An Corra-Ghiullan Glas

,C6

AS

don Chorra-Ghiullan Ghlas?, IAIN SEATHACH

ABSTRACT' In oral tradition, as well as in literature, the theme is well known of the young man who takes leave of his betrothed or spouse, with the

agreement that she is free to (re)marry if he does not.retum within a specihed p".roo oitir*l-ufin r,i, return after mant' years' unrecognized, he is told that her wedding *lil tuk. ptac" tt at'nigt i. H;;;;;; ffi; a concealed message' they are reunited and he takes porr.rrion oriis former holdings. The story is central to the odyssey of Homer, and is likely.u.n otJ.r.-in its oral versions it is widespread, particularly in Europe from medieval timei and rru, ul"n girr"n the international tale classification ATU 974'The Homecoming Husband'. rnt.."rting variants of the ston. have been recorded from Scottish Gaelic storj,tef f.rs lf f"ay ir"'f;";;#il;;,; Perthshire in 1900,.and by the present writer in cape bretori, No-vu scotiu in 197g. The Gaelic variants are described, and situated within theiiint..nutlonutiut. context.

Anns

a'

Ghearran 'sa bhliadhna

l89l

thdisich

a'

Bhaintighearna Eilidh

Stiirbhart Mhoire._ nighean Diirc Athaill, air trusadh a dheanadh do bheul-aithr[ uno unliorramachd pheairt, tar , d'rugadh.i' Mun tdnaig ceann na bliadhna sin bha sreath do l"ubh;;i;;r."

ceudan

air an lionadh leis do stdireannan is drain ionadail bho dhualchas bed un i_rrrruigrr,

-

aon dhe na chruinneachaidhean as luachmhoire a tha ri ftraotainn an diugh unn uln ieul-aithris na Gdidhlie. lna stdireannan sin a' gabhail astaigh a' mh6r-chuid dhe na g"rem,."*r"Jr*;;d;;

##';ir' ann an Albainn: sgeulachdan m6ra eadarndiseanta; eachdraidhean air sithichean, tdchar. famhraichean,

-

bocain, each uisge is creutairean osnddarra eile; naidheachdan air ainmeannan-::. ^ agus eachdraidhean ionadail. Ged a bha na gndithean seo air rdm anns gach ceam:. _ dhen Ghdidhealtachd, tha roinn mhath dheniithchas "iirrr. a tha anr;.g"dh na leabhrain obrach . sdnraichte a thaobh susbaint is cruth, agus air leth feumail anun ,unrirur.t "r .. a' Bhaintigheama ach -u mhios a' trusadh 'sa raon nuair . cha robh a thug i sios an naidhea: - le ceathramhan drain 'na cois. Tha mi 'ga toirr un ,eo rit"roti* (Stewart Munay :,.,.

?rlfiil:

[AN] CORRA GHIULAN GLAS Mrs. Macpherson [Nether Invervack, Wed. Ig.3.lg9tJ . Bha baintighearn' aig an robh aona mhac, agus bha e ihdin agus ,bhanaltradh aige 'mach latha 'gabhail srdide. Chaidh a' bhanaliraan ;ttuigrr o'" bhith ,bha anns a. bhail', agus dh'ftrdg i an giullan car beagan aig an doras. Ghoid ,n fheadhainn a bhios 'sguab' nan similearan e. chuir 'bhaintighJarn' forais anns a n-uile dit, air son a leinibh ach cha d'fhuair i sgeul air. chaidlimdran bhliadhnaichean seachad agus cha d'fhuair i sgeul riamh air. Ach bha comharr' ann an craiceann an leinibh gum fainicheadh a mhdthair fhdin e c'dite air bith am faiceadh i e. chaill a' bhaintighearn' diil gum falc_eadh i seall' gu oratl, tu.re rinn i 'n dird a h-inntinn gu pos' a rithistich. chaidh i r"t-rr" ;grr"urtail dheth, agus srdide ann an coill' suas bhon taigh aice agus thachair gille oirre anns a' agus labhair i ris ann an cdmhradh garbh, "cd ds dona' chorra ghiullan ghlas?" "fii[', agus seo mar a fhreagair an giullan. Mas glasa mise, 's glas am feur, 'S glas a' choill' fo duibh neul, 'S glas am badan tha 'm bdrr a, chroinn, 'S their leam flrdin gur glas an cuileann. 222

CO AS DON CHORRA-GHIULLAN GHLAS?'

'S glas an claidheamh thdid anns an truaill' 'S glas an tuadh thdid anns a' chois, Ach mar bhios am faobhar gu tana geur Gu dd 's misd' a gnd bhith glas. 'S geal ambainne 'thig bhon a'bhuaile, 'S geal a shnuadh 's gur ro mhath 'bhlas, Ach nuair a sgathas an gruth on mheug, Cailleas e a shnuadh 's bios e glas.

'S dearg an earbag thig bhon a' phreas Ri am samhraidh agus teas Ach nuair thig an geamhradh fada, fuar Caochaileas

i

snuadh is fdrsas i glas'

Thuig a, bhaintighearnaair a'chainnt aige gum b'e 1 lellabh fdin a bh'ann, agus 'thuillieid air sin, cnJlmnia i air cirl an amhaich aige, 's dh'aithnich i air a' chomharr' i dhachaigh 's rinn a bha anns a' chraiceann gum b'e 'leanabh flrdin a bh'ann. chaidh fhad' 's bha cuideachd iad 's dh'fhuirich e, i air ais g.rn-d'fhrrair i cuirm mhdr ai6on idir. i do cha iad bed. Agus Phds A11 remember of song, maY be more' 'rann eile' - bho as deaghaidh sin (25.3.91) flruair a' Bhaintighearna tuilleadh dheth -

Seachdainn

phiuthar na bana-bheulaiche, Sine NicUilleim, Sruthan:

A bhean thachair orm

san

din

'S an tur tha shuas bhon eas, Labhair i le cdmhradh borb .Cd ds don chorra' ghiullan ghlas?' (Stewart Murray: 162-64, 's faic td. 574' 5831ann an cery nunn ri deireadh nan 1970s chaidh dran fon aon ainm draid a rec6rdadh am Pan-aigc ann thogadh Breatann, Alba Nuadh, bho Iain MacNill ('Iain mac Dhdmhnaill Bhdin') a a' Chamais Leathain, Siorramachd Inbhirnis, aois mu 88'1 Air r6ir aithris 's ann d Bamaigh a thdnaig an sliochd sin do Chloinn Nill:

A

's a mhdthair bochd' sgoil cdmhla 's dhan dol iad a' bhiodh Agus an nighean, cna a'nramn an dama duine gun an duin' eile' Bhiodh iad cdmhla air ais 's air adhart a h-uile latha riamh' Mu dheireadh rinn iad suas ri ch6ile gum pdsadh iad' Thuirt e gu feumadh esan falbh matir, agus gun tugadh e seachd

'S e gille bochd

UnuOftttu

a bh'ann. Bha athair

air falbh mun tilleadh e

airson airgead

a

dheanamh, 's dar a thilleadh e gum pdsadh iad' Dh'fhalbh e, thug e na seachd bliadhna air falbh ag obair 's deanamh airgid-'s an oidhche a thdnaig e dhachaidh fhuirt a mhdthair ris gu robh an nighean a bha seo, a' bhainis aic' ann an nochd 's i dol a phdsadh air 1a'r-na-mhdireach'

'

'sna ceathftrmhm a' tryd 8848. Air a chldradh leis an righdar 1016178. Ged a tha facal neo dhir Thugadh an t-sidd gu ledr' soilleir seagh tha an is fiaimneachaidh, aisig thaobh a duilgheadas -nr (AIM), Ste- Rose' a bho iosaig 'Ic Iain ceathramh agus corra fhacal eile bho sheinn Ailig choimhearsnach do dh' Iain mac Dhdmhnaill Bhdin.

223

IAIN SEATHACH cha tuirt e guth. Dh'frralbh e 's dhreas e e-fhdin anns an t_seann aodach mun do dh'fharbh e riamh. chaidh a bh,air e ann dh,ionn*igh;;r;;rseadh. Ghnog e ais an dorus' c6 thdnaig dh'ionnsaigh an doruist ach bh; -i: d;:fi.,'i "r"uuiuiran i aira dhol astaish ,: chaidh e astaigh'

Bha

j:#fifffl?:fle

iai a'

eabhait

", t*n,

am faodadh.,uoi.u,, a ghabhail,

,,?j,

orun. Mu dheiriadh Jr,;n uoaadh. rhdisich e air

'S an t_seachdamh bliadhna dhan eun ,G obair le bheul anns a, chraoibh;

Obair [dhaor], a, chairt bhith dian

Dhan eun gus na tholl e a, chraobh. 'S glas am fochunn, ,s glas am feur, 'S glas an gleann ud thall fo neul'S glas an dlilleach air a, chraoibh, 'S ar leam fhin gur glas an ailm. 'S glas an claidheamh th6id ,san truaill, 'S glas an tuagh as an t6id cas; Ach ma bhios i tana, geur Cha mhisde a feum u bhith glus. Sin dar a labhair a, bhean irr, .Lig astaigh [e] bho rhis gu erad.:

Labhair bean_an_taighe b;.b: .C6 ds tha'n Corra_Ghiullan Glas?,

['S lasadh teine fo phloc, Tiormachadh cldimhe ann an cuan,]2 Comhairle thoirt air bean bhorbMar bhuill' uird air iarunn fuar. [Iasgach an lochain gun lion

Siol a chur air tir ,s i fliuch, 'S breith air easgann

ann an sruth. 'S mairg a thug gaol riamh do dh;flrear.i3 BiriOh fiiran dg amach. Cha till asraigh air an uair;

Eiridh bean dg as a dhdidh 'S thdid iad le ch6il, an taobh tuath. Thuig ise gura h-e a bh'ann. Dh'ftrarbh

;lTLi,",:T"*',lX"iiit""ug *"oJlHT.TJJfJffit il-"t;i:rTac

2

Air rdir AIM'

3

Air rdir AIM.

r,ip, sJnoirno

''

esan amach.

'huidh

i

Dh,fhalbh i astaigh do bhqthroom,

",,,".r' "i.

""ffi#

,s1r,omi.r,

i

",u"

Dhdmhnaill Bhdin air na ceathramhan; caoin nach cuala mi --=

rcinefo phloc

/

Tiormachaelh cldimheatlhfo shruth

224

.CO AS DON CHORRA-GHIULLAN GHLAS?'

labh- air

Labh

- air

bor

(lor - ra

"c6

Ghiul

-

-

b,

lan

Ann an saoghal Gdidhlig na h-Alba air fad, chan fhiosrach mi air aon eisimpleir eile dhen dran is naidheachd amach bhon dd innse a tha seo, 's iad air an trusadh air astar m6r bho ch6ile. Ma's ann as na h-Eileannan an Iar, airneo d Miideart/M6rar a thdnaig an darna fear rud a tha dualach gu ledr 'sa chedrnaidh sin do Cheap Breatann bhiodh an sgaradh astair sin ann eadar an iar-thuath -

agus Siorramachd Pheairt 'san earra-dheas, agus m6ran dhen Ghdidhealtachd eatorra. Gun ftrios le cinnt gu d6 thachair'san eachdraidh a thaobh siubhal is lionsgaradh gach drain is naidheachd, tha seo a' cur romhainn gu faodadh 'An Corra-Ghiullan Glas' a bhith air a shuidheachadh ann an Albainn fad iomadh linn. D6 is ciall dhan ainm 'Corra-Ghiullan'? Fhuair mi am beachd a's fheirr liomsa bho Iain MacAonghuis, am measg nan iomadh cdmhradh a bh'againn air dha bhith air sgriob oirnn ann an Alba Nuadh aig deireadh nan 1980s; tha seo ann, suidhichte ann am farsaingeachd-inntinn bhuan a thug buaidh air aon ghinealach is cdrr - gun ghuth air faochadh anama ann an sgoilearachd na Gdidhlig 's a tha a' leanaid chun a' latha an diugh. Air r6ir seo, faodar a ghabhail mai 'flracal fillte' - coltach ri faclan dhen t-sedrsa a tha bitheanta gu ledr ann am bdrdachd - 'sa bheil 'corr(a)- a' ciallachadh 'air leth, sdnraichte'.4 Mar a chitheai'run dran againn fhin agus anns na sedrsachan eile dheth a bhuineas dhan lion dirthchais air feadh na Roinn Edrpa, dh'fheumadh an .giullan' a bhith air leth ddna, tedma ma shoirbhich leis 'san t-saoghal a bh'ann. Air rdir seinneadaiieile 'san aon pharraiste bha na ceathramhan'lasadh teine fo phloc...iasgach an lochain gun lion', etc. a' tarraing air gniomhan a bha doirbh a choilionadh, aimeo do-dhdanta.s 'S flriach stil a thoirt air cruth an dd innse againn agus mar a tha iad a' gabhail astaigh dran is

rosg le ch6ile.

A nist, aithnighidh

luchd beul-aithris a

th' air iine a thoirt a'

cldradh ann an

coimhearsnachdan Gdidhealach nach eil seo 'na annas buileach; bidh an t-dranaiche gu tric ae aithris naidheachd a tha ceangailte ris an dran a tha e gabhail, gu h-draid do neach a thdnaig bho thaobh amuigh na coimhearsnachd 's gun fhios aige air na daoine 's an 'drd-chotheacs' shoisealta a tha an cois nan ceathramhan. A thuilleadh air sin, tha cuid do dh'drain ann nach tuigeadh duine beo buileach as aonais na naidheachd tha fuaighte riu. Uaireannan, bidh an t-dranaiche eadhon a' faighinn tlachd ann a bhith a' deanadh feum dhen naidheachd ann am fianais neach uir mar mheadhon oideis: a' gluasad air n-ais 's air n-adhart eadar rosg is bdrdachd agus a' sealltainn cho snasail 's a bha obair a' bhdird. Air sdilleabh seo, gheobhar suas ri leth-cheud naidheachd dhen t-sedrsa ann an cairt-lann sedmbair nan sgeulachd aig Sgoil Edlais na h-Alba, cuspair obrach a rha airigh air tuilleadh rannsachaidh, gu h-draidh air na ceanglaichean a tha bed 'san durhchas ea,t,r

'

PaceMunay: 164

g1.

'little'

i Faic nota 1. 22s

IAIN SEATHACH bdrdachd nan dran agus rosg nan sgeulachd. A nist, air a' cheud sealladh 's ionnan seo agus

.:-

Corra-Ghiullain Ghlais. Gun teagamh,'san innse a thug sios a'Bhaintighearna Mhoi:.-. Siorramachd Pheairt, tha na ceathramhan flrdin na's coltaiche ri dubh-fhacail na bhith . freagairt choileanta air a' cheist bho mhdthair, 'C6 ds don chorra ghiullan ghlas?', agus as ac.- naidheachd cha bhiodh annta ach fuigheall gun bhuintealas. Tha barrachd seagh ann an in:-... 'ac Dhdmhnaill Bhdin d Ceap Breatann: tha an cirs-diginn 'sa bheil an Corra-Ghiullan GI".

dheanadh soilleir gu bheil riatanas

air sedltachd is cainnt dhiomhair. Gu ire minicL :

naidheachd na ceathramhan dhuinn - ach chan ann buileach. 'San dd innse seo tha na ceath:.ts e seo a tha tgan sdnrachadh bhon chdrr dhe na h-,. -ann mar phdirt dhen naidheachd, agus pios bheulaiche. Gu dearbh, tha na ceathramhan a th' . le rosg bhon mineachadh th' air am suidheachadh anns an naidheachd seo coltach ris na duain a gheobhar ann an eachdraidhean =na F{inneadh, cleachdadh alha a' toirt 'nar cuimhne a' mheasgradh drsaidh sin do rosg is ba:: ris an can cuidprosimetrum agvs a nochdas as na h-eachdraidhean gaisge as sine a gheobhar :ldmhsgriobhannan meadhon-aoiseil na h-Eirinn. Ged nach eil An Corra-Ghiullan Glas a' nochdadh ach dd thurus thall 's a bhos ann an si Gdidhlig na h-Alba tha e buinntinn do ghne eadarnhiseanta a Iha sgaoilte air feadh cuid mht : Roinn Edrpa, le freumhaichean a tha sineadh air n-ais chon nan linntean roimh-eachdraidhei.. amach 'san fharsaingeachd gu ruige na h-Aisia mheadhonaich. Mar ghnd, tha e air ainmeach:. t-siostam shedrsachaidh sgeulachd mar ATU 974 'Turus Tillidh a' Ch6ile Phdsda' Homecoming Husband'), agus air r6ir choimeasan luchd-rannsachaidh eadar cao.: thionndaidhean a chaidh a thrusadh 'sna dtthchannan 's na cdnanan c6ine, tha am bun-s-eeu leanas:

As deaghaidh dha cdile posda a bhith air falbh air turus c6in, neo air a chumail an greim, fuirghidh a' bhean dg gu dileas aig an taigh air r6ir gealltanas a rinn iad 'sar: dealachadh, gu ceann irine draid - mar as trice seachd bliadhna. Nuair a bhios sin suas 's gun a c6ile a thilleadh, 's ftreudar dhi c6ile tr a ghabhail, 's cuirear bainis ar: ddigh. 'S ann air latha na bainnseadh, gun flriosda dhi flr6in neo dhan t-sluagh. a thilleas a c6ile pdsda far a thuruis, 's e air a sgeadachadh ann an seann aodach giobagach, coltach ri diol d6irce, air ddigh nach gabh e aithneachadh tuilleadh le muinntir a' bhaile. Ann an caochladh shedrsa dhen ghnd sgeula seo, tha coltas corpora an fhir shiubhail air athanachadh air thdilleabh aois 's a' chruadail thron deach e air a thurus. Ann an iomadh dreach dhen naidheachd, nuair nochdas an taistealach seo aig dorust taigh na bainnseadh, bidh 'bean bhorb' (mdthair bean na bainnseadh) airneo fear dhen chdmhlan astaigh a' feuchainn air bacail a chur air le mi-mhodh is buirbe. Ach tha comharraidhean ann air rdir chnan is cultair - a tha fb dheireadh a' ligeil ftraicinn c6 e: fdinne a thug a ch6ile dha mun do dh'fhalbh e; cu 'san lirchairt a dh'aithnigheas e; seann chreuchd; airneo iomlaid is cluichcheathramhan eadar e ftr6in os a ch6ile, mar a chunnaic sinn shuas. Tha barrachd air ts aon char ann an deireadh an sgedil: taghaidh a bhean a' cheud ch6ile gun an corr bheir am fear-tillidh aichbheil le ch6ile; amach teichidh an dithist ann mu dheidhinn; air na suirghichean 's gheobh e air n-ais sealbh air c6ile is oighreachd (faic Uther' 2004: l,607-608; Brednich 1990:702 704).

Aithnighidh gach leubhadair gura h-ionnan an gedrr-chunntas seo agus brigh a' chunntais ddn ainmeil sin, Odysseia H6mair, agus gun teagamh cha robh obair litreachais ann a thug ban'r buaidh air an t-saoghal chlasaigeach 'na h-irm ach an lliad flr6in (Casson 2001: 54). A thaobh t dnraidh Odysseus, tha na coimeasan ri naidheachd a' Chona-Ghiullain Ghlais an dd cuid follais agus bunaiteach. Mun do shedl Odysseus amach gu cogadh na Troidhe, gheall a bhean, Penel nach gabhadh i c6ile'na dite gus an tigeadh feusag air aodann a' ghille aca, Telemachos. An d a' chogaidh, 's e mi-chdrdadh is aimhreit eadar na diathan 'sna speuran a thug air Odysseu, 226

.CO AS DON CHORRA-GHIULLAN GHLAS?' deichead eile flrulang air fdgradh, a' sior stri gus a bhean 's a dhachaidh a bhuannachd. Air dha eilean draich a ruigsinn, cuir e air seann aodach 's nochd e aig dorust antallamh6ir ann riochd lethsheann diol ddirce. Nuair thug cuid dhe na bha astaigh dirbhlan dha air sdilleabh a choltais, thdnaig a shdrr-chomasan am follais, gu h-draid le bogh' is saighead, cho math ri shedltachd a' cdmhradh ri Penelope. oSan eadar-dma, dh'aithnicheadh e le Eurycleia, a bhan-altruim aosda, air seann chreuchd-lot air a shliasaid nuair nigh i a chasan; flruair e creideas cridhe Penelope mu dheireadh nuair dh'innis e dhi mar rinneadh an leabaidh-phdsda, rud a bha eadarra fh6in amhdin. 'San t-sabaid a dh'6irich, chaidh na suirghichean 's an luchd leanmhainn a chur 'sa ruaig le Odysseus ,s a mhac, 's bha Odysseus air ceann-uidhe a thuruis a ruigsinn le bhean ri thaobh 's le ldn shealbh air oighreachd shinnsearail. Mar sin dheth 's l6ir dhuinn gu bheil an naidheachd againn 'na cruth bunaiteach a' leantail air n-ais co-dhiubh gu ruige linn H6mair, agus 's e sin an sampla as drsaidhe a th'againn dhi. Aig aon dm air thdilleabh choimeasan ghnathasan bhedil eadar na gheobhar 'san Odysseia agus seann litreachasan eile (m.e. diin a' Rig Veda irs na h-Innseachan) bhite a' gabhail ris gura h-ann bhon t-saoghal Indo-Edrpach a tha priomh-thirs a' chuspair-sgedil ri ftraighinn. 'Sa cheud 's a chaidh, getd, tha rannsaichean'sa Ruis air fianaisean susbainteach a thogail gura h-iad na treubhan siubhlach Turcach is eile feadh mh6r-raointean na h-Aisia Mheadhonaich a dhealbh an tdama bho thts, agus gun do thogadh an dileab sin le muinntir na Roinn Edrpa mar iasad 'sna linntean meadhon-aoiseil, airneo na bu trdithe na sin. 'S na 1960s thdnaig anailis gheur-chiiseach amach leis an Ruiseanach Victor Zhirmunsky a' toirt sealladh farsaing air eachdraidh is sgaoileadh na tdama 's na tha fuaighte rithe air feadh Aisia 's an Roinn Edrpa. Tha i seo a' toirt am follais gu bheil 'tdama an drain tillidh' air a riarachadh ann an dir roinn leathan. Tha a' cuid as sine dhith air taobh an ear na h-drainn-sgaoilidh, m.e. Odysseia H6mair agus na duain ftrada ds Aisia, a' cumail ri saoghal na gaisge agus spdirn mu cheannas na treubha. Air taobh an iar 'san Roinn Edrpa, tha gnd ir air tighinn air lom le sealladh agus cumadh-

inntinn romansachail, carar coltach ri nobhail. Ged is l6ir dhan leubheadair gu bheil a'ghne Edrpach seo dhen tdama air m6ran dhe na cuspairean a chumail a tha fillte astaigh ann an ddrn H6mair, a dh'aindeoin buaidh an litreachais sgriobhte chan ann bhon taobh sin a thdrmaich i. Tha sgoilearachd choimeasan bhon fhicheadamh ceud a' deanadh soilleir gura h-e aithris bhedil fhuadain an t-sluaigh ('Miirchen'), a' tighinn anuas bho linn ro-eachdraidheil 's ddcha, bu bhun dhi (Zhirmunsky 1966: 212-80). Gun teagamh, 'na chruth 's ona susbaint tha An Corra-Ghiullan Glas

mar phirirt dhen taobh Edrpach seo do ATU 974 - antaobh as motha a th' air a riochdachadh ann an leabhar-sedrsachaidh sgeulachd Uther. Gheobhar ann an iomadh dithaich e: 'sa Ghearmailt, 'san Fhraing, 'san lJngar, 'san Eadailt, 'sa Spdinn 's as na h-drainnean Sldbhach, gu h-draid anns na duain mh6ra gaisge a chldradh 'san flricheadamh ceud ann an Serbo-Croatia (cf. Lord 1960:24259). Chan eil fianais air 'sna dirthchannan fada mu thuath (m.e. 'san Nirribhidh agus 'san t-Suain) ach fior chorra uair, neo fiir 's ann an Eirinn (Uther 2004'. l, 607_608 Christiansen 1992: 215: af Klintberg 2010: 412 O Sriilleabh6in 1963: 193). Tha an t-eisimpleir sgriobhte as tririthe a' tighinn irs an llmh linn; tha na sgriobhannan romansachail seo buailteach air cudthrom a chur air tursan fada 'thar chuain', gaol agus dilseachd. Bha seo ri linn Chogaidhean na Croise. cuspair fasanta, tha e coltach, a chuidich leis lionsgaradh cho fada 'san dm, 's tha sedrsachan dheth ri fhaotainn ann an cuid dhe na leabhraichean ainmeil sgeulachd mar Gesta Romanorum (dir. 193) agus Decamerone Bhoccaccio (Tolstoi 1934: 261 62: Brednich 1990: 703). Tha an naidheachd air a h-aithris ann an caochladh chruthan beul-aithris 'sa Roinn Edrpa: drain an t-sluaigh, baileadan, naidheachdan ionadail, sgeulachdan eadarndLiseanta, romansachan, novellan sgriobhte: iomadaidheachd a dh'fhdg a comharra, 'nam bharail, air structar neo-chumanta a' Chorra-Ghiullain Ghlais aig na Gdidheil. Bho na meadhon aoisean anuas tha sruth ldidir dhen dileab Edrpach seo ann am Breatainn 'sna baileadan Beurla 's Albais Hind Horn's King Orfeo (iir. 17 is 19 ann an Child); fhuaireas gabhail dhen darna fear 'san naoidheamh ceud deug bho sheinneadair Sealltainneach. Bhon tha cuspair 227

IAIN SEATHACH tillidh cho measail agus buan aig an t-sluagh, ma dh'fhaoidte gura h-aru1 ghs 1[irqpann am Breatainn a thug Gdidheil na h-Alba i. 'S tric a leum a leithid fairis air criochan cdnain u

tdama an drain

cultair air

tir m6r na Roinn Edrpa, agus 's gann gun gabh fianaisean

coltach dhen tdana

romansachail lorg ann an Eirinn neo as na dithchannan mu thuath, far a bheil an riochdachadh ch. lag. Ach chan eil sinn ann an suidheachadh tighinn gu fuasgladh neo lhn dearbhadh le cinnt. Am feasgar sin a ghabh Iain mac Dhdmhnaill Bhdin An Corra-Ghiullan Glas, bha fear eik cdmhla rinn: Lachlann Dhdmhnaill Nill, sir dranaiche le edlas domhainn is farsaing air dirthchas ar dite. Neo'r-thaing nach do dh'6ist Lachlann gu dlith ri gach ceathramh is car dheth. Aig deireadh na sgedil gun guth a ghrddhainn lig e flraicinn an tlachd agus an gluasad cridhe a thdnaig air, agus che

b'iongnadh linn sin.

Ttslx W[nslu (m.).

BREnNrcH, RoLr

1990

Enzyklopddie des Mcirchens. Band 6. Berlin, New York.

CessoN, LroNsr.

2001 Cnnl,

FRANCTS

Libraries in the Ancient World.New Haven and London. Jeuns (ro.).

1956

The

English and Scottish Popular Ballads. Vol

1.

New York.

CnnrsrraNsgN, RnnaR Tu.

1992

The Migratory Legends. FF Communications No. 175. Helsinki.

ap KrrNreenc, BENGT.

2010

The Types Helsinki.

of the Swedish Folk

Legend. FF Communications No.

ifit

Lonl, At-esnr B.

1960

The Singer of Tales. Cambridge, Mass.

McrRucutrN, JouN.

1975

'The Return Song in Medieval Romance and Ballad: King Hom and King Orfeo'. The Journal of American Folklore, Vol. 88, No. 349: 304-301 .

O SunrseeHAm, SgAN.

1963

The Types of the Irish Folktale. FF Communications No. 188. Helsinki.

SrBwenr MURRAY, LADY Evr,r-r'N.

2009 Tolsror,

Tales from Highland Perthshire. Translated and edited and Tony Dilworth. Aberdeen.

by Sylvia Robertscr

J.

1934

'Einige Miirchenparallelen zur Heimkehr des Odysseus'. Philologus 89: 261'74.

228

.CO

AS DON CHORRA-GHIULLAN GHLAS?'

UrHeR, HANS-JoRG.

2004

The Types of International Folktale. A Classification and Bibliography. FF Communications No. 284. 3 vols. Helsinki.

ZHrnlruNsry, Vrcron.

1966

'The Epic

of

'Alpamysh' and the Retum of Odysseus' . Proceedings of the Britis h Academy 52: 267 -86.

229