l
Aksjologiczny wymiar prawa
Aksjologiczny wymiar prawa I " I
RED.
MICHAL MATEUSZ
i ,
NOMOS
DUDEK STaPIEN
Copyright @ by Zaklad Wydawniczy Nomos, 20:1.5 Publikacja dofinansowana
Spis tresci
przez Wydzial Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellonskiego
Recenzja: dr hab. Marzena Kordela Redakcja wydawnicza: Anna Grochowska-Piróg Projekt graficzny, sklad i lamanie: Michal Dziadkowiec Zlozono krojem Chaparral Pro
Kraków
7
Wstep
20:1.5
Zaklad Wydawniczy Nomos Sp. z 0.0. ul. Kluczborska 25/3U
PBRSPBKTYWA
FILOZOFICZNA
3:1.-27:1. Kraków
KRZYSZTOF tel./fax:
PALECKI
Redukcja aksjologiczna jako sposób objasniania porzadku
+48 :1.2626 :1.92:1.
[email protected]
spolecznego
www.nomos.pl ebooki.nomos.pl facebook.com/zakladwydawniczynomos
JAN
:13
WOLENSKI
Neutralizacja wartosci w prawie -semantyczna 51 MAURYCY
-
analiza logiczno-
ZAJeCKI
Dwa paradoksy esencjalizmu aksjologicznego
(
PBRSPBKTYWA MICHAL
INSTYTUCJONALNO-POLITYCZNA STAMBULSKI
Politycznosc jako etyka polityczna prawa MICHAL
97
PAZDZIORA
Neutralizacja wartosci a legitymizacja prawa w demokracji KRZYSZTOF J. KALETA 1
,
Rola i znaczenie konstytucyjnym
wartosci
we wspólczesnym
122
5
dyskursie
112
PERSPEKTYWA JANINA
Wstep
SOCJOLOGICZNA
CZAPSKA
Na czym polega internalizacja
normy prawnej?
147
MATEUSZ STePIEN Konfucjanska MICHAL
teza o prymitywizmie
aksjologicznym
prawa
162
DUDEK
O progach zwalniajacych, lawkach przeciwko bezdomnym i innych wynalazkach oraz ich znaczeniu nie tylko dla aksjologii prawa. Szkicwprowadzajacy 185 Bibliografia
213
O autorach
223
Twierdzenie, iz prawo jest zjawiskiem wielowymiarowym, nie jest raczej niczym zaskakujacym, zwlaszcza w kontekscie polskich dyskusji o plaszczyznach badania prawa, czy powracajacym (a moze stale obecnym?) temacie integracji zewnetrznej prawoznawstwa. Tym, co moze budzic kontrowersje, sa konkretne wymiary prawa poddawane analizom i badaniom. W koncu, obok traktowanych raczej jako oczywistosc, np. jezykowego czy czasowego wymiaru prawa, coraz czesciej zauwazane i badane sa np. wymiary wizualny badz materialny. Na tym tle, aksjologiczny wymiar prawa jest dosc szczególny. Z jednej strony, nie mozna powiedziec, ze relacje prawa i wartosci sa czyms nowym w refleksji nad prawem, choc z drugiej mozna w niej zauwazycmarginalizacje tematyki aksjologicznej. Gdy spojrzymy na zasieg wspólczesnych róznorodnych studiów poswieconychprawu, dostrzezemy niewielka iloscanaliz dokonywanych z perspektywy czynników aksjologicznych.Aksjologicznywymiar prawa wciaz nie jest wszechstronnie i wyczerpujaco opisany i wyjasniony, co uniemozliwia pelne zrozumienie prawa i uczynienie go "lepszym", a to powinno przeciez interesowac nie tylko prawników i przedstawicieli nauk prawnych. Prezentowany tom stanowi próbe rozwiniecia, poglebienia, a nawet spopularyzowania badan nad prawem skoncentrowanych na aksjologii. Jest on podzielony na trzy czesci. Pierwsza, najogólniejsza
-
Perspektywa filozoficzna
-
grupuje roz-
dzialy o wyraznie analityczno-metodologicznym charakterze. Krzysztof Paleckiprezentuje najaktualniejszy i najbardziej szczególowyobraz swojej wizji aksjologii, której wczesniejsze wersje sa czesto przywolywane przez autorów pozostalychrozdzialów.I tak, wkolejnym rozdziale,Jan Wolenski
7
analizuje z perspektywy logiki dystynkcje Paleckiego na neutralizowanie wartosci w prawie i determinowanie prawa przez wartosci, kojarzac je z odpowiednio - pozytYwizmem prawniczy i prawem natury. W podobnie analitycznym tonie, Maurycy Zajecki, wychodzac z koncepcji Leszka Nowaka,przedstawiaesencjalizmaksjologiczny- najogólniej, myslenie o wartosciach oparte na hierarchizowaniu - i jego immanentna paradoksalnosc, takze w dzialalnosci prawników. Rozdzialy w drugiej czesci - Perspektywainstytucjonalno-polityczna - zawieraja aksjologicznie ugruntowane krytyczne analizy dzialania prawa, zwlaszcza jego stosowania, pelne przykladów i odwolan do aktualnego, rodzimego kontekstu. Michal Stambulski sledzi reakcje instytucji prawnych i samych prawników na politycznosc (w schmittowskim sensie) z wpisanymi w nia konfliktem i rywalizacja, które moga byc przeciez ujmowane m.in. jako wartosci, antywartosci czy stany obojetne. Michal Pazdziora identyfikuje zas negatywne, z punktu widzenia legitymizacji prawa w demokracji,konsekwencje lekcewazeniabadz ignorowania przez instytucje prawne problematyki aksjologiiprawa. Krzysztof J. Kaleta skupia sie natomiast na "powrocie do wartosci" we wspólczesnym dyskursie konstytucyjnym, sledzac przyczyny i skutki tego zjawiska. W ostatniej
czesci
-
Perspektywa socjologiczna
-
znajduja
-
-
mamy
bedzie tylko wzrastac. Kraków, czerwiec 2015 Michal Dudek, Mateusz Stepien
sie
rozdzialy wykraczajace poza metodologie nauk spolecznych, logike czy filozofie prawa, filozofie spoleczna i teorie krytyczna, wykorzystywane i aplikowane w poprzednich rozdzialach. Mianowicie, Janina Czapska, siegajacdo socjologii,psychologii i kryminologii, analizuje przebieg i efekty internalizacji normy prawnej, rozwazajac m.in. problem przedmiotu socjalizacji prawnej (czy wartosci, czywzory postepowania, czy normy). Z kolei Mateusz Stepien, poprzez wnikliwa lekture zródlowych tekstów konfucjanskich, rekonstruuje krytyczny argument wobecprawa, polegajacy na uznaniu go za prymitywne narzedzie osiagania wartosci. Natomiast Michal Dudek, inspirujac sie wybranymi watkami z teorii aktora-sieci i wspólczesnej filozofii techniki, ukazuje wage nawet bardzo prostych, materialnych technologii, przymuszajacych do dzialan zgodnych z prawem (m.in. progu zwalniajacego),dla aksjologiiprawa, czypolityki prawa. Prezentowany tom stanowi wiec wklad w rysowanie skomplikowanej topografii aksjologicznegowymiaru prawa - przedsiewzieciebadawcze
8
cieszace sie, jak widac, juz pewnym zainteresowaniem, które nadzieje
~I I
