Κλασική ποίηση quechua των Ίνκας

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ QUECHUA ΤΩΝ ΙΝΚΑΣ

Συλλογή των ποιημάτων, εισαγωγικές σημειώσεις, σχολιασμός και απόδοση
από τη γλώσσα runasimi των Quechua (Ίνκας):
ΗΛΙΑΣ ΤΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ
Καθηγητής Ισπανικής & Πορτογαλικής Γλώσσας & Πολιτισμού
Απόσπασμα από το βιβλίο του: Ανθολογία ποίησης των Ίνκας,
Εκδόσεις Ροές, Αθήνα 2007
https://idiaiteramathimataxenonglosson.wordpress.com/

Γιατί η ποίηση των Ίνκας μπόρεσε να αναπτυχθεί ως ένα επίπεδο πιο υψηλό από εκείνο της ποίησης των Aymara; Μία εμφανής εξήγηση είναι η μεγαλύτερη ελαστικότητα και η ευρύτερη μουσικότητα που παρουσιάζει. Μία ακόμη εξήγηση θα μπορούσε να είναι η διαπολιτισμικότητα αυτής της παγκοσμιοποιημένης συμπολιτείας, που της έδωσε το χάρισμα της σύνθεσης των διαφόρων στοιχείων και της αισθητικής εκλέπτυνσης. Ο J. Lara αναφέρει ότι «η ποιητική γλώσσα των Quechua ρέει από τις Άνδεις σαν τους σπόρους του καλαμποκιού που κυλούν από τους σωρούς, παρασύροντας τα πιο αέρινα μουσικά ακούσματα κι αντικατοπτρίζοντας κάθε καπρίτσιο του φωτός.» Εξηγεί ότι ενώ στα ισπανικά αναζητούμε τον έρωτα με μία φραστική μορφή απαράλλαχτη (¡ámame!), στη runasimi έχουμε οκτώ διαφορετικές δυνατότητες που εκφράζουν λεπτές διαφορές της ψυχικής κατάστασης του ερώντος. Η ποίηση των Quechua δεν δείχνει ιδιαίτερη ανησυχία για το μέτρο ή τη ρίμα. Έχουν και τα δύο αυτά στοιχεία απλή μορφή και απέχουν από κάθε είδους εθιμική ακαμψία, εκτός από τις περιπτώσεις λατρευτικών ύμνων. Δίδεται μεγαλύτερη προσοχή στην τονική υφή των λέξεων, παρά στον αριθμό των συλλαβών.
Όταν, βέβαια, η ινκαϊκή ποίηση προορίζεται για τραγούδι, τότε δείχνει κι εκείνη προτίμηση στον πεντασύλλαβο στίχο. Και δεδομένου ότι αυτή η ινδιάνικη γλώσσα διαθέτει αφθονία λέξεων με ίδιες καταλήξεις, η ομοιοκαταληξία στα μουσικά κομμάτια επιτυγχάνεται με φυσικότητα:

Phullu lliqllayki
t'ika allwisqa;
qhori q'aytuwan
sumaq minisqa;
munakuyniywan
chhichin qipuska,
ñawiy rik'iwan
mat'i awasqa.

Μανδύα υφαντό
με λουλούδια φοράς˙
με χρυσή κλωστή
ομορφοκεντημένο˙
με την αγάπη μου
για 'σένα δεμένο,
και την αγωνία των ματιών μου
υφασμένο.

(Είναι φυσικό να μην επιτυγχάνεται το μέτρο και η ρίμα στην ελληνική μετάφραση, εάν θέλουμε να παραμείνουμε πιστοί στο νόημα του πρωτότυπου στίχου, και να μην παριστάνουμε τους ποιητές-λογοπλάστες… Κατ' εξαίρεσιν, το θεατρικό ποίημα Atoq yarqey taki – Η πεινασμένη αλεπού, λόγω του λαϊκού του ύφους, διευκολύνει την προσέγγιση της ομοιοκαταληξίας στην Ελληνική γλώσσα.)

Το wawaki είναι είδος ποίησης με μορφή ερωτικού διαλόγου ή χορικού, ενώ το aranway είναι ένα υβρίδιο με στοιχεία μύθου και λαϊκού χιούμορ. Προσωποποιημένα ζώα, όπως η μαϊμού, η αλεπού, η τίγρη και ο αετός πρωταγωνιστούν σ' αυτήν την ποίηση.



Έτσι, θεωρείται η ποίηση των Ίνκας εκ διαμέτρου αντίθετη από την ιαπωνική haiku, που δείχνει
αυστηρότητα στο μέτρο –5/7/5- με το οποίο δίνει εικόνα και ήχο, με συνήθη έλλειψη
ρήματος, όπως στο ποίημα του Ιάπωνα ποιητή της περιόδου Edo (Τόκυο του 17ου αι.) Matsuo Bashô:
[Umi kurete; / kamo no koe ho no / kani shiroshi.]
(Θάλασσα σκούρα˙ / αγριόχηνας κρωγμός / αχνόλευκος.)
(Μτφρ.: Η. Ταμπουράκης)