkány, 1972: Four Carolingian coins found at Wijk-bij-Duurstede and now in the Royal Coin Cabinet at Stockholm, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 5859, 5-9. Gelder, H.E., 1956: Nieuw licht op de Karolingische muntslag te Dorestad, Westerheem, 5/11-12, (november-december), 112-114. Gelder, H.E. van, 1961: De Karolingische muntslag te Duurstede, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 48, 15-42.
13
Gelder, H.E. van, 1972a: Muntvondst Wijk-bij-Duurstede, Geuzenpenning: Munt- en Penningkundig Nieuws 22, 21. Gelder, H.E. van, 1972b: Wijk bij Duurstede, BKNOB 71/ Nieuwbulletin, 58. Gelder, H.E. van, 1973: Muntvondst Wijk bij Duurstede, BKNOB 72/ Nieuwsbulletin, 28-29. Gelder, H.E. van, 1978: Munten, Spiegel Historiael 13/4 (april), 302-304. Gelder, H.E. van, 1980: Coins from Dorestad, Hoogstraat I, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 212-224. Gelder, H.E. van, 2009: Coins, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 3: Hoogstraat O, II-IV (= Nederlands Oudheden 16), Amersfoort, 257-259. Herwijnen, A. van & P. Ilisch, 2006: A Medieval Coin Find from the Netherlands: Filling a Gap for Dorestad?, The Numismatic Chronicle 166, 245-249. Illisch, P., 1997-1998: Dorestad - Wijk bij Duurstede, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 84-85 (“Die Münzprägung im Herzogtum Niederlotharingen”), 101-104. Leyten, J., 1970-1971: Een Karolingische munt van Dorestad?, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 58-59, 145-147. Pagan, H.E., 1982: Lecarpentier's gold coin of Dorestad, The Numismatic Chronicle 142, 151155. Pedersen, A., 2000: A Striding Man from Tissø - a rare imitation of Charlmagne's Dorestadcoinage, Nordisk Numismatisk Årsskrift 1994-96/ Nordic Numismatic Journal, 22-40. Pittoors, P.F.J., 1967: Merovingische munten van Dorestat, Tijdschrift Europees Genootschap voor Munt- en Penningkunde 17, 164-165. Pol, A., 1978: De verspreidingsgebieden van in Nederland geslagen Merovingische gouden munten der 7e eeuw, Westerheem 27/3 (augustus), 145-155. Pol, A., 1990: Madelinus naar het uiterlijk beoordeeld, in N. Zemering (ed.) Willem van Rede (1880-1953): Een verzamelaar uit hartstocht, 's Gravenhage, 85-92. Pol, A., 1991: Een gouden munt uit Dorestad, Spiegel Historiael 26/1 (januari), 40. Pol, A., 1992: Tzummarum 1991. Spectaculaire schatvondst uit de 9e eeuw, De Beeldenaar 16/2, 66-71. Pol, A., 2008: A new sceat of the Dorestat/Madelinus-type, in T. Abramson (ed.) Two Decades of Discovery (= Studies in Early Medieval Coinage 1), Woodbridge, 119-122. Pol, A., 2010: Madelinus and the disappearing of gold, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 91-94. Pol, A., 2011: A Square Madelinus from Katwijk: Trial Piece or Die Cleaner?, in T. Abramson (ed.) New Perspectives (= Studies in Early Medieval Coinage 2), Woodbridge, 183-190. Sachs, R., 1992: Die karolingischen Schiffsdenare von Dorestad und Quentowik : ein Beitrag zur Adlersymbolik des frühen Mittelalters, Slavia Antiqua 33, 95-103. Serrure, C.A., 1884-1885: Dorestad et Wijk bij Duurstede, Bulletin Mensual de Numismatique et d'Archeologie 4, 37-48. Velde, W. op den, 1982: Sceatta’s gevonden bij Maurik en Rijswijk, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 69, 5-20. Vin, J.P.A. van der, 1990: Een laat-Romeins (munt)gewicht uit Wijk bij Duurstede: een bijprodukt van de keizerlijke munt, De Beeldenaar 14/3, 123-129. Williams, G.L., 2009: Coins and Metal: Output in Ninth Century Dorestad, Leicester.
14
Williams, G.L., 2010: The Influence of Dorestad Coinage on Coin Design in England and Scandinavia, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 105-112. Williams, G.L., 2013: Munten, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 71-73. Zadoks-Josephus Jitta, A.N., 1949: Vroeg-Karolingische munten van Dorestad, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 36, 96-98. Zadoks-Josephus Jitta, A.N., 1961: De eerste muntslag te Duurstede, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 48, 1-14. 6.5 Glasvondsten Doesburg, J. van, 2004: Glas, in M.M. Sier, J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.) Wijk bij Duurstede-Frankenweg/Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort, 42. Henderson, J., 1995: Le Verre de Dorestad: continuité technologique ou innovation?, in D. Foy (ed.) Le verre de l'Antiquité Tardive et du Haut Moyen Âge (IVe-VIIIe siècles). Typologie-Chronologie-Diffusion (Actes des VIIIe rencontre de l’Assocation Française pour l’Archéologie du Verre), Guiry-en-Vexin, 51-55. Isings, C., 1978: Glas, Spiegel Historiael 13/4 (april), 260-262. Isings, C., 1980: Glass Finds from Dorestad, Hoogstraat I, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad I. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 225-237. Isings, C., 1987: Een bijzonder drinkglas uit Dorestad, Antiek: Tijdschrift voor Oude Kunst en Kunstnijverheid 21, 495-497. Isings, C., 2009: Glass, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 3: Hoogstraat 0, II-IV (= Nederlandse Oudheden 16), Amersfoort, 259-279. Isings, C., 2010: Some glass finds from Dorestad, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 115118. Lith, S.M.E. van, in prep.: Het glas van De Geer, in S. Heeren (ed.) Voorgeschiedenis en Opkomst van Dorestad (= Nederlandse Archeologische Rapporten), Amersfoort. Megens, L., 2010: Chemical Characterisation of Glass and Inlays from Dorestad. Preliminary Results of Non-destructive X-Ray Fluorescence Analyses, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 119-122. Nyst, C.L., 2003: Karolingisch Glas van Dorestad: een glasinventarisatie van vier opgravingen, Amsterdam (doctoraalscriptie UvA). Preiβ, F., 2010: Tesserae and Glass Drops. Indications for Glass Working in Early Medieval Dorestad, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 123-134.
15
Sabrerolles, Y & J. Henderson, 2012: De gladvondsten, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 293-354. 6.6 Natuursteen Doesburg, J. van, 2004: Natuursteen, in M.M. Sier, J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.) Wijk bij Duurstede-Frankenweg/Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort, 43. Kars, E.A.K., 2005: Het natuursteen, in J. Dijkstra & J. van Renswoude (hoofdauteurs) Inventariserend Veldonderzoek (IVO-3) op het voormalig Veilingterrein aan de Zandweg te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 421), Amersfoort, 23. Kars, H., 1980: Early-Medieval Dorestad, an Archaeo-petrological study. Part I: General Introduction: The Tephrite Qeurns, BROB 30, 393-422. Kars, H., 1982: Early-Medieval Dorestad, an archaeo-petrological study. Part II: The Weights and the Well - Petrology- and Provenance of the Tuff Artefacts, BROB 32, 147-168. Kars, H., 1982: Een vijzel van Drachenfels-trachiet uit Dorestad, Grondboor en hamer 36/3, 72-76. Kars, H., 1983: Early-Medieval Dorestad, an Archaeo-Petrological Study. Part V: The Whetstones and the Touchstones, BROB 33, 1-37. Kars, H., 1983: Early-Medieval Dorestad, an Archaeo-Petrological Study. Part VI: Miscellaneous. The Unworked Stones, BROB 33, 39-59. Kars, H., 1983: Early-Medieval Dorestad, an Archaeo-Petrological Study. Part VIII: Summary of the petrographical results, BROB 33, 83-94. Kars, H., 1984: Early-medieval Dorestad, an archaeo-petrological study, proefschrift VU Amsterdam. Kars, H. & J.A. Broekman, 1981: Early-Medieval Dorestad, an archaeo-petrological study. Part IV: The mortars, the sarcophagi, and other limestone objects. Petrography and provenance of the limestone material, BROB 31, 415-451. Kars, H. & J.M.A.R. Wevers, 1982: Early-Medieval Dorestad, an Archeo-Petrological Study. Part III: A Trachyte Mortare, the Soapstone Finds, and the Tuyères, BROB 32, 169182. Kars, H. & J.M.A.R. Wevers, 1983: Early-Medieval Dorestad, an Archaeo-Petrological Study. Part VII: Amber, BROB 33, 61-81. Lammers, S., 1989: Medieval Christian Internments in Stone: Monolithic Limestone Sarcophagi, BROB 39, 377-434. Mader, D. & H. Kars, 1985: Provenance Determination of Buntsandstein Artefacts from the Early-Medieval Dorestad Trading Site (The Netherlands): An Example of the Significance of Geological-Mineralogical Analysis in Archaeology, in D. Mader (ed.) Aspects of Fluvial Sedimentation in the Lower Triassic Buntsandstein of Europe (= Lecture Notes in Earth Science 4), Berlijn, 591-624. Melkert, M.J.A., 2012: Bijlage 5. Petrografische analyse aan twee dakleifragmenten uit vroegmiddeleeuwse contexten, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3200), Amersfoort, 645-647. Melkert, M.J.A., 2012: Natuursteen, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 355-394.
16
Panhuysen, T.A.S.M., 1978: Romeins beeldhouwwerk, Spiegel Historiael 13/4 (april), 315316. Parkhouse, J., 1976: The Dorestad quernstones, BROB 26, 181-188. 6.7 Fysische Antropologie Müller, D. & W.R.K. Perizonius, 1982: Alterations in the alveolar bone of early-medieval jaw fragments (Dorestad), in G.T. Haneveld, W.R.K. Perizonius & P.J. Janssens (eds.) Proceedings of the 4th European Meeting of the Paleopathology Association (Middelburg/ Antwerpen 15-19 september 1982), Utrecht, 250. Müller, D. & W.R.K. Perizonius, 1982: Dehiscences and fenestrations in early-medieval jaw fragments (Dorestad), in G.T. Haneveld, W.R.K. Perizonius & P.J. Janssens (eds.) Proceedings of the 4th European Meeting of the Paleopathology Association (Middelburg/ Antwerpen 15-19 september 1982), Utrecht, 251. Panhuysen, R.G.A.M., 2010: Intermezzo: In Search of the People of Dorestad, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 64-68. Panhuysen, R.G.A.M., 2012: Fysisch antropologisch en paleopathologisch onderzoek van twaalf individuen, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 433-441. Perizonius, W.R.K., 1978: Antropobiologisch onderzoek van de menselijke skeletten uit de grafvelden, Spiegel Historiael 13/4 (april), 298-301. Perizonius, W.R.K. & Tj. Pot, 1981: Diachronical dental research on human skeletal remains excavated in the Netherlands (I): Dorestad's cemetery on the Heul, BROB 31, 369-413. 6.8 Dierlijk Botmateriaal Bekkema, M., M. Groot, H. van Haasteren & K. Scharringhausen, 2011: Dierlijk bot uit Wijk bij Duurstede-De Geer: midden-Romeinse tot de Karolingische tijd (= Zuidnederlandse Archeologische Notities 262), Amsterdam. Clason, A.T., 1978: Voorwerpen uit been en gewei, Spiegel Historiael 13/4 (april), 294-297. Clason, A.T., 1980: Worked Bone and Antler Objects from Dorestad, Hoogstraat I, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 238-247. Esser, E., 2013: Archeozoölogisch onderzoek, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 89-91. Esser, E., B. Beerenhout & M.J. Rijkelijkhuizen, 2012: Dierlijke resten van het veilingterrein, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 479-558. Esser, E. & J. van Dijk, 2010: Bot, in A. Loonen & W.-S. Van de Graaf (hoofdauteurs) Definitief archeologisch onderzoek aan de Jacob van Ruysdaelstraat te Wijk bij Duurstede (= Becker en Van de Graaf Rapport 1.8), Zevenaar, 39-44.
17
Kramer, J. de, 2010: Malacologische resten, in A. Loonen & W.-S. Van de Graaf (hoofdauteurs) Definitief archeologisch onderzoek aan de Jacob van Ruysdaelstraat te Wijk bij Duurstede (= Becker en Van de Graaf Rapport 1.8), Zevenaar, 50-55. Laarman, F.J. & J. van Doesburg, 2004: Bewerkt bot, in M.M. Sier, J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.) Wijk bij Duurstede-Frankenweg/Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort, 39-41. Lauwerier, R.C.G.M., 1994: De Archeozoölogie van Nederlandse Middeleeuwse Steden; een Inventarisatie voor Onderzoek en Behoud (= ROB Interne Rapporten 18), Amersfoort. Prummel, W., 1978: Vlees, gevogelte en vis, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 282-293. Prummel, W., 1980: Vroegmiddeleeuws Dorestad, een archeo-zoölogische studie, proefschrift Rijksuniversiteit Groningen. Prummel, W., 1982: The archaeozoological study of urban medieval sites in the Netherlands, in A.R. Hall & H.K. Kenward (eds.) Environmental archaeology in the urban context (= Council for British Archaeology Research Report 43), London, 117-122. Prummel, W., 1983: Excavations at Dorestad 2. Early medieval Dorestad: an archaeozoological study (= Nederlandse Oudheden 11/ Kromme Rijn Project 2), Amersfoort. Rijkelijkhuizen, M., 2012: Bijlage 7. Catalogue composite combs, Dorestad - Veilingterrein, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3200), Amersfoort, 653-670. Slopsma, J., 2004: Bewerkt botmateriaal, in M.F.P. Dijkstra (hoofdauteur) Gulle gaven, greppels en waterputten. De opgraving Wijk bij Duurstede - David van Bourgondiëweg (= AAC Publicaties 26), Amsterdam, 46. Slopsma, J., 2004: Dierlijk botmateriaal en schelpdieren, in M.F.P. Dijkstra (hoofdauteur) Gulle gaven, greppels en waterputten. De opgraving Wijk bij Duurstede - David van Bourgondiëweg (= AAC Publicaties 26), Amsterdam, 52-57. Thach, S., 2009: Benen voorwerpen van bot en gewei uit Wijk bij Duurstede - De Geer, z.pl. (stage- verslag Universiteit Utrecht/ RCE Amersfoort). Thach, S. & R.C.G.M. Lauwerier, 2010: Van zwaardpuntbeschermer tot werpkoot. Voorwerpen van bot en gewei uit Wijk bij Duurstede - De Geer, Westerheem 59/5 (oktober), 210-219. Tuuk, L. van der & R. Lauwerier, 2014: Een benen drietand uit Wijk bij Duurstede, Westerheem 63/1 (februari), 2-7. Vries, L.S. de, 1994: Oude koeien uit de sloot. De faunaresten van Wijk bij Duurstede-De Geer, Leiden (kleine scriptie over een praktische stage vanuit het I.P.L. bij de archeozoölogische afdeling van de R.O.B.). Vries, L. de, 1996: Karolingische faunaresten uit Wijk bij Duurstede-De Geer, Cranium. Tijdschrift van de Werkgroep Pleistocene Zoogdieren 13/1, 58-64. 6.9 Archeobotanie Hänninen, K., 2005: Botanisch onderzoek, in J. Dijkstra & J. van Renswoude (hoofdauteurs) Inventariserend Veldonderzoek (IVO-3) op het voormalig Veilingterrein aan de Zandweg te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 421), Amersfoort, 23-24. Kooistra, L.I., & R. Steenbeek 1994: Het landschap en zijn mogelijkheden, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het Hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad, van 50 v. C. tot 900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 14-21.
18
Kooistra, L., 1996: Borderland farming. Possibilities and limitations of farming in the Roman period and Early Middle Ages between the Rhine and Meuse, Assen & Amersfoort. Kooistra, L.I., 1994: Landbouw in het rivierengebied, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het Hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad, van 50 v. C. - 900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 126-129. Laarman, F.J., 1996: Zoological material of the Bronze Age, Iron Age and Roman period from Wijk bij Duurstede-De Horden, in L.I. Kooistra (hoofdauteur) Borderland farming. Possibilities and limitations of farming in the Roman period and Early Middle Ages between the Rhine and Meuse, Assen & Amersfoort, 369-380. Lange, A.G., 1988: Plant Remains from a Native Settlement at the Roman Frontier: De Horden near Wijk bij Duurstede. A Numerical Approach, (proefschrift Rijksuniversiteit Groningen). Lange, A.G., 1990: De Horden near Wijk bij Duurstede: Plant Remains from a Native Settlement at the Roman Frontier (= Nederlandse Oudheden 13/ Kromme Rijn Project 3), Amersfoort. Moolhuizen, C., 2013: Archeobotanisch onderzoek, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 85-89. Moolhuizen, C. & J.A.A. Bos, 2012: Archeobotanisch onderzoek, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 443-478. Rooij, K. de, 1988: De geschiedenis van de vegetatie in de omgeving van Wijk bij Duurstede, Nijmegen (doctoraalverslag Biogeologie, sectie Biologie, Katholieke Universiteit Nijmegen). Steenbeek, R., W. Roeleveld & S.J.P. Bohncke, 1990: Palaeobotanical Analysis of Sections WbD271 and WbD313 in the Holocene Fluvial Deposits near Wijk bij Durstede (the Netherlands), in R. Steenbeek (hoofdauteur) On the Balance between Wet and Dry: Vegetation Horizon Development and Prehistoric Occupation; a Palaeoecological Micromorphological Study in the Dutch River Area, proefschrift VU Amsterdam. TeBrake, W., 1985: Early Medieval Agriculture in Coastal Holland, in K. Biddick (ed.) Archaeological Approaches to Medieval Europe. Papers presented at the 16th International Congress on Medieval Studies, Medieval Institute, Western Michigan University, May 6-9 1981 (= Studies in Medieval Culture 18), Kalamazoo, 171-189. Zeist, W. van, 1969: Agriculture in early medieval Dorestad: a preliminary report, BROB 19, 209-212. Zeist, W. van, 1990: The Palaeobotany of Early-Medieval Dorestad: Evidence of Grain Trade, Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 93, 335348. 6.10 Textielvondsten Brandenburgh, C., 2010: Early medieval textile remains from settlements in the Netherlands. An evaluation of textile production, JALC 2/1 (May), 41-79. Brandenburgh, C., 2010: Textile production and trade in Dorestad, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 83-88.
19
Miedema, M., 1980: Textile Finds from Dorestad, Hoogstraat I and II, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 250261. 6.11 Leervondsten Goubitz, O., 1997: Eight Exceptional Medieval Shoes from the Netherlands, BROB 42, 425455. Groenman-van Waateringe, W., 1976: Schuhe aus Wijk bij Duurstede, BROB 26, 189-197. Groenman-van Waateringe, W., 1978: De spaarzame of fantasieloze (?) schoenmaker, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 263-266. 6.12 Houtvondsten Casparie, W.A. & J.E.J. Swarts, 1978: Hout, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 267-281. Casparie, W.A. & J.E.J. Swarts, 1980: Wood from Dorestad, Hoogstraat I, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorstad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 262285. Vlierman, K., 2002: Scheeps- en stadsarcheologie. De betekenis van scheeps(hout)vondsten in Nederlandse middeleeuwse steden, in P.J. Woltering, W.J.H. Verwers & G.H. Scheepstra (eds.) Middeleeuwse Toestanden. Archeologie, geschiedenis en monumentenzorg. Aangeboden aan Herbert Sarfatij bij zijn 65e verjaardag, Amersfoort & Hilversum, 119-148. 6.13 Dendrochronologie Eckstein, D. & W.A. van Es, 1972: Dendrochronologische Untersuchungen von Daubenbrunnen aus der fruhmittelalterlichen Siedlung Dorestad, Holland, Die Kunde, Neue Folge, 23, 220-226. Eckstein, D., W.A. van Es & E. Hollstein, 1977: Beitrag zur Datierung der frühmittelalterlichen Siedlung Dorestad, Holland, BROB 27, 165-175. Eckstein, D., 1978: Dendrochronologisch onderzoek naar ouderdom en herkomst van hout uit waterputten, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 308-312. Hänninen, K. & P. van Rijn, 2004: Hout uit waterputten, in M.M. Sier, J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.) Wijk bij Duurstede-Frankenweg/Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort, 44-46. Hanraets, E., 2001: Schriftelijke rapportage jaarringonderzoek Dorestad (= RING Rapport augustus 2001), z.pl. Jansma, E., in druk: Dendrochronologische analyse van Vroegmiddeleeuwse waterputten, in S. Heeren (ed.) Voorgeschiedenis en opkomst van Dorestad (= Nederlandse Archeologische Rapporten), Amersfoort. Lanen, R. van & E. Jansma, z.j.: Houtvondsten uit Wijk bij Duurstede: resultaten van een dendrochronologische inventarisatie van de site Dorestad in kader van het Odyssee project Dorestad: Vicus Famosus, z.pl. Natris, M. de, 2009: Dendrochronological analysis of barrels from the Early Medieval trade centre Dorestad, BA-scriptie Universiteit Utrecht.
20
Verwers, W.J.H. & A.E. Botman, 1999: Absolute Dating of Early Medieval Wells in Wijk bij Duurstedse, in H. Sarfatij, W.J.H. Verwers & P.J. Woltering (eds.) In Discussion with the Past. Studies presented to W.A. van Es, Zwolle & Amersfoort, 243-251. Zandbergen, B., 2011: Two well linings from Dorestad. A dendrochronological investigation to determine the age and provenance of a cask and a hollowed-out tree, (Bachelorscriptie UL). 6.14 14C-dateringen Mook, W.G., 1978: Het verband tussen C14 en werkelijke ouderdommen, Spiegel Historiael 13/4 (april), 305-307. Mook, W.G. & W.A. Casparie, 1980: C-14 Datings from Dorestad, Hoogstraat I, in W.A. van Es & W.J.H. Verwers (eds.) Excavations at Dorestad 1. The Harbour: Hoogstraat I (= Nederlandse Oudheden 9/ Kromme Rijn Projekt 1), Den Haag & Amersfoort, 286292. 6.15 Materiaalstudies/ Varia Boone, W.J. de, 1960: Oude vondstberichten: Wijk bij Duurstede, Westerheem 9/11-12 (december), 125. Brijker, J., 2013: Bijlage 1. NCL Rapport OSL dateringen in Wijk bij Duurstede De Geer II, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 111-120. Es, W.A. van, 1984: Romeinse helmen uit de Rijn bij Rijswijk, in A.O. Kouwenhoven, G.A. de Bruijne & G.A. Hoekveld (eds.) Geplaatst in de tijd. Liber amicorum aangeboden aan Prof. Dr. M.W. Heslinga bij zijn afscheid als hoogleraar in de sociale geografie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op vrijdag 12 oktober 1984 (= Bijdragen tot de sociale geografie en planologie 9), Amsterdam, 255-286. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1978: De opgraving: de gevonden voorwerpen, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 241-246. Hübener, W., 1953: Keramik und Kämme in Dorestad, Germania 31, 177-188. Melkert, M.J.A., 2010: Natuursteen en keramisch bouwmateriaal, in G.L. Williams (hoofdauteur) Wijk bij Duurstede, De Geer II. Een Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven (= ADC Rapport 2004), Amersfoort, 46-50. Melkert, M.J.A., 2013: Natuursteen en keramisch bouwmateriaal, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 73-84. Poel, J.M.G. van der, 1960-1961: De landbouw in het verste verleden, BROB 10-11, 125-194. Rijk, P. de, 2012: Slakmateriaal, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa Wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3100), Amersfoort, 421-432. Roes, A., 1953: A travers les collections archeologiques de la Hollande, BROB 4, 26-32. Roes, A., 1965: Vondsten van Dorestad (= Archaeologica Traiectina 7), Groningen. Trinks, I. & P. Karlsson, 2007: Ground Penetrating Radar Survey for Archaeological Prospection at Wijk bij Duurstede 2007, Methodology, data acquisition, results, interpretation, Hägersten. Verwers, W.J.H., 1978: Romeinse vondsten uit de omgeving, Spiegel Historiael 13/4 (april), 230-231.
21
Verwers, W.J.H., 1978: Romeinse vondsten uit Dorestad, Spiegel Historiael 13/4 (april), 313-314. Vilsteren, V.T. van, 1981: Herwaardering van een vondst van Dorestad, Westerheem 30/2 (april), 82-88. Vollgraff-Roes, A., 1957: De vondsten van het Carolingische Utrecht, Verslag van het verhandelde in de algemeene vergadering en de sectievergaderingen van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, 45-51. Ypey, J., 1959: De verspreiding van vroeg-middeleeuwse vondsten in Nederland, BROB 9, 98-118. Zuidhoff, F.S. & J.A.A. Bos, 2013: Fysisch geografisch en botanisch onderzoek, in G.L. Williams (ed.) Een nieuw stukje Dorestad. Een archeologische opgraving op De Geer II in Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 3467), Amersfoort, 19-39. 6.16 Geologie, Fysische Geografie & Bodemkunde Berendsen, H.J.A., 1990: River Courses in the Central Netherlands during the Roman Period, BROB 40, 243-250. Berendsen, H.J.A., 2000: Wijk bij Duurstede. Knooppunt aan de rivier, in M.A. van der Eerden-Vonk, J. Hauer & G.W.J. van Omme (eds.) Wijk bij Duurstede 700 jaar stad. Ruimtelijke structuur en bouwgeschiedenis, Hilversum, 11-24. Berendsen, H.J.A. & E. Stouthamer, 2001: Palaeogeographic development of the RhineMeuse delta, The Netherlands, Assen. Groot, H. de, 2006: Alles stroomt, Utrecht: rivieren, havens en schepen, Rivierscheepvaart: inleiding gehouden tijdens het negende Glavimans symposium Vleuten-De Meern, 16 mei 2003, 74-82. Hessing, W.A.M. & R. Steenbeek, 1990: Landscape and habitation history of 'De Horden' at Wijk bij Duurstede, an overview, BROB 40, 9-28. Kappel, K. van & R. Exaltus, 2012: Bijlage 3. Bodemmicromorgologisch onderzoek Veilingterrein, Wijk bij Duurstede, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3200), Amersfoort, 637-641. Kosian, M., H. Weerts, R. van Lanen & J.E. Abrahamse, 2012: The City and the River. The early medieval Emporium (trade centre) of Dorestad; integrating physical geography with archaeological data in changing environments, in W. Börner & S. Uhlirz (eds.) Proceedings of the 17th International Conference on Cultural Heritage and New Technologies 2012 (= CHNT 17), Wenen, 1-17. Kramer, J. de, 2010: Resultaten fysisch-geografisch onderzoek, in A. Loonen & W.-S. Van de Graaf (hoofdauteurs) Definitief archeologisch onderzoek aan de Jacob van Ruysdaelstraat te Wijk bij Duurstede (= Becker en Van de Graaf Rapport 1.8), Zevenaar, 24-31. Meurs, E., 1971: Een oude Rijnbedding te Dorestad, Fibula, orgaan van de Nederlandse Jeugdbond ter Bestudering van de Geschiedenis, Jaargang 12, Nr. 5, 86-88. Overzee, B., 1978: Toepassing van de geo-elektrische weerstandsmethode bij archeologisch onderzoek, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 215-220. Poelman, J.N.B., 1978: Archeologie en bodemkunde, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 221. Steenbeek, R., 1983: Some Aspects of the Phosphate Investigations at the Excavation 'De Horden' (Wijk bij Duurstede, The Netherlands), BROB 33, 361-373.
22
Steenbeek, R., 1983: Vergelijking van drie fosfaatkarteringsmethoden in twee putten van de opgraving op De Horden in Wijk bij Duurstede (= Stiboka-rapport 1731), Wageningen. Steur, R.J., 2011: Paleogeographic reconstruction of the area of Dorestad around 800 AD, (Bachelor-scriptie UU). Stouthamer, E., 2001: Holocene avulsions in the Rhine-Meuse delta, The Netherlands (= Netherlands Geographical Studies 283), Utrecht (proefschrift UU). Tent, W.J. van, 1978: De landschappelijke achtergronden, Spiegel Historiael 13/4 (april), 205-214. Voort, W.J.M. van der, J.N.B. Poelman & W.A. van Es, 1979: Wijk bij Duurstede, De Horden: geologische Erkundung und Phosfatenuntersuchung im Rahmen einer Ausgrabung; vorlaeufiger Bericht (1977-8), BROB 29, 433-458. Zijverden, W. van, 2001: Bijlage I. Fysische geografie, in M.M. Sier (hoofdauteur) Wijk bij Duurstede, Jolice - AAO (= ADC Rapport 87), Bunschoten, 11-13. Zijverden, W. van, 2005: Fysisch geografisch onderzoek, in J. Dijkstra & J. van Renswoude (hoofdauteurs) Inventariserend Veldonderzoek (IVO-3) op het voormalig Veilingterrein aan de Zandweg te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 421), Amersfoort, 10-11. Zuidhoff, F.S., 2010: Fysisch geografisch onderzoek, in G.L. Williams (hoofdauteur) Wijk bij Duurstede, De Geer II. Een Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven (= ADC Rapport 2004), Amersfoort, 19-24. Zuidhoff, F.S. (met een bijdrage van K. van Kappel), 2012: Landschap en paleogeografie, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3200), Amersfoort, 35-48. 6.17 Sporen & Structuren Bouwmeester, J., 2014: The Development of Dutch Townhouses 700-1300, in M.S. Kristiansen & K. Giles (eds.) Dwellings, Identities and Homes. European Housing Culture from the Viking Age to the Renaissance (= Jutland Archaeological Society Publications 84), Højbjerg & Aarhus, 243-253. Dijkstra, J. & J. van Doesburg, 2004: Sporen en Structuren, in M.M. Sier, J. van Doesburg & W.J.H. Verwers (eds.) Wijk bij Duurstede-Frankenweg/Zandweg (= ADC Rapport 282), Amersfoort, 10-17. Doesburg, J. van, 2014: Middeleeuwse Huisplattegronden in West- en Midden-Nederland, in A.G. Lange, E.M. Theunissen, J.H.C. Deeben, J. van Doesburg, J. Bouwmeester & T. de Groot (eds.) Huisplattegronden in Nederland. Archeologische sporen van het huis, Eelde, 341-366. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1978: De opgraving: de grondsporen, Spiegel Historiael 13/4 (april), 232-240. Renswoude, J. van, 2005: Sporen en structuren, in J. Dijkstra & J. van Renswoude (hoofdauteurs) Inventariserend Veldonderzoek (IVO-3) op het voormalig Veilingterrein aan de Zandweg te Wijk bij Duurstede (= ADC Rapport 421), Amersfoort, 12-18. Vos, W.K., 1994: De huisplattegronden van De Horden, een inheems-Romeinse nederzetting te Wijk bij Duurstede, (doctoraalscriptie VU Amsterdam). Vos, W.K., 2002: De inheems-Romeinse huisplattegronden van De Horden te Wijk bij Duurstede (= Rapportage Archeologische Monumentenzorg 96), Amersfoort.
23
Williams, G.L., 2012: Sporen en structuren, in J. Dijkstra (ed.) Het domein van de boer en de ambachtsman. Een opgraving op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede: een deel van Dorestad en de villa wijk archeologisch onderzocht (= ADC Monografie 12/ ADC Rapport 3200), Amersfoort, 49-116. 7. Archeologische Studies - Thematisch Onderzoek 7.1 Onderzoeksgeschiedenis Boone, W.J. de, 1956: Opdelvingen te Wijk bij Duurstede in 1880, Westerheem 5/1-2 (januari-februari), 7-9. Boone, W.J. de, 1959: De plaats van opdelvingen in 1879/80 te Duurstede, Westerheem 8/3-6 (maart-juni), 24. Brongers, J.A., 1976: Material for a History of Dutch Archaeology up to 1922, BROB 26, 762. Es, W.A. van, 1973: Het beenderdelven te Wijk bij Duurstede in de winter van 1841/42, in W.A. van Es, A.V.M. Hubrecht, P. Stuart, W.C. Mank & S.L. Wynia (eds.) Archeologie en Historie. Opgedragen aan H. Brunsting bij zijn zeventigste verjaardag, Bussum, 477-494. Es, W.A. van, 1975: De recente opgravingen in Dorestad, ZWO-jaarboek, 113-117. Es, W.A. van, 1978: De ontwikkeling van het onderzoek, Spiegel Historiael 13/4 (april 1978), 196-204. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1985: Archeologie in het Kromme-Rijngebied: het ontstaan van een project, MOUT 58/5 (mei 1985), 216-227. Sarfatij, H., 1973: Digging in Dutch Towns: Twenty-Five Years of Research by the ROB, BROB 23, 367-420. Veur, J.C. van der, 1843: Opdelvingen te Wijk bij Duurstede, Utrechtsche Volksalmanak, 4150. Willemsen, A., 2010: Welcome to Dorestad. A History of Searching and Finding 'the Dutch Troy', in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 7-16. 7.2 Prehistorie & Romeinse Tijd Arnoldussen, S., 2008: A Living Landscape. Bronze Age settlement sites in the Dutch river area (c. 2000-800 BC), Leiden (proefschrift UL). Es, W.A. van, 1994: Bataven in het Kromme-Rijngebied?, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 22-35. Heeren, S., 2009: Romanisering van Rurale Gemeenschappen in de Civitas Batavorum. De casus Tiel-Passewaaij (= Nederlandse Archeologische Rapporten 36), Amersfoort & Amsterdam (proefschrift VU Amsterdam). Hessing, W.A.M., 1991: Bewoningssporen uit de midden-bronstijd en vroege ijzertijd op "De Horden" te Wijk bij Duurstede, in H. Fokkens & N. Roymans (eds.) Nederzettingen uit de bronstijd en vroege ijzertijd (= Nederlandse Archeologische Rapporten 13), Amersfoort, 1-52.
24
Hessing, W.A.M., 1994: Wijk bij Duurstede: De Horden, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 226-230. Hessing, W.A.M., C. Sueur & B. Jansen, 2006: Tussen Fectio en Levefanum. Op zoek naar de Romeinse militaire weg in het Kromme Rijngebied. Een inventariserend vooronderzoek in samenwerking met RAAP Archeologisch Adviesbureau (= Vestigia Rapport V268), Amersfoort. Nicolay, J.A.W., 2005: Gewapende Bataven. Gebruik en betekenis van wapen- en paardentuig uit niet-militaire contexten in de Rijndelta (50 voor tot 450 na Chr.), Amsterdam (proefschrift VU Amsterdam). Nicolay, J.A.W., 2007: Armed Batavians. Use and Significance of Weaponry and Horse Gear from Non-Military Contexts in the Rhine Delta (50 BC to AD 450) (= Amsterdam Archaeological Studies 11), Amsterdam. Tuuk, L. van der, 2013: Op zoek naar een Romeins grensfort, Het Kromme-Rijngebied 47/4, 13-17. 7.3 Vroege Middeleeuwen: Algemeen Doesburg, J. van, 1994: De begraven hofstad op De Geer bij Wijk bij Duurstede, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 195-203. Doesburg, J. van, 2007: Opnieuw graven naar Wijks verleden: archeologisch onderzoek op het terrein van de voormalige fruitveiling te Wijk bij Duurstede, Het Kromme Rijngebied 41/1 (maart), 27-28. Doesburg, J. van, 2010: Villa non modica? Some thoughts on the interpretation of a large medieval earthwork near Dorestad, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 51-58. Es, W.A. van, 1973: Die neuen Dorestad-Grabungen 1967-1972, in H. Jankuhn, W. Schlesinger & H. Steuer (eds.) Vor- und Frühformen der europäischen Stadt im Mittelalter: Bericht über ein Symposium in Reinhausen bei Göttingen vom 18. bis 24. April 1972, Teil I (= Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, Philologisch-Historische Klasse, Dritte Folge, 83), Göttingen, 202-217. Es, W.A. van, 1974: Vis uit Dorestad voor mijnheer Calkoen, Westerheem 23/1 (februari), 89-94. Es, W.A. van, 1977: Das niederländische Flussgebiet von der Römerzeit bis ins Mittelalter: ein archäologisches Forschungsprogramm, (= Beiheft Berichte der RömischGermanischen Kommission 58 (Festschrift zum 75 jährigen Bestehen der RömischGermanischen Kommission)), Mainz, 105-126. Es, W.A. van, 1980: Gedachten over Dorestads functie, Westerheem, Jaargang 29, Nummer 2 (april) (= speciaalnummer van dit tijdschrift: J.M. Bos, C.A. Kalee, Tj. Pot & O.J. Wttenwaall (eds.) "Nederzettingsarcheologie in Nederland"), 174-189. Es, W.A. van, 1988: Dorestad, een handelsplaats uit de tijd van Karel de Grote, in W.A. van Es, H. Sarfatij & P.J. Woltering (eds.) Archeologie in Nederland, Amersfoort & Amsterdam, 170-173.
25
Es, W.A. van, 1989: Der Hafen von Dorestad, in H. Jankuhn, W. Kimmig & E. Ebel (eds.) Der Verkehr. Verkehrswege, Verkehrsmittel, Organisation (= Untersuchungen zu Handel und Verkehr der vor- und frühgeschichtlichen Zeit in Mittel- und Nordeuropa, Teil 5), Göttingen, 399-404. Es, W.A. van, 1990: Der friesische Handelsort Dorestad, in T. Steensen (ed.) Die friesische Freiheit. Beiträge vom 1. Historiker-Trefen des Nordfriisk-Institut (Schloss vor Husum 12.-13. november 1988), Bräist/ Bredstedt, 60-61. Es, W.A. van, 1990: Dorestad centred, in J.C. Besteman, J.M. Bos & H.A. (eds.) Medieval Archaeology in the Netherlands. Studies presented to H.H. van Regteren Altena (= Studies in Prae- en Protohistorie 4), Assen & Maastricht, 151-182. Es, W.A. van, 1990: Dorestad, een vroege handelsstad van korte duur, in H. Sarfatij, J.M. Baart & J.C. Besteman (eds.) Verborgen Steden. Stadsarcheologie in Nederland, Amsterdam, 57-60. Es, W.A. van, 1994: Friezen, Franken en Vikingen, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 82-125. Es, W.A. van, 1994: Wijk bij Duurstede-De Geer, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 231-233. Es, W.A. van, 1996: Die neuen Dorestad-Grabungen 1967-1972, in A. Verhulst & J.A. Kossmann-Putto (eds.) Anfänge des Städtewesens an Schelde, Maas und Rhein bis zum Jahre 1000 (= Städteforschung 40), Wenen, 169-182. Es, W.A. van, 2007: Dorestad/Wijk bij Duurstede: de geboorte van een handelsnatie, in W. Blockmans & H. Pleij (eds.) Nederland van prehistorie tot Beeldenstorm, Amsterdam, 114-129. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1978: Het gebied van Wijk en de topografie van Dorestad, Spiegel Historiael 13/4 (april), 222-226. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1981: Dorestad: a Carolingian waterfront on the Rhine, in G. Milne & B. Hobley (eds.) Waterfront archaeology in Britain and northern Europe. A review of current research in waterfront archaeology in six European countries, based on the papers presented to the First International Conference on Waterfront Archaeology in North European Towns held at the Museum of London on 20-22 April 1979 (= Council for British Archaeology Research Report 41), Londen, 72-76. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1983: Ausgrabungen in Dorestad, in T. Bechert (ed.) Duisburg und die Wikinger. 1100 Jahre Duisburg 883-1983. Begleitheft zur Ausstellung, Duisburg, 36-46. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1985: Dorestad III: Archäologisches, Reallexikon der germanischen Altertumskunde (Band 6), Berlijn & New York, 65-76. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1987: Dorestad: l'archéologie d'un port médiéval, La Recherche 18/186 (mars 1987), 274-301. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1994: De huizen van Dorestad: van plattegrond tot boerderij, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 189-194. Es, W.A. van, 1994: Wijk bij Duurstede: De Geer, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 231-233. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1995: House plans from Dorestad, BROB 41, 173-186.
26
Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 2000: De voorgeschiedenis van Wijk bij Duurstede, in M.A. van der Eerden-Vonk, J. Hauer & G.W.J. van Omme (eds.) Wijk bij Duurstede 700 jaar stad. Ruimtelijke structuur en bouwgeschiedenis, Hilversum, 25-40. Heeringa, K., 1940: Langs Trecht en Dorestad tijdens Karel den Groote, MOUT 15/2, 9-14. Hettema, H., 1918: Dorestad, Tijdschrift voor geschiedenis, land- en volkenkunde 33, 189. Holwerda, J.H., 1925: Nederlands eerste koopstad (Dorestad), Haagsch Maandblad Deel 1 (November-aflevering), 586-600. Kalmring, S., 2012: Dorestad Hoogstraat. Ein Diskurs gegen das Verschwinden des Hafens des "vicus famosus", in P. Gammeltoft & V. Hilberg (eds.) Beretning fra det niogtyvende tværfaglige vikingesymposium, Højbjerg, 22-49. Scheringa, J.F., 2011: Frisians, Franks and their supposed disputes over seventh century Dorestad (present Wijk bij Duurstede), te downloaden via: www.academia.edu Verwers, W.J.H., 1969: Toen Wijk bij Duurstede nog Dorestad heette, Provinciaal Utrechts Electriciteits Maatschappij-contact 32/5, 6-8. Verwers, W.J.H., 1988: Dorestad: a Carolingian town?, in R. Hodges & B. Hobley (eds.) The rebirth of towns in the west AD 700-1050 (= Council for British Archaeology, Research Report 68), London, 52-56. Verwers, W.J.H., 1994: Wijk bij Duurstede: Dorestad, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 234-238. Verwers, W.J.H., 1996: Dorestad and the riverbanks, L’homme et la nature au Moyen Age, 189-190. Verwers, W.J.H. & W.A. van Es, 1988: Dorestad en Wijk bij Duurstede, Tussen Rijn en Lek 22/4, 16-23. Willemsen, A., 2010: Dorestad discussed. Connections and Conclusions, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 177-183. Willemsen, A., 2012: Dorestad, a medieval metropolis, in S. Gelichi & R. Hodges (eds) From one sea to another. Trading places in the European and Mediterranean Early Middle Ages (= Seminari del Centro interuniversitario per la storia e l'archeologia dell'alto medioevo 3), Turnhout, 65-80. Willemsen, A., 2014: Dorestad, het noordelijkste emporium van het Karolingische rijk, in D. Callebaut & H. van Cuyck (eds.) De erfenis van Karel de Grote 814-2014, Gent, 209213. 7.4 Vroege Middeleeuwen: Dorestad en de handel en uitwisseling in de Vroege Middeleeuwen Akkerman, J.B., 1967: De Vroeg-Middeleeuwse Emporia, Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis 35/2, 230-283. Besteman, J.C., 2004: Scandinavisch gewichtsgeld in Nederland in de Vikingperiode, in E.H.P. Cordfunke & H. Sarfatij (eds.) Van Solidus tot Euro. Geld in Nederland in economisch-historisch en politiek perspectief (= Stichting Archeologie en Historiereeks 3), Hilversum, 21-42. Campen, J.W.C., 1959: Handel en nijverheid te Dorestad en Trajectum in de Frankische tijd, JOUT 1959, 27-48. Coupland, S., 2002: The Medieval Euro, History Today 52/6, te downloaden via: http://www.historytoday.com/simon-coupland/medieval-euro
27
Grierson, P., 1959: Commerce in the Dark Ages: a Critique of the Evidence, Transactions of the Royal Historical Society 9, 123-140. Hildegard, A., 1996: Das Zollwesen im fränkischen Reich und das spätkarolingische Wirtschaftsleben (= Vierteljahrschrift für Sozial- und Wirtschafsgeschichte, Beihefte 126), Stuttgart. Hodges, R., 1984: North Sea Trade before the Vikings, in K. Biddick (ed), Archaeological Approaches to Medieval Europe. Papers presented at the 16th International Congress on Medieval Studies, Medieval Institute, Western Michigan University, May 6-9 1981 (= Studies in Medieval Culture 18), Kalamazoo, 193-202. Hodges, R., 2000: Towns and Trade in the Age of Charlemagne, London. Lebecq, S., 1986: Dans l'Europe du Nord des VIIe-IXe siècles: commerce frison ou commerce franco-frison?, Annales. Histoire, Sciences Sociales 41/2, 361-377. Lebecq, S., 1999: Long Distance Merchants and the Forms of their Ventures at the Time of the Dorestad Heyday, in H. Sarfatij, W.J.H. Verwers & P.J. Woltering (eds.) In Discussion with the Past: Archaeological studies presented to W.A. van Es, Zwolle & Amersfoort, 233-238. Maarschalkerweerd, P.C.B., 1982: De domaniale tol op de Lek te Rhenen/ Wijk bij Duurstede, JOUT 1982, 7-17. Middleton, N., 2005: Early medieval port customs, tolls and contols on foreign trade, Early Medieval Europe 13/4, 313-358. Rees, H.J., 1983: Heeft de locale landbouw en nijverheid te Dorestad een bijdrage geleverd aan de bloei van deze handelsnederzetting in de Karolingische tijd?, Molenaarsgraaf ( doctoraalscriptie [universiteit onbekend]. Theuws, F.C.W.J., 2003: De Sleutel van Sint Servaas. Uitwisseling, religie, identiteit en centrale plaatsen in de Vroege Middeleeuwen, inaugurele rede UvA. Theuws, F.C.W.J., 2004: Exchange, religion, identity and central places in the early Middle Ages, Archaeological Dialogues 10/2, 121-138. Theuws, F.C.W.J., 2014: De boer en de koning in vroegmiddeleeuws Noordwest-Europa, inaugurele rede UL. Verkerk, C.L., 1992: Het tolsysteem in het mondingsgebied van Rijn, Maas en Schelde tot de elfde eeuw, in A. Carmiggelt (ed.) Teksten van lezingen gehouden tijdens het symposium 'Handel, handelsplaatsen en handelswaar vanaf de Vroege Middeleeuwen in de Lage Landen te Rotterdam van 2 t/m 3 november 1990 (= Rotterdam Papers VII), Rotterdam, 39-50. Verwers, W.J.H., 1998: Dorestad und der Handel, in U. Lober, T. Capelle & W.J.H. Verwers (eds.) Die Wikinger, Begleitpublikation zur Sonderausstellung Landesmuseum Koblenz, Koblenz, 106-115. 7.5 Vroege Middeleeuwen: Vikingen in Dorestad en omgeving Beekman, A.A., 1930: De "catastrophe" van 864 en de zelfmoord van Dorestad, Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap, Serie 2, Deel 47, 179188. Besteman, J.C., 1996: Vikingen in Noord-Holland? De zilverschat van Wieringen in het licht van de Noormanneninvallen (= Archeologische publicaties Provincie Noord-Holland 1), Haarlem. Besteman, J.C., 1997a: De Vikingschat van Wieringen, Spiegel Historiael 32/5 (mei), 201205. Besteman, J.C., 1997b: De zilveren Vikingschat van Westerklief op Wieringen, Westfriesland
28
Oud en Nieuw 64, 146-148. Besteman, J.C., 1999: Viking Silver on Wieringen. A Viking Age Silver Hoard from Westerklief on the Former Isle of Wieringen (Province of North Holland) in the Light of the Viking Relations with Frisia, in H. Sarfatij, W.J.H. Verwers & P.J. Woltering (eds.) In Discussion with the Past. Studies presented to W.A. van Es, Zwolle & Amersfoort, 253-266. Besteman, J.C., 2002: Nieuwe Vikingvondsten van Wieringen: de zilverschat van Westerklief II, in P.J. Woltering, W.J.H. Verwers & G.H. Scheepstra (eds.) Middeleeuwse Toestanden. Archeologie, geschiedenis en monumentenzorg. Aangeboden aan Herbert Sarfatij bij zijn 65e verjaardag, Amersfoort & Hilversum, 65-75. Besteman, J.C. (met een bijdrage van G. Rispling en S. Coupland), 2006-2007: A second Viking silver hoard from the former island of Wieringen: Westerklief II, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde 93-94, 5-83. Besteman, J.C., J.E. Brandt-Boomstra & H.A. Heidinga (eds.), 1971: De Vikingen in de Lage Landen, getoetst aan de Danelaw: projekt middeleeuwse archeologie, cursus 19691970 Universiteit van Amsterdam (= IPP Working Paper 1), Amsterdam. Blok, D.P., 1978: De Wikingen in Friesland, Naamkunde 10, 26-47. Coupland, S., 1998: From poachers to gamekeepers: Scandinavian warlords and Carolingian kings, Early Medieval Europa 7/1, 85-114. Coupland, S., 2004: The Carolingian Army and the Struggle against the Vikings, Viator. Medieval and Renaissance Studies 35, 49-70. Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 2002: Aufstieg, Blüte und Niedergang der frühmittelalterlichen Handelsmetropole Dorestad, in K. Brandt, M. Müller-Wille & C. Radtke (eds.) Haithabu und die frühe Stadtentwicklung im nördlichten Europa (= Schriften des Archäologischen Landesmuseums 8), Neumünster, 281-301. Gosses, I.H., 1946: Deensche heerschappijen in Friesland gedurende den Noormannentijd, in F. Gosses & J.F. Niermeyer (eds.) Verspreide Geschrifen, Groningen & Batavia, 130151. Tuuk, L. van der, 2005: Denen in Dorestad. De Deense rol in de ondergang van Dorstad, JOUT 2005, 5-40. Tuuk, L. van der, 2008: Deense heersers in de Over-Betuwe. Machtsstrijd in het rivierengebied in de negende eeuw, Bijdragen en Mededelingen Gelre 99, 7-26. Tuuk, L. van der, 2009: Noormannen in het rivierenland. De handelsplaatsen Dorestad en Tiel in vuur en vlam, Kampen. Verwers, W.J.H., 1998: Dorestad und der Handel der Wikinger, in U. Löber (ed.) Die Wikinger, Begleitpublikation zur Sonderausstellung Landesmuseum Koblenz, Koblenz, 107-115. Vries, J. de, 1923: De Wikingen in de lage landen bij de zee, Haarlem. *: zie ook: Bolhuis 1835² (1834) voor historische gegevens over de Vikinginvallen (zie daarvoor: “3. Historische & Naamkundige studies”) 7.6 Volle -en Late Middeleeuwen Berends, G., 1972: Wijk bij Duurstede, bisschoppelijke residentie?, Nieuwsbulletin KNOB 1972/7 (juli), 91-92. Berends, G., 1974: De Hervormde Kerk van Wijk bij Duurstede, BKNOB 73/4, 150-151. Butterman, R.J., 1988, De jaarmarkt van Wijk bij Duurstede, Tussen Rijn en Lek 22/4, 1-10. Doesburg, J. van, 1994: Wijk bij Duurstede: centrum, in W.A. van Es & W.A.M. Hessing (eds.) Romeinen, Friezen en Franken in het hart van Nederland. Van Traiectum tot
29
Dorestad 50 v. C.-900 n. C., Utrecht & Amersfoort, 239-241. Doesburg, J. van, 1995: De stadsommuring van Wijk bij Duurstede: resultaten van het archeologisch onderzoek Langs de Wal, Het Kromme-Rijngebied 29/2, 44-51. Doesburg, J. van, 1998: Dorestad wordt Wijk. 10de-13de eeuw, in W.A. van Es, J. van Doesburg & I.B.S. van Koningsbruggen (eds.) Van Dorestad naar Wijk bij Duurstede. Het ontstaan van een stad in het spanningsveld tussen Friezen en Franken, graven en bisschoppen, ca. 600-1500 na Chr, Abcoude, 34-55. Doesburg, J. van, 2000: Over de muur... De oudste ommuring van Wijk bij Duurstede in het licht van de stadsontwikkeling, in M.A. van der Eerden-Vonk, J. Hauer & G.W.J. van Omme (eds.) Wijk bij Duurstede 700 jaar stad. Ruimtelijke structuur en bouwgeschiedenis, Hilversum, 83-106. Doesburg, J. van, 2000: What's in a name? De naam Wijk in relatie tot de ligging en de functie van de nederzetting, in M. A. van der Eerden, J. Hauer & G.W.J. van Omme (eds.) Wijk bij Duurstede 700 jaar stad. Ruimtelijke structuur en bouwgeschiedenis, Hilversum, 67-82. Donkersloot-de Vrij, M., 1991: De kaart van Wijk bij Duurstede in de stedenatlas van Blaeu, Tussen Rijn en Lek 25/3, 11-15. Halbertsma, H., 1978: De kerk van Sint Johannes de Doper te Wijk bij Duurstede, Spiegel Historiael 13/4 (april), 319-327. Hollestelle, J., 1974: Soil-Marks of late Medieval Brick-Clamps at Wijk bij Duurstede, BROB 24, 185-189. Koen, D.T., 2000: De fortificatie van kasteel Duurstede, in M.A. van der Eerden-Vonk, J. Hauer & G.W.J. van Omme (eds.) Wijk bij Duurstede 700 jaar stad. Ruimtelijke structuur en bouwgeschiedenis, Hilversum, 107-114. Reinders, H., 1988: De Reformatie in Wijk bij Duurestede, Tussen Rijn en Lek 22/4, 24-32. Renaud, J.G.N., 1978: Het kasteel Duurstede, Spiegel Historiael 13/4 (april), 328-334. Renaud, J.G.N., 1995: Duurstede, in B. Olde Meierink, G. van Baaren & R.G. Bosch van Drakestein (eds.) Kastelen en Ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 180-186. 7.7 Varia Es, W.A. van & W.J.H. Verwers, 1978: De techniek van het opgraven, Spiegel Historiael 13/4 (april), 227-229. Hijmans, H., 1951: Wijk bij Duurstede, Rotterdam & ‘s-Gravenghage. Overmars, G. & R.G.A.M. Panhuysen, in druk: The value of pseudo 3D techniques for the interpretation of analogue archaeological research (= Proceedings of the International Conference on Cultural Heritage and New Technologies 18), Vienna. 8. Vergelijkende Studies Ambrosiani, B., 1999: Birka and Dorestad, in H. Sarfatij, W.J.H. Verwers & P.J. Woltering (eds) In discussion with the past: archaeological studies presented to W.A. van Es, Zwolle & Amersfoort, 239-242. Capelle, T., 1976: Die frühgeschichtlichen Metallfunde von Domburg auf Walcheren (= Nederlandse Oudheden 5), Amersfoort. Capelle, T., 1978: Die karolingischen Funde von Schouwen (= Nederlandse Oudheden 7), Amersfoort.
30
Deckers, P., 2010: An illusory Emporium? Small Trading Places around the southern North Sea, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 159-168. Feveile, C., 2010: Ribe. Emporium and Town in the 8th-9th Century, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 143-148. Gelichi, S., 2010: Venice, Comacchio and the Adriatic Emporia between the Lombard and the Carolingian Age, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 149-158. Kalmring, S., 2010: Dorestad Hoogstraat from a Hedeby/Schleswig Point of View, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 69-82. Kilb, S., 2005: Quentovic - Domburg - Dorestad: Die archäeologische, historische un numismatische Überlieferung, Archäologische Informationen 28/1-2, 207-211. Lebecq, S., 1991: Pour une histoire parallèle de Quentovic et Dorestad, in J.-M. Duvosquel (ed.) Villes et campagnes au moyen âge: Mélanges Georges Despy, Liège, 415-428. Safatij, H., 1999: Tiel in Succession to Dorestad, Archaeology in a 10th- to 11th-Century Commercial Centre in the Central River Area of the Netherlands, in H. Sarfatij, W.J.H. Verwers & P.J. Wolering (eds.) In Discussion with the Past: Archaeological studies presented to W.A. van Es, Zwolle & Amersfoort, 267-278. Skre, D., 2010: From Dorestad to Kaupang. Frankish Traders and Settlers in a 9th-century Scandinavian town, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 137-142. Tys, D., 2010: The Scheldt Estuary as a Framework for Early Medieval Settlement Development, in A. Willemsen & H. Kik (eds.) Dorestad in an International Framework. New research on centres of trade and coinage in Carolingian times. Proceedings of the first 'Dorestad Congress' held at the National Museum of Antiquities Leiden, The Netherlands. June 24-27, 2009, Turnhout, 169-176. Waterbolk, H.T., 1999: From Wijster to Dorestad and Beyond, in H. Sarfatij, W.J.H. Verwers & P.J. Woltering (eds.) In Discussion with the Past. Archaeological studies presented to W.A. van Es, Zwolle & Amersfoort, 107-117. 9. (Archeologische) Monumentenzorg & Publiekseducatie Besselaar, H., 1976: Dorestad tentoongesteld, Spiegel Historiael 11/4 (april), 244-247. Dijk, Th.G. van, 1969: De excursie naar opgravingen te Wijk bij Duurstede, Tussen Rijn en Lek 3/2, 3-5. Eldijk, L. van, 1999: De vleesgeworden duivel in Dorestad - Vikingen op zoek naar roem en rijkdom, Scarabee 39 (Vikingen special 1), 16-19.
31
Es, W.A. van, 1975: Dorestad, een beeld van de opgraving, Wijk bij Duurstede & Amersfoort (tentoonstellingsgidsje). Gaasbeek, F.L., 2010: Culturele waardenanalyse en -bepaling historische kern Wijk bij Duurstede, z.pl. Gaasbeek, F., M. Kooiman & B.O. Meierink, 1991: Wijk bij Duurstede: geschiedenis en architectuur (= Monumenten-inventarisatie provincie Utrecht 6), Zeist. Leeman, W., 2009: Van Fruitveiling tot Veilingpark. Op de grondvesten van Dorestad, Liempde. Meindersma, K.T., 1987: Plan tot reconstructie van een Dorestadse boerderij: Enige technische aspecten van toegangen c.a., z. pl. Offenberg, G.A.M., 1994: Dorestad, fort-met-strandhaven, Spiegel Historiael 29/11-12 (november-december), 502-504. Renaud, J.G.N. & A.I.J.M. Schellart, 1985: De ruïne van Duurstede (= Nederlandse kastelen, Nieuwe reeks 9), Doorn. Rouppe van der Voort, L.C.J.M., 1975: Kantonaal en Stedelijk Museum van Wijk bij Duurstede geopend, Tussen Rijn en Lek 9/2-3, 21-26. Rouppe van der Voort, L.C.J.M., 1980: Enkele aantekeningen over de geschiedenis van het Kantonnaal en Stedelijk Museum van Wijk bij Duurstede, JOUT 1980, 165-175. Rouppe van der Voort, L.C.J.M. & L. van Tongerloo, 1976: "Dorestad", een beeld van de opgraving, MOUT 49/9, 81-82. Vliet, C. van, 1988: Kasteel DUURSTEDE in oude luister hersteld, Tussen Rijn en Lek 22/4, 11-15. IJzereef, G. & M. Blott, 2009: Dorestad Zichtbaar: de eerste contouren. In opdracht van de Gemeente Wijk bij Duurstede en de Provincie Utrecht, zonder plaats. Wijbenga, D., 1967: De Noormannen voor Dorestad (Schoolplaten voor de vaderlandse geschiedenis 4), Groningen. Willemsen, A., 2009: Een wereldstad in de vroege Middeleeuwen: de beeldvorming van Dorestad, Geschiedenis Magazine 44/4, 32-35.
32
Afkortingen AAC: Amsterdams Archeologisch Centrum AAO: Aanvullend Archeologisch Onderzoek ADC: Archeologisch Diensten Centrum ARC: Archaeological Research & Consultancy BAAC: Bouwhistorie, Archeologie, Architectuurhistorie en Cultuurhistorie (voluit: BAAC Archeologie en Bouwhistorie bv) BILAN: Fontys Bilan (in 2010 overgenomen door BAAC Archeologie en Bouwhistorie bv) BROB: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek DANS: Data Archiving and Networked Services DAO: Definitief Archeologisch Onderzoek IVO: Inventariserend Veldonderzoek IVO-O: Inventariserend Veldonderzoek - Overig IVO-P: Inventariserend Veldonderzoek - Proefsleuven JALC: Journal of Archaeology in the Low Countries JOUT: Jaarboek Oud-Utrecht JROB: Jaarverslag van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek KB: Koninklijke Bibliotheek KNAW: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen KNOB: Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond MOUT: Maandblad van "Oud-Utrecht" OMROL: Oudheidkundige mededeelingen uit 's Rijksmuseum van Oudheden te Leiden RCE: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed RAAP: Regionaal Archeologisch Archiverings Project (voluit: RAAP Archeologisch Adviesbureau) RMO: Rijksmuseum van Oudheden (Leiden) ROB: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (thans RCE) RuG: Rijksuniversiteit Groningen SABINE: Stichts Algemeen Bibliografisch Netwerk UL: Universiteit Leiden UvA: Universiteit van Amsterdam VU: Vrije Universiteit XRF: X-Ray Fluorescence z.pl.: zonder plaats ZWO: Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek
33
34
Geraadpleegde bronnen Academia.edu: online social network voor academici (www.academia.edu) Archeologisch Depot Utrecht: gedigitaliseerde Archeologische Kronieken Provincie Utrecht over de jaren 1970-2001 (http://www.archeologischdepotutrecht.nl/kroniek/) Delpher: online repository voor gedigitaliseerde boeken, kranten en tijdschriften uit de collectie van de KB (www.delpher.nl) Digitale Bibliografie Nederlandse Geschiedenis: online bibliografie van publicaties over de Nederlandse geschiedenis (www.dbng.nl) Dorestad onthuld: website van Luit van der Tuuk over de archeologie en geschiedenis van Dorestad, met onder andere een uitgebreide bibliografie (www.dorestadonthuld.nl) Google books: online repository voor gedigitaliseerde publicaties (books.google.com) Historici.nl: Werken aan de geschiedenis van Nederland: online repository voor gedigitaliseerde publicaties die betrekking hebben op de geschiedenis van Nederland (www.historici.nl) Internet Archive: online repository voor gedigitaliseerde publicaties (archive.org) IPP: Instituut voor Prae- en Protohistorie (UvA), thans AAC KNAW: online repository van wetenschappelijke publicaties (easy.dans.knaw.nl) KNOB: online archief van het BKNOB (http://www.knob.nl/bulletin) RCE: online catalogus bibliotheek (http://cultureelerfgoed.adlibsoft.com/) ROB: DVD met de verschenen delen van de BROB en JROB over de periode 1950-2006 (de jaarverslagen over de jaren 1949 en 1960 tot en met 1964 ontbreken op deze DVD) SABINE: literatuur verschenen over de stad en de provincie Utrecht (www.sabine.nu) Universiteitsbibliotheek UvA: online catalogus bibliotheek (http://uba.uva.nl/home) Westerheem: DVD met de afleveringen van het tijdschrift Westerheem over de periode 19522004
35
