Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 28-34, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences)
Araştırma Makalesi
Ticari Öneme Sahip Doğal Özütlerin Klinik Patojen Mikroorganizmalara Karşı Antimikrobiyal Aktivitesi Serkan SUGEÇTİ1, Ferudun KOÇER1* 1. Bülent Ecevit Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Zonguldak, Türkiye. *
[email protected] Özet: Ülkemizde aktarlarda bulunan doğal özütlerin halk tarafından tıbbi amaçla birçok kullanımı mevcuttur. Çalışmada Zonguldak ilinde aktarlar tarafından satışı yapılan 5 adet (Portakal, Limon, Kavun, Nar Çekirdeği Yağı ve Ahududu Aroması) doğal özütlerin antimikrobiyal aktivitesi ve antibiyotikler ile kıyaslanması amaçlanmıştır. Gram pozitif olarak; Staphylococcus epidermidis, Bacillus cereus, Bacillus subtilis ve Gram negatif olarak; Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis, Escherichia coli test mikroorganizmalarına karşı uygun besiyerleri kullanılarak antimikrobiyal aktiviteleri Kirby-Bauer Disk Difüzyon Yöntemi ile belirlenmiştir. Portakal, limon, kavun, nar çekirdeği yağının ve ahududu aromasının farklı inhibisyon zonları gözlemlenmiştir. Çalışmada ahududu aromasının Gram negatif ve Gram pozitif mikroorganizmalara karşı en fazla etkiyi gösterdiği belirlenmiştir. Kullanılan mikroroganizmalar içerisinde Gram negatif bakterilerin Gram pozitif bakterilerden daha fazla etkisinin bulunduğu belirlenmiştir. Gram negatif, P. mirabilis (15 mm) en fazla inhibisyonu göstermiştir. Gram negatif, P. aeruginosa bakterisine karşı kullanılan özütlerin hiçbir etkisi olmadığı belirlenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre halk arasında tedavi amaçlı kullanımı bulunan özütlerin mikroorganizmalara karşı etkisinin bulunduğu ve kullanımının uzmanlar tarafından önerilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Doğal ürünlerin bilinçsizce kullanımının yan etkileri bulunabileceği unutulmamalıdır. Anahtar Kelimeler: Ticari, Doğal özüt, Patojen, Antimikrobiyal Aktivite, Gram pozitif, Gram negatif.
Antimicrobial Activity Against Clinical Pathogenic Microorganisms of Commercially Important Natural Extract Abstract: Many people use medicinal purposes in our country by the natural extract which is available in herbalist. Studies performed in Zonguldak province export sales by 5 units (Orange, Lemon, Melon, Pomegranate Seed Oil and Raspberry Aroma) were used natural extracts and antibiotics. Gram positive; Staphylococcus epidermidis, Bacillus cereus, Bacillus subtilis and Gram negative; Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis, Escherichia coli using appropriate antimicrobial activity against tested microorganisms in the medium had been determined by the Kirby-Bauer disk diffusion method. Orange, lemon, melon, pomegranate seed oil and raspberry aroma of different zones of inhibition were observed. In this study; Raspberry aroma is determined by Gram negative and show the most significant effect against Gram positive microorganisms. Gram negative bacteria in which the microorganism used is determined more efficiency than the Gram-positive bacteria. Gram negative, P. mirabilis (15 mm) showed the maximum inhibition. Gram negative bacteria used against extracts of P. aeruginosa was determined to have no effect. According to the results of the study in which the effect of the extracts against microorganisms with therapeutic use among the population and is recommended by experts revealed the necessity of the use. The side effects of unconsciously should be noted that the use of natural products found. Keywords: Commercially, natural extracts, pathogen, antimicrobial activity, Gram positive, Gram negative.
Giriş Dünya nüfusunun büyük bir bölümünde, özellikle gelişmekte olan ülkelerde bazı hastalıkların tedavisi klasik yöntemlerle yapılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) verilerine göre bu oran %80 olup; hastalıkların tedavisinde bitki özütleri ve içerikleri kullanılmaktadır (Eloff, 1998). Biyolojik çeşitlilik bakımından zengin olan ülkemizde, bazı bitkiler halk arasında tedavi amacıyla kullanılmaktadır (Baytop, 1999). WHO verilerine göre yaklaşık 20.000 bitki tıbbi amaçlarla kullanılmaktadır. Dünyada bitkisel droglar için başlıca ticaret merkezleri ise Almanya, ABD ve Japonya’dır (Lange, 2006; Bayram ve ark., 2010). Son yıllarda antibiyotiklere dirençli suşların ortaya çıkması ve doğal kaynaklı ilaçlarda görülmeyen veya az görülen yan etkilerin sentetik ilaçlarda dikkati çekecek kadar çok olması, bilim insanlarını doğal kaynaklı ilaçları 28
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 28-34, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences)
araştırmaya ve halkı tıbbi bitkilere yöneltmiştir (Dülger ve ark., 1997). Dabbah ve ark. (1970) tarafından yapılan çalışmada limon uçucu yağının gıda patojenlerine karşı pozitif o etkisinin bulunduğu portakal yağının sütün ömrünü 4 C sıcaklıkta, 56 güne kadar koruyucu etkisinin olduğu bildirilmiştir. Dünyada ve ülkemiz ekonomisinde turunçgiller uçucu yağlarının dış alım ve satımında ilk sıralarda yer aldığı bunu nane yağının izlediği Bayram ve ark. (2010) tarafından bildirilmiştir. Portakal yağının aromaterapide kullanımının bulunduğu ve bu sayede beden ve ruh dengesini koruduğu, hoş bir koku solunarak gevşemenin gerçekleştiği, anksiyeteyi, korkuyu, ağrıyı, bulantı ve kusmayı azalttığı, insanlarda iyilik hissini arttırdığı bildirilmektedir (Mamuk ve Davas, 2010). İsmail ve ark. (2010) tarafından yapılan çalışmada kavunun farklı kısımları kullanılmıştır. Metanol ekstraktlarının fenolik içerikleri ile antioksidan özellikleri üzerine çalışılmıştır. Çalışmada gıda ve nötrosotik uygulamalarda potansiyel bir kaynak olarak kullanılabileceği bildirilmiştir. Jan ve ark. (2014) tarafından yapılan çalışmada içerisinde Nar çekirdeği yağı, portakal ve limon ürünleri bulunan toplam 46 farklı formülasyon oluşturularak antimikrobiyal aktiviteleri incelenmiştir. Pseudomonas aeruginosa, Salmonella typhimurium, Salmonella paratyphi, Shigella dysenteriae mikroorganizmaları ile antibakteriyel aktivitesi ve Candida albicans için antifungal aktivitesi araştırmasında birçok formülasyona karşı aktivite göstermediği bildirilmiştir. Tıbbi kullanım amaçlı satışa sunulan bu ürünlerin bilinçsiz kullanımının önlenmesi gerekliliği ve yetkili kuruluşların önerileri doğrultusunda kullanılmasının fayda sağlayacağı bildirilmiştir. Yurtdışında ve ülkemizde bitkilerde bulunan ve antimikrobiyal özelliklerinin, kimyasal maddelerin, uçucu yağların ve bileşenlerinde bulunan maddelerin belirlenmesi konusunda pek çok çalışma yapılmış ve halen devam etmektedir. Yurtdışında yapılan bazı çalışmalar; Jan ve ark. (2014), Alves ve ark. (2015), Aschoff ve ark. (2015), Chadli ve ark. (2015), Zohra ve ark. (2015) ve ülkemizde yapılan bazı çalışmalar; İlçim ve Dığrak (1998), Dığrak ve ark. (1999), Gülçin ve ark. (2004), Altundağ ve Aslım (2005), Barış ve ark. (2006), Kırbağ ve Zengin (2006), Bulduruç ve ark. (2007), Yiğit ve ark. (2009) ve Ökmen ve ark. (2014) örnek olarak verilebilir. Ülkemizde yetiştirilen ve ticari öneme sahip olan portakal yağı, limon yağı, kavun yağı, nar çekirdeği yağı ve ahududu aromasının klinik patojen mikroorganizmalara karşı antimikrobiyal aktivitesi ve sık kullanılan antibiyotikler ile kıyaslanması amaçlanmıştır.
Materyal ve Yöntem Doğal Özütlerin Elde Edilmesi Zonguldak ilinde aktarlar tarafından doğal özütler şeklinde ticari olarak satışı yapılan ve halk tarafından tıbbi olarak tedavi amaçlı kullanımı bulunan Tablo 1’ de sistematik özellikleri ve ticari şekli verilen özütler kullanılmıştır. Çalışmada Rutaceae (2), Cucurbitaceae (1), Rosaceae (1) ve Lytraceae (1) familyalarına ait özütlerden toplam 5 örnek alınmıştır.
Mikroorganizmaların Temini Çalışmada mikroorganizma suşları olarak Gram pozitif; Staphylococcus epidermidis, Bacillus cereus, Bacillus subtilis ve Gram negatif; Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis Escherichia coli kullanılmıştır. Mikroorganizmalar Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Mikrobiyoloji Laboratuarı 29
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 28-34, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences)
Kültür Koleksiyonundan temin edilmiştir. Mikroorganizmaların belirlenmesinde klinik patojen olmaları nedeni ile seçilmiştir. Tablo 1. Çalışmada kullanılan doğal özütlerin bazı özellikleri. No
Özütler
Sistematik özellikleri Tür
Cins
1
Portakal Yağı
Citrus sinensis (L.) Osbeck
Citrus
2
Limon Yağı
Citrus limon (L.) Burm.f.
Citrus
3
Kavun Yağı
Cucumis melo L.
Cucumis
4
Ahududu Aroması
Rubus idaeus L.
Rubus
5
Nar Çekirdeği Yağı
Punica granatum L.
Punica
Familya Rutaceae (Sedef otugiller) Rutaceae (Sedef otugiller) Cucurbitaceae (Kabakgiller) Rosaceae (Gülgiller) Lythraceae (Kınagiller)
Ticari şekli 20 ml şişede 20 ml şişede 20 ml şişede 20 ml şişede 20 ml şişede
Mikroorganizmaların Hazırlanması ve Ekimi Mikroorganizma suşları, Muller Hilton Broth (MHB)' a aşılanarak 37±0.1 °C de 18 saat aktivasyonu sağlanmıştır. Antimikrobiyal aktivite için besiyeri olarak Müller Hilton Agar (MHA), kullanılmıştır. Steril olarak hazırlanan petri kutularına bakteriler, 0.5 McFarland standardı ile standardize edilerek aşılanmış ve 37±0.1 °C de 1 saat inkübe edilmiştir.
Doğal Özütlerden Disklerin Hazırlanması ve Uygulanması Ticari olarak satışı yapılan doğal özütlerin antimikrobiyal aktivitesi Kirby-Bauer Disk Difüzyon Yöntemi kullanılarak belirlenmiştir (Bauer-Kirby, 1966; Murray ve ark., 1999). Örnekler mikro pipet ile 4 mm çapındaki boş steril Whatman kağıtlarından yapılmış disklere 20 μl emdirilmiştir. Ekimi yapılan bakteri kültürleri üzerine özüt emdirilmiş diskler hafifçe bastırılarak yerleştirilmiştir. Sonuçların alınması için 18-24±2 saat süre ile etüvde inkübe edilmiştir. Çalışma üç tekerrürlü olarak tekrarlanmıştır (David ve McCuen, 1988; Bradshaw, 1992; CLSI, 2005).
Mikrorganizmaların Antibiyogramlarının Yapılması Çalışmada kullanılan mikroorganizmaların toplam 19 adet antibiyotik diskine karşı dirençliliği incelenmiştir. Bu antibiyotik diskleri; Ampıcıllın/Sulbactam (SAM/20 μg), İmipeneme(İPM/10 μg), Amikacine (AK/30 μg), Sulphamethoxazole-Trımethoprım(SXT/25 μg), Amoxycıllın/Clavulanıc Acid(AMC/30 μg), Cefuroxime(CXM/30 μg), Ampıcıllın(AMP/10 μg), Ciprofloxacin(CIP/5 μg), Nitrofurantoin(F/300 μg), Cefepime(FEB/30 μg), Aztreonam(ATM/30 μg), Cefixime(CFM/5 μg), Ceftriaxone(CRO/30 μg), Meropenem(MEM/10 μg), Ceftazidime(CAZ/30 μg), Cefozolin(KZ/30 μg) Cefotaxime(CTX/5 μg), Tobramycin(TOP/10 μg) ve Gentamicine(CN/10 μg)’dir. Çalışmada kullanılan bakterilerin ve antibiyotiklerin özelliklerine göre antibiyotiklerin bir kısmı test edilmemiştir (Nt).
Bulgular Çalışmada Zonguldak ilinde aktarlar tarafından satışı yapılan 5 adet doğal özüt kullanılmıştır. Portakal, limon, kavun, nar çekirdeği yağı ve ahududu aroması olarak satışa hazır halde bulunan özütlerin halk arasında kullanımı hakkında gerekli bilgiler Tablo 2’de verilmiştir. Çalışmada 4 familyaya ait, 4 cinsin, 5 türü olarak 30
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 28-34, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences)
belirlenen doğal özütlerin familya, cins ve tür bazında, gösterdikleri antimikrobiyal aktivitenin incelenmesine olanak sağlamıştır.
Tablo 2. Çalışmada kullanılan özütlerin halk arasında kullanım şekli. No 1 2 3 4 5
Halk arasında ve literatürde kullanım şekli Mide rahatsızlıklarında Sindirimi kolaylaştırmada, anksiyete, Sivilce ve akneleri kurutmada Cilt temizliğinde, şişliklerde,. siğilleri yok etmekte,selülitli bölgeleri temizlenmesinde. yağlı ciltlerde yağ oluşumunu azaltmada. Sinirleri yatıştırmada, idrar söktürücü etkileri, kardiyovasküler hastalıklarda Boğaz hastalıklarında, romatizma gibi rahatsızlıklarda, şeker hastalarında dengeleyici, kanser hastalıklarında İshali, öksürüğü, kabızlığı, mide yanmalarını ve kusmayı kesmede, idrar söktürmede, tansiyon düşürücü, ateşli hastalıklarda ateş düşürücü ve damar tıkanıklığını önleyici olarak kullanımı
Referanslar Mamuk ve Davas 2010, Aschoff ve ark., (2015) Alves ve ark., (2015) Dilmaçünal ve ark., (2014) Nile ve Park, (2014). Liu ve ark., (2009). Gündoğdu ve ark., (2010). Fernandez ve ark., (2015)
Zonguldak‘da aktarlar tarafından doğal özüt olarak satışı yapılan ürünlerin antimikrobiyal aktivite sonuçları Tablo 3’de gösterilmiştir. Tablo 3’de görüldüğü gibi, araştırmada kullanılan 5 adet doğal özütün bakteri suşları üzerinde farklı etkiler gösterdiği belirlenmiştir. Gram negatif, P. mirabilis’e karşı 15 mm inhibisyon zonu ile ahududu aroması (4) özütünden elde edilmiştir. Kullanılan yağ özütlerinden ise en fazla etkiyi B. subtilis 13 mm ile limon yağı özütüne ve S.epidermidis 13 mm ile kavun yağı özütüne karşı etki ettiği belirlenmiştir (Tablo 3). Tablo 3. Doğal özütlerin mikrorganizma suşlarında oluşturduğu inhibisyon zon çapları (mm).
Suşlar Gram pozitif Gram negatif
S. epidermidis B. cereus B. subtilis P. aeruginosa P. mirabilis E. coli
Doğal özütlerin inhibisyon zon çapları(mm) 1 2 3 4 5 13 10 8 13 10 9 10 10 15 10 7 10 7 8 10
Gram pozitif bakteriler içerisinde en fazla kavun yağı özütü kullanılan üç mikroorganizmaya karşı etkili olduğu bulunmuştur. Portakal yağı (1) ve nar çekirdeği yağının (5) Gram negatiflere karşı herhangi bir etkisi gözlenmemiştir. Gram negatif bakteriler içerisinde kullanılan özütlerin hepsi en az bir bakteriye karşı etki göstermiştir. Çalışmada kullanılan özütlerin P. aeroginosa bakterisine karşı hiç bir etkisi bulunmadığı belirlenmiştir (Şekil 1).
31
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 28-34, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences)
Şekil 1. Gram pozitif ve Gram negatif bakterilerin inhibisyon zon çapları(mm). Mikrorganizma suşlarının antibiyotiklere karşı oluşturduğu inhibisyon zon çapları (mm) ve dirençlilik durumları Tablo 4‘ de verilmiştir. Çalışmada kullanılan antibiyotik disklerinin Gram pozitif; S. epidermidis 10 mm üzerinde sonuçlar vermiş ve SXT antibiyotiğine karşı direnç göstermiştir. B. cereus için 10 mm üzerinde 5 antibiyotik, 10 mm altında ise 7 adet antibiyotik etki etmiş ve, 4 antibiyotiğe karşıda direnç göstermiştir. B. subtilis için 10 mm üzerinde 7 antibiyotik, 10 mm altında ise 5 adet antibiyotik etki etmiş ve 5 antibiyotige karşıda direnç göstermiştir. B. subtilis ve B. cereus farklı tür olmalarına rağmen aynı antibiyotik disklerine karşı direnç göstermişlerdir. Gram negatif; P. aeruginosa için 10 mm üzerinde 8 antibiyotik, 10 mm altında ise 6 adet antibiyotik etki etmiş ve 3 antibiyotiğe karşıda direnç göstermiştir. P. mirabilis için 10 mm üzerinde 13 antibiyotik, 10 mm altında ise 3 adet antibiyotik etki etmiş ve, 2 antibiyotiğe karşıda direnç göstermiştir. E. coli için 10 mm üzerinde 13 antibiyotik, 10 mm altında ise 3 adet antibiyotik etki etmiş ve, 2 antibiyotiğe karşıda direnç göstermiştir. Tablo 4. Mikrorganizma suşlarının antibiyotiklere karşı oluşturduğu inhibisyon zon çapları (mm). Sayı
Antibiyotik diskleri
Kod
Doz
Gram pozitif S. epidermidis B.cereus B.subtilis
Gram negatif P. aeruginosa P. mirabilis E. coli
1
AMPICILLIN / SULBACTAM
SAM
20 μg
10
15
15
15
15
10
2
İMİPENEME
İPM
10 μg
Nt
Nt
Nt
15
12
15
3
AMİKACİNE
AK
30 μg
Nt
7
7
10
7
10
4
SULPHAMETHOXAZOLE-TRIMETHOPRIM SXT
25 μg
D
9
8
10
12
13
5
AMOXYCILLIN/CLAVULANIC ACİD
AMC
30 μg
10
8
7
8
10
7
6
CEFUROXİME
CXM
30 μg
Nt
D
D
8
10
10
7
AMPICILLIN
AMP
10 μg
16
15
Nt
Nt
10
10
8
CİPROFLOXACİN
CIP
5 μg
Nt
Nt
10
15
Nt
Nt
9
NİTROFURANTOIN
F
300 μg
10
10
10
8
D
10
10
CEFEPİME
FEB
30 μg
Nt
7
10
10
10
15
11
AZTREONAM
ATM
30 μg
Nt
D
D
7
15
15
12
CEFİXİME
CFM
5 μg
Nt
D
D
D
8
8
13
CEFTRİAXONE
CRO
30 μg
Nt
8
10
10
10
15
14
MEROPENEM
MEM
10 μg
Nt
15
15
7
15
10
15
CEFTAZİDİME
CAZ
30 μg
Nt
7
D
D
15
10
16
CEFOZOLİN
KZ
30 μg
12
15
15
10
15
10
17
CEFOTAXİME
CTX
5 μg
Nt
D
D
D
15
8
18
TOBRAMYCİN
TOP
10 μg
Nt
7
7
8
D
D
19
GENTAMICINE
CN
10 μg
16
Nt
8
Nt
7
D
Nt: Test edilmedi. D: Dirençli
Sonuç ve Tartışma Portakal ve limon yağlarının antibakteriyel (Alves ve ark., 2015) ve antifungal (Zohra ve ark., 2015) aktivitelerinin bulunduğu bildirilmiştir. Çalışmamızda portakal yağı özütünün sadece E. coli (7 mm) bakterisine düşük oranda etki ettiği belirlenmiştir. Aynı familya üyesi limon yağının, portakal yağına göre kullanılan mikroorganizmaların %50’sinde daha fazla etkisinin bulunduğu belirlenmiştir. İçerdikleri antioksidan maddeler 32
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 28-34, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences)
ve seviyelerinin önemli derece bu farklılıklara neden olacağı düşünülmektedir. Chadli ve ark. (2015) tarafından, üç farklı çözgen ve üç farklı bakteri kullanılarak narın bakterisidal etkisi farklı dozlarda incelenmiştir. Çalışmamızda nar çekirdeği yağının Gram pozitiflere karşı etkili olmadığı belirlenmiştir. Kullanılan özüt miktarının artırılması ve minimum inhibisyon konsantrasyonlarının belirlenmesi gerekmektedir. Gram negatifler içerisinde P. mirabilis ve E. coli bakterilerine karşı etkili olduğu belirlenmiştir. Kullanılan yöntem ve özütleme işlemlerinin bakteriyel etkisini önemli oranda etkileyeceği düşünülmektedir. Cyclamen mirabile bitkisinin metanol ve etanol özütünün Gram pozitif ve Gram negatif bakterilere karşı yüksek antibakteriyel etkiye sahip olduğu ve minimum inhibisyon konsantrasyonları belirlenmiştir (Ökmen ve ark., 2014). Çalışmamızda kullanılan özütlerin ticari olarak bulunması ve direk tüketiciye ulaşmasından dolayı seçilmiştir. Farklı çözgenler kullanılarak in vitro çalışmaların yapılması ve minimum inhibisyon konsantrasyonlarının belirlenmesinde kaynak olacağı düşünülmektedir. Familya içerisinde bakıldığında çalışmada kullanılan Rutaceae familyası içerisinde en fazla etkiyi limon yağı özütü göstermiştir. Rosaceae (Gülgiller) familyasının ise P. aeruginosa hariçinde diğer tüm mikroorganizmalara karşı en fazla inhibisyon zonları gösterdiği belirlenmiştir. Bu rahatsızlığı bulunan kişilerin kullanımına uygun değildir. Çalışmanın sonuçlarına göre halk arasında tıbbi amaçlar doğrultusunda kullanımı bulunan özütlerin mikroorganizmalara karşı etkisinin bulunduğu, kullanımının uzmanlar tarafından yapılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Doğal ürünlerin bilinçsizce kullanımının yan etkileri bulunabileceği unutulmamalıdır. Bu araştırmada ticari olarak satışı bulunan doğal özütlerin antibiyotiklere kıyasla antimikrobiyal özellik taşıdığı bulunmuştur. Gelecekte yapılacak olan çalışmalarla, kullanılan doğal özütlerde bulunan ve antimikrobiyal özellik gösteren maddelerin moleküler yöntemlerin kullanılarak belirlenmesinde, tıp, farmakoloji ve eczacılık alanlarında kullanılma olanaklarının araştırılmasında ve ekonomik açıdan faydalanılmasında yararlı olacağı kanaatindeyiz.
Kaynaklar Altundağ, Ş., Aslım, B. 2005. Kekiğin Bazı Bitki Patojeni Bakteriler Üzerine Antimikrobiyal Etkisi. Orlab On-Line Mikrobiyoloji Dergisi. 3(07): 12-14. Alves, J.A., Mantovani, A.L.L., Martins, M.H.G., Abrao, F., Lucarini, R., Crotti, A.E.M., Martins, C.H.G. 2015. Antimycobacterial Activity of Some Commercially Available Plant-Derived Essential Oils. Chemistry of Natural Compounds. 51(2): 353-355. Aschoff, J.K., Kaufmann, S., Kalkan, O., Neidhart, S., Carle, R., Schweiggert, R.M. 2015. In Vitro Bioaccessibility of Carotenoids, Flavonoids, and Vitamin C from Differently Processed Oranges and Orange Juices [Citrus sinensis (L.) Osbeck]. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 63(2): 578-587. Barış, Ö., Güllüce, M., Şahin, F., Özer H., Kılıç, H., Özkan, H., Sökmen, M., Özbek, T. 2006. Biological Activities of the Essential Oil and Methanol Extract of Achillea biebersteinii Afan. (Asteraceae). Turkish Journal of Biology. 30: 65-73. Bauer, A.W., Kirby, W.M., Sherris, J.C., Turck, M. 1966. Antibiotic Susceptibility Testing By a Standardized Single Disk Method. Americana Journal Clinical Pathology. 45: 493-496. Bayram, E., Kırıcı, S., Tansı, S., Yılmaz, G., ArabacI, O., Kizil, S., Telci, İ. 2010. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Üretiminin Arttırılması Olanakları. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ziraat Mühendisligi VII. Teknik Kongresi. 11-15. Baytop, T. 1999. Therapy With Medicinal Plants in Turkey. 2nd Edition. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. Bradshaw, L.J. 1992. Laboratory Microbiology. Fourth Edition. Printed in U.S.A. 435s. Bulduruç, N., Dığrak, M., Çilingir, G. 2007. Kahraman Maraş Bölgesinde Yetişen Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitki Ekstraktlarının Antimikrobiyal Aktivitelerinin Araştırılması. KSU Journal of Science and Engineering. 10(2): 17-24. Chadli, R., Bouzid, A., Bouzid, K., Nader, H. 2015. Bactericidal Effect of Aqueous Extracts of the Bark of the Pomegranate (Punica granatum L.) on Bacteria. European Journal of Molecular Biotechnology. 7. CLSI (Clinical and laboratory Standards Institute). 2005. Performance Standard for Antimicrobial Susceptibility Testing. Fifteenth Informational Supplement. Document M100-S15, CLSI, Wayne, PA. Dabbah, R., Edwards, V.M., Moats, W.A. 1970. Antimicrobial Action of Some Citrus Fruit Oils on Selected Food-Borne Bacteria. Applied 33
Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 28-34, 2015 (Journal of Anatolian Natural Sciences) Microbiology. 19(1): 27-31. David, A.P., McCuen, J.P. 1988. Manual of BBL Products and Laboratory Procedures. Sixth Edition. U.S.A, 67-72. Dığrak, M., Alma, M.H., İçlim, A., Sen, S. 1999. Antibacterial and Antifungal Effects of Various Commercial Plant Extracts. Pharmaceutical Biology. 37(3): 216-220. Dilmaçünal, T., Erbaş, D., Koyuncu, M.A., Onursal, C.E., Kuleaşan, H. 2014. Efficacy of Some Antimicrobial Treatments Compared to Sodium Hypochlorite on Physical, Physiological and Microbial Quality of Fresh-Cut Melons (Cucumis melo L. var. inodorus). LWT-Food Science and Technology. 59(2): 1146-1151. Dülger, B., Gücin, F., Malyer, H., Bıçakcı, A. 1997. Antimicrobial Activity of Marigold (Tagates minuta L.). Acta Pharmaceutica Turcica. 39(3): 115-119. Eloff, J.N. 1998. Which Extractant Should Be Used for The Screening and Isolation of Antimicrobial Components From Plants? Journal of Ethnopharmacology. 60: 1-8. Fernandes, L., Pereira, J.A., Lopéz-Cortés, I., Salazar, D.M., Ramalhosa, E., Casal, S. 2015. Fatty Acid, Vitamin E and Sterols Composition of Seed Oils From Nine Different Pomegranate (Punica granatum L.) Cultivars Grown in Spain. Journal of Food Composition and Analysis. 39: 13-22. Gülçin, İ., Uğuz, M.T., Oktay, M., Beydemir, Ş., Küfrevioğlu, Ö.İ. 2004. Evaluation of the Antioxidant and Antimicrobial Activities of Clary Sage (Salvia sclarea L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 28; 25-33. Gündoğdu, M., Yılmaz, H., Şensoy, R.İ.G., Gündoğdu, Ö. 2010. Şirvan (Siirt) Yöresinde Yetiştirilen Narların Pomolojik Özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 20(2): 138-143. Ismail, H.I., Chan, K.W., Mariod, A.A., Ismail, M. 2010. Phenolic Content and Antioxidant Activity of Cantaloupe (Cucumis melo) Methanolic Extracts. Food Chemistry. 119(2): 643-647. İlçim, A., Dığrak, M. 1998. Bazı Bitki Ekstraktlarının Antimikrobiyal Etkilerinin Araştırılması. Turkish Journal of Biology. 22: 119-125. Jan, F., Hussain, I., Muhammad, N., Adnan Khan, M., Ali Khan, M. 2014. In-vitro Evaluation of Antimicrobial Branded Herbal Formulations for Their Efficacy. Journal of Clinical Toxicology. 4(188): 2161-0495. Kırbağ, S., Zengin, F. 2006. Elazığ Yöresindeki Bazı Tıbbi Bitkilerin Antimikrobiyal Aktiviteleri. YYÜ, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.). 16(2): 77-80. Lange, D., 2006. International Trade in Medicinal and Aromatic Plants. Medicinal and Aromatic Plants. 155-170. Liu, G., Xu, X., Hao, Q., Gao, Y. 2009. Supercritical CO2 Extraction Optimization of Pomegranate (Punica granatum L.) Seed Oil Using Response Surface Methodology. LWT-Food Science and Technology. 42(9): 1491-1495. Mamuk, N., Davas, N. İ. 2010. Doğum Ağrısının Kontrolünde Kullanılan Nonfarmakolojik Gevşeme ve Tensel Uyarılma Yöntemleri. Şişli, Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Bülteni. 44: 137-144. Murray, P.R., Baron, E.J, Pfaller, M.A., Tenover, F.C., Yolken, R.H, 1999. Manual of Clinical Microbiology 7th Edition. ASM: Washington DC. Nile, S.H., Park, S.W. 2014. Edible Berries: Bioactive Components and Their Effect on Human Health. Nutrition. 30(2): 134-144. Ökmen, G., Ceylan, O., Erdal, P., Işık, D., Bayrak, D., Kardaş, Ş., Arslan, A. 2014. Gıda Patojenlerine Karşı Cyclamen mirabile Hildebr. Kök Özütlerinin Antimikrobiyal Aktivitesi Üzerine Bir Çalışma. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi. 5(2): 1-7. Yiğit, D., Yiğit, N., Aktaş, E., Özgen, U. 2009. Antımıcrobıal Actıvıty of Walnut (Juglans regıa L.) Turkish. Microbiological Society. 39 (1-2): 711. Zohra, H.F., Rachida, A., Malika, M., Benali, S., Samir, A.A., Meriem, B. 2015. Chemical Composition and Antifungal Activity of Essential Oils of Algerian citrus. African Journal of Biotechnology. 14(12): 1048-1055.
34
